Ervaringen met grasbetontegels Centrum voor Onderzoek Waterkeringen Johanson

Ervaringen met grasbetontegels
A-84.045
Centrum voor Onderzoek Waterkeringen
3. C. P. Johanson
maart 1985
Ervaringen met grasbetontegels A-84.045
Inhoud
1. Inleiding
2 . Locati es , d i j kopbouw , ervari ngen , aanvul 1ende gegevens van
COW-zi jde
2.1. Tiel , voorhaven Amsterdam-Ri jnkanaal , oost en westzijde
2.2. Lent rechter Waalbandijk bovenstrooms van de b r u g naar
Nijmegen
2.3. Schaardijk Al tena nabij Oosterhout rechter Waal bandijk
2.4. Buitenpolder het Munnikenland
2.5. Doradobeach, rechter I Jssel bandijk nabij Steenderen
2.6. Baak nabij het gemaa "De Weijde B ick", rechter IJssel bandi j k
2 . 7 . Overi ge 1ocati es
Blz.
-
1
1
1
4
4
3. Samenvatting van de schade aan de onderzochte locaties
4. Ervaringen b i j het toepassen van doorgroeistenen
5. Discussie
6 . Conclusie
Bijlage 1 Overzicht locaties
Bijlage 2 Fotobi jlage
A4-85.001
A4-85.17 t / m
85.36
I
1.
I n l e iding
Op verzoek van de d i r e c t i e Waterhuishouding en Waterbeweging, d i s t r i c t
Zuidoost i s een onderzoek v e r r i c h t naar enige e r v a r i n g e n met grasbetont e g e l s a l s t a l u d b e k l e d i n g , i n h e t b i j z o n d e r t i j d e n s en na een hoogwaterperiode.
B i j 1age 1 t o o n t door bovengenoemd d i s tri c t aangegeven 1o c a t i es waar d i t
s o o r t b e k l e d i n g i s toegepast; b i j een d r i e t a l p l a a t s e n b e t r e f t h e t
e c h t e r een k l i n k e r b e k l e d i n g ( n r . 7 a, b en c ) .
De op deze b i j i a g e onderstreepte nummers z i j n t i j d e n s en na de hoogwaterperiode i n f e b r u a r i 1984 bezocht door i r . J.J.W.
J.C.P.
S e i j f f e r t en
Johanson.
Verder z i j n gegevens ingewonnen b i j de beheerders van onderhavige d i j k e n .
Na een b e s c h r i j v i n g van de l o c a t i e s i n hoofdstuk 2 v o l g t i n hoofdstuk 3
een samenvatting waarin de meest r e l e v a n t e gegevens z i j n opgenomen. Tevens
i s h e t gemiddeld aantal dagen p e r j a a r weergegeven d a t de onder- en bovenz i j d e van de c o n s t r u c t i e onder w a t e r staan.
Vervolgens worden i n hoofdstuk 4 enige ervaringen weergegeven d i e de d i j k beheerders hebben opgedaan b i j h e t toepassen van doorgroeistenen.
T e n s l o t t e volgen i n hoofdstuk 5 enige algemene overwegingen en i n
hoofdstuk 6 i s de samenvattende concl u s i e weergegeven.
2.
Locaties , d i jkopbouw, ervaringen, aanvul lende gegevens van COW-zi j d e
I n d i t hoofdstuk komen p e r l o c a t i e de volgende punten aan de orde:
a. f e i t e l i j k e gegevens betreffende de l o c a t i e , h e t p r o f i e l en de gevolgde werkwijze b i j aanleg.
b. e r v a r i n g en mening van de beheerder.
c. aanvullende gegevens over de t i j d e n s h e t bezoek aangetroffen s i t u a t i e .
2.1. a . L o c a t i e : T i e l
, voorhaven
Amsterdam-Rijnkanaal
, oost
en w e s t z i j d e .
beheerder: R i j k s w a t e r s t a a t , d i r e c t i e U t r e c h t , d i e n s t k r i n g AmsterdamR i jnkanaal Zui d.
aan1 egdatum: 1978-1979 ( o o s t ) 1976-1977 (west)
.
I
t a l u d h e l l i n g : 1:3, (berm 1:20) tussen NAP t 5,30 m en NAP t 8,40 m.
materiaal
fabrikant
doorgroei s tenen 9 cm d i k
2
Save1 kouls O ,42xO ,42 m
.
.
c o n s t r u c t e: Op een ondergrond van 30 à 40 cm k l e i l i g g e n de betont e g e l s op grof kunststofdoek. I n de gaten i s z a v e l i g e
k l e i verwerkt.
- 2 -
Het graszaad i s gestrooid op de klei of gemengd met de klei aangebrach t .
Het zaad d a t i s toegepast i s samengesteld u i t een bermmengsel.
b . Tot n u toe was regelmatig onderhoud noodzakelijk omdat ieder
j a a r het rivierwater z o d a n i g hoog kwam d a t de ni et goed volgroeide
grasmat en klei vul 1 ing ernst i g werden aangetas t .
Verwacht wordt, d a t de hoeveelheid onderhoud aanzienlijk zal verminderen a l s de grasmat gedurende een seizoen de kans heeft gehad
t e groeien.
c. De klei die de holle ruimten van de grasbetontegels pleegt t e
vullen was over grote gedeelten van de berm en het laagst gelegen
gedeel te van het t a l ud vol 1 edi g verdwenen.
2.2. a . Locatie: Lent rechter Waalbandijk bovenstrooms van de b r u g naar
Nijmegen.
beheerder: Pol der dist ri c t Betuwe.
aanlegdatum: augustus 1979.
taludhelling: 1:3 tussen NAP + 11,OO m en NAP + 13,40 m .
materiaal : doorgroeistenen 12 cm dik.
fabrikant: Save1 kouls ( O ,42xO ,42 m 2) .
constructie: De ondergrond bestaat u i t 30 cm verdichte k l e i .
Hierop l i g t een wi jd-mazig doek.
In de gaten van de doorgroeistenen i s een mengsel van klei
en graszaad aangebracht.
b . De bekleding voldoet goed, weliswaar i s tijdens de hoogwaterperiode
in 1983 grond u i t enkele gaten gespoeld. Dit heeft echter n i e t t o t
de noodzaak geleid herstelwerkzaamheden u i t t e voeren.
c . Over het al gemeen zijn de meeste gaten in de doorgroeisteen
gevuld met grond en gras.
Slechts enkele gaten zi j n min of meer uitgespoeld.
goed
2.3. a . Locatie: Schaardijk Altena nabij Oosterhout rechter Waalbandijk.
beheerder: Pol derdistri c t Betuwe.
aanlegdatum: juni 1982.
taludhelling: 1 : 3 tussen NAP + 10,OO m en NAP + 12,50 m.
materiaal : doorgroei stenen 9 cm dik.
2
fabrikant: Nederhemert ( O ,4xO ,6 m ) .
- 3 -
constructie: Op een ondergrond van klei zi j n de doorgroeistenen
gelegd. Ook hi er i s grof doek toegepast onder de
blokken. Het graszaad en de grond zi j n met behulp
van een betonmolentje gemengd. Met d i t mengsel zi j n
de gaten gevuld.
b . De bekleding b l i j k t t e l i c h t . Het gevolg hiervan i s d a t na een
hoogwaterperiode enige blokken u i t de glooi i ng zi j n geraakt waardoor enig herstelwerk noodzakel i j k was.
c. Tijdens het bezoek bleek d a t de grasmat en een gedeelte van de klei
in de benedenste zone voor een g r o o t gedeelte was weggespoeld.
2.4. a . Locatie: Buitenpolder het Munnikenland, t e r plaatse waar de NoordZuid dijk overgaat in de Waal ,- respectievelijk Afgedamde
Maasdi j k .
beheerder: Waterschap Groot Maas en Waal (Bommelerwaard).
aanlegdatum: 1975-1976.
taludhelling: 1:3 tussen NAP + 3,40 m en NAP + 5,30 m.
materiaal : doorgroeistenen 9 cm dik.
2
fabrikant: Nederhemert ( O ,4xO ,6 m )
constructie: De doorgroeistenen liggen di rect op k l e i .
De gaten z i j n gevuld met zavel waarna graszaad i s
gestrooid (di jkgrasmengsel ) .
.
b . De bekleding voldoet prima. De doorgroeistenen zi j n geheel onder de
graszode verdwenen. In de beginjaren bleven hoogwaterperioden u i t ,
waardoor zich een goede grasmat kon ontwikkelen die bestand i s
tegen overstromend water.
2.5. a . Locatie: Doradobeach, rechter IJsselbandi j k nabij Steenderen.
beheerder: Polderdistri c t IJsselland.
aanlegdatum: tussen 1980 en 1983.
taludhelling: 1:3, tussen NAP + 8,75 m en NAP + 10,30 m.
materiaal : doorgroeistenen 1 2 cm dik .
2
fabrikant: Nederhemert (0,4x0,6 m ) .
constructie: doorgroeistenen op een 1 m dikke kleilaag.
b . De beheerder verwacht dat , al s het gras gedurende een seizoen een
goede zode k a n vormen een goede bekleding zal ontstaan.
-4-
c . In de benedenste zone was weinig over van de grasbegroeiing.
P1 aatsel i j k was eni ge onkrui dbegroei i ng aanwezig .
In september 1983, zo werd vernomen, was de klei die tijdens een
voorgaande hoogwaterperiode beneden aan het talud terecht was gekomen, wederom aangebracht op de doorgroeistenen.
Benedenstrooms van het t a l u d d a t met doorgroeistenen was bekleed
i s erosieschade ontstaan aan het grasbeloop. Deze schade i s met doek
en zandzakken afgedicht
.
2.6. a. Locatie: Baak nabij het gemaal "De Weijde Blick", rechter IJsselbandijk
beheerder: Pol derdistri c t 1Jssell and.
aanlegdatum: waarschijnlijk 1980.
taludhelling: 1:3 tussen NAP + 7, 20 rn en NAP + 9,20 m.
materiaal : doorgroeistenen 12 cm dik .
2
fabri kant: Nederhemert (O ,4xO $6 m ) .
constructie: Deze taludbekleding m e t doorgroeistenen bestaat u i t
drie gedeel ten met verschi llende ondergrond constructies.
1. doorgroeistenen direct op de kleilaag, graszaad: dijk.?,,.
.
I
grasmengsel D 1 .
2 . doorgroeistenen op l i c h t grofmazig doek op 100 mm
grind op k l e i , graszaad: Fiorin.
3. doorgroeistenen op l i c h t grofmazig doek op klei, graszaad: di jkgrasmengsel D1.
b. Volgens de beheerder zijn de resultaten
van de constructie met het
grindlaagje ongunstiger dan die met de beide andere varianten.
c. Na de hoogwaterperiode was slechts geringe uitspoeling waarneembaar.
Ten noorden van de nabij gelegen boerderij "de Boterboer" i s schade
ontstaan aan het talud. Ter plaatse waren geen doorgroeistenen aanwezig. De schade i s met doek en zandzakken verdedigd.
2.7. Tenslotte i s nog een drietal locaties aangeduid waar een glooiing van
kl i nkerbes t r a t i n g was aangelegd.
Deze tal udbekledingen zijn bui ten beschouwing gel aten , aangezien het
hier om materiaal gaat d a t niet op eenvoudige wijze kan worden vergeleken m e t doorgroeistenen.
jaar
van
aan-
rivier
km
raai
leg
beneden
qoogte
t.o.v.
\IAP
%ml
z i j d e bekleding
afvoer j a a r l i jks
te
onder
Lobi t h tiater
im31
[dagen]
bovenzi j de bek 1e d i ng
loogte a f v o e r j a a r l i jks
onder
t.o.v. t e
VAP
Lobi t h w a t e r
[dagen]
rm1
c3
s ch ade
reparati e
opmerkingen
913
5,30
2450
100
8,40
1
6400
4
1979
1979 Waal
1982 Waal
883
888
950
11,o0
10 ,o0
3,40
4450
3850
i
3
S
<
DJ
*
rl:
3
Q
veel grond
u i tgespoel d
O
10300
13,40
27
L
1
9600
1
6000
zeer geringe geen reu i t s p o e l i ng p a r a t i e
grond u i t g e spoeld doorgroei stenen
weggespoeld
geen schade
i
1982? i I Jssel
1
904
L
i
92 1
lg80
I
IJssel
8,75
7,20
veel grond
u i tgespoel d
5000
4800
14
9,20
I 12000
I
cyond aangebracht
wachten op
1angduri ge
groei p e r i o d e
<
pi
3
P
m
v)
o
3
19
12,50
rn
m
I
1976 Waal
v)
l o
geringe u i t spoel i ng
reparati e
n oodz ake-
vo 1doet
pi
L1
m
pi
pi
blokken z i j n
te licht
cn
Q
I
m
O
S
P
lijk
m
5
N
O
geen reparatie
grond opnieuw aangebracht
geen reparatie
voldoet u i t stekend
wachten op
1angduri ge
groei p e r i ode
vol doet
Zowel b i j l o c a t i e 5 a l s 6 is stroomafwaarts van het t a l u d d a t bekleed i s met doorgroeistenen zodanige schade gecons t a t e e r d aan de grasmat d a t noodvoorzieningen z i j n g e t r o f f e n .
I
S
D
3
rlrD
it
O
D
pi
2.
rD
v)
- 6 -
U i t de t a b e l b l i j k t d a t d r i e van de zes taludbekledingen met door-
groeisteen voldoen. Deze bekledingen z i j n i n 1980 of eerder aangelegd. Ze z i j n i n s t a a t gebleken meerdere hoogwaterperioden stand t e
houden, w a a r s c h i j n l i j k omdat de omstandigheden i n de beginperiode g u n s t i g waren. De bekleding van de d i j k van de voorhaven
(nr. 1) bleek n i e t i n s t a a t voldoende
zode t e vormen om schade t e voorkomen.
van h e t Amsterdam-Rijnkanaal
De r e c e n t aangelegde bekledingen bleken i n 1984 n i e t i n s t a a t de hoogwaterperiode zonder schade t e doorstaan.
Gezien h e t aantal dagen d a t deze g l o o i i n g e n p e r j a a r gemiddeld onder.
water komen t e staan i s de kans zeker aanwezig d a t t i j d e n s een gunstige
groeiperiode een goede grasmat t o t o n t w i k k e l i n g kan komen waardoor
schade z a l worden beperkt.
Voor wat b e t r e f t de t a l u d b e k l e d i n g langs de voorhaven van h e t AmsterdamRijnkanaal l i j k t de kans op succes a a n z i e n l i j k k l e i n e r , vanwege h e t
g r o o t aantal dagen dat de o n d e r z i j d e van h e t t a l u d en de berm z i c h
beneden h e t waterniveau bevinden,
4. Ervaringen b i j h e t toepassen van doorgroeistenen
1. Doorgroeistenen worden vaak aangebracht op p l a a t s e n waar i n h e t
verleden reeds u i t s p o e l i n g van h e t b u i t e n t a l u d h e e f t plaatsgevonden. Ce h i e r d o o r gevormde gaten z i j n weer aangevuld met k l e i .
De v e r d i c h t i n g van de aangebrachte k l e i i s minder goed dan van
de reeds aanwezige k l e i . Door h e t aanbrengen van grofmazig doek
t r a c h t de beheerder de b e l a s t i n g van de doorgroeistenen g e l i j k m a t i g e r op de ondergrond over t e brengen zodat de z e t t i n g s v e r s c h i 1l e n
k l e i n e r z u l l e n z i j n . Het doek i s e c h t e r n i e t i n s t a a t g r o t e z e t t i n g s v e r s c h i 1l e n op t e vangen.
,~
2. Doek wordt vaak toegepast a l s werkvloer t i j d e n s de aanleg om de
werkzaamheden t e vergemakkelijken. Het aandrukken van de k l e i met
behulp van een bak wordt e c h t e r b e m o e i l i j k t .
3. Grof geweven doek z a l n i e t i n s t a a t z i j n e r o s i e van de grond onder de
blokken t e voorkomen. Als a l t e r n a t i e f kan gedacht worden aan h e t toepassen van d i k k e r e blokken d i r e c t op de k l e i . Hoe d i k k e r de blokken
z i j n , des t e l a n g e r d u u r t h e t voordat de grond u i t de gaten wordt
gewoeld. De stroomsnelheden onder i n h e t g a t z u l l e n immers afnemen.
Om de weerstand tegen e r o s i e t e vergroten kan wat g r i n d worden
toegevoegd aan de grond i n de gaten van grasbetontegels. I n d i e n
i n d a t geval sprake i s van enige u i t s p o e l i n g van grond u i t de
gaten z a l h e t g r i n d bescherming bieden aan de onderliggende
klei.
4. I n d i e n een d i c h t weefsel wordt toegepast om u i t s p o e l e n van onderliggende k l e i t e voorkomen o n t s t a a t h e t r i s i c o d a t h e t doek d i c h t slibt.
Door wateroverspanning onder de bekleding i s een a f s c h u i v i n g van
h e t t a l u d n i e t denkbeeldig.
De w o r t e l s van h e t gras z u l l e n b i j zo een d i c h t weefsel n i e t i n
s t a a t z i j n de zone onder h e t doek goed t e doorwortelen.
5. B i j dunne t e g e l s kan overwogen worden een non-woven doek toe t e
passen.
De jonge w o r t e l s kunnen z i c h dan hieraan hechten.
6. Doorgroeistenen van h e t merk Savelkouls z i j n i n v e r g e l i j k i n g met
Nederhemert t e g e l s b i j g e l i j k e d i k t e ongeveer 25% minder zwaar.
D i t b e v o r d e r t de nauwkeurigheid b i j h e t leggen van de bekleding.
Men i s s n e l l e r geneigd een l i c h t e r e steen d i e n i e t goed l i g t t e
he r z e t t e n .
7. U i t e r v a r i n g b i j h e t p o l d e r d i s t r i c t Betuwe i s gebleken dat
doorgroeistenen met een d i k t e van 9 cm voldoen b i j omstandigheden
d i e z i c h voordoen langs de Lek.
Langs de Waal e c h t e r d i e n t een b e k l e d i n g van doorgroeistenen t e
worden ontworpen m e t stenen van 12 cm d i k .
8. Het v u l l e n van gaten i n doorgroeistenen m e t een mengsel van k l e i
en graszaad g e e f t b e t e r e r e s u l t a t e n dan h e t s t r o o i e n van graszaad op reeds gevulde gaten. Het mengen kan gebeuren met een
betonmol e n t j e .
5. Discussie
Vooral gedurende de e e r s t e j a r e n i s een grasmat kwetsbaar.
T i j d e n s deze periode kan een bekleding van gras op k l e i snel worden
aangetast door langsstromend water. Het gevaar d a t g r o t e hoeveel heden
k l e i wegspoelen i s dan n i e t denkbeeldig. Het gevolg i s d a t de beheerder a l l e r l e i noodvoorzieningen moet t r e f f e n .
- 8 -
Erosieschade kan door h e t toepassen van doorgroei stenen worden beperkt.
Over de mate waarin d i t e f f e c t i e f i s op d i e n i v e a u ' s waar regelmatig
sprake i s van stroming e n / o f golfaanval z i j n de meningen nog n i e t
eensluidend.
Zolang h e t gras z i c h onvoldoende h e e f t o n t w i k k e l d moet de doorgroeisteen de e r o s i e van de k a l e k l e i vertragen.
De b e s c h u t t i n g d i e i n deze s i t u a t i e door de steen aan de z i c h ontwikkelende grasmat wordt geboden i s maar b e t r e k k e l i j k .
Pas a l s de grasmat z i c h o n t w i k k e l d h e e f t kan de steen gaan functioneren
a l s grofmazig r o o s t e r d a t h e t f i j n m a z i g e n e t van gras en graswortels
beschermt tegen e r o s i e b i j extreme aanval.
Op grond van deze overweging zou men van doorgroeisteen meer e f f e c t
mogen verwachten b i j i n c i d e n t e l e r e l a t i e f zwaardere g o l f - e n / o f
stroomaanval, dan b i j de bevordering van grasgroei op plaatsen d i e
d i kwi jl s worden aangeval 1en.
Ook t e n aanzien van h e t gebruik van f i l t e r d o e k onder de grasbetontegels
lopen de meningen u i t e e n . I n d i e n h e t s l e c h t s d i e n t om de werkzaamheden
t i j d e n s de aanleg t e vergemakkelijken l i j k t de toepassing n i e t z i n v o l .
Sommigen kennen om v e r s c h i l l e n d e redenen een p o s i t i e v e i n v l o e d t o e aan
h e t doek.
De ervaringen met doorgroeistenen z i j n wisselend.
E r z i j n zeker gunstige ervaringen t e melden d i e d u i d e l i j k h e t gevolg
z i j n van de toepassing van d i t type steen.
Gewezen kan worden op schade d i e i s ontstaan i n de n a b i j h e i d van de
met doorgroeisteen verdedigde g l o o i i n g e n langs de I J s s e l w a a r b i j
de met doorgroeisteen verdedigde g l o o i i n g a a n z i e n l i j k minder schade
opliep.
6. Conclusie
I n d i e n de grasmat i s v o l g r o e i d z a l een b e k l e d i n g met doorgroeistenen
l a n g e r weerstand kunnen bieden tegen b e l a s t i n g e n door stromend water
en golven dan een g l o o i i n g d i e bestaat u i t gras op k l e i .
Hoe l a n g de periode kan z i j n dat een volgroeide bekleding zonder schade
aan de aanval van water kan worden b l o o t g e s t e l d kan zonder nader onderzoek n i e t worden achterhaald.
De kans op succes b i j h e t toepassen van doorgroeistenen a l s t a l u d b e k l e d i n g
neemt af naarmate de g l o o i i n g vaker onder water geraakt.
~1
Centrum voor Onderzoek Waterkeringen
voortga ngccontrole
opmerk ingen
?tfschrift
,
i
,
'
.
.
.
I
_
_
_
...............
class: -*1*793*343
.......
-- ...
voorgaand nr
. . ..-_._l_..._._l-l--_l..l__volgend nr
.I . .
.
___ I
-___"
"___
_I._I_
l
l
.
l
l
.
.
l
.
directio geiderland
yildarriesstersplsin Y arnhom
--___-..__
--.-_------I-
..___-_____..I
Aanta!.
.......
..
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
_
I
Aai,
nn naicvingi
AFUI * & ~ h ~ & ~ ACX.VS@?UMIRCI~S~~?
há
VBur
'
da wat63xkecAn$m
Centrum Onderzobk
t.a.v.
i r . J. fiooyI.and
p/a Xoriinyskade 4
BC-CaAVF3EaGE
@
De L Hoofdingenieur Directeur.
voor deze.
. . . .
'
L
&
.
.
*
-_-..
.
I
_
_
_
uw kenmerk:
arnhem.
uw brief van:
1 S.MRT 1983
ons kenmerk:
,
i
I
i
Il
i
.
i
,
.
-.-
j
!
i
I1
1.
I
t
!
i
I
if
!
i
-2-
!
I
i
!
i
i
\
Yh
i
8- 3
i
direef ie ge Id er1a nd
- 2-
Mijn gedachten gaan er naar u i t a l l e e n de t e k l e i n e . ( t e l i c h t e )
elementen ( s t e e n voor p a r k e e r p l a a t s e n ) z o a l s bv. Gobi 0,20 x
0,20 m u i t t e s l u i t e n , door h e t v o o r s c h r i j v e n van een m i n i m u m
maat van 0,40 x 0,40 m.
Gaarne verneem i k van u of a l l e blokken m e t minimale afmetingen
0,40 x 0,40 m gelijkwaardig z i j n , c.q. van welke blokken de ver\,
1 schillen n i e t te groot zijn.
'
4*
'
3,
Daar de g a t e n i n de betonsteen ( v e e l ) g r o t e r van afmeting z i j n
dan vroeger' de voegen t u s s e n de getrokken k l i n k e r s kan men z i c h
zorgen maken of b i j v e r s werk door g o l f s l a g de grond n i e t u i t d e
g a t e n kan spoelen en daardoor h o l t e n onder de groensteen kunnen
o n t s t a a n . Zo j a , dan zou d a t kunnen worden tegengegaan door e e n
kunststofdoek. D i t doek mag dan e c h t e r de g r a s w o r t e l s n i e t tcgcnhouden.
Gaarne verneem i k van u of doek n u t t i g en/of nodig i s , en
zo j a , w e l k ( e ) t y p e h )
.
Vakgenoten w i l l e n nog w e l eens groensteen toepassen a l s een normale g l o o i ï n g c s t e e n , w a a r b i j de s t e e n dus n i e t zozeer aan h e t d i j k lichaam verankerd wordt m i d d e l s de g r a s w o r t e l s , doch meer door h e t
e i g e n gewicht op z i j n p l a a t s b l i j f t l i g g e n . Men w i l dan onder d e
groensteen een l a a g g r i n t of s l a k j e s aanbrengen (bv. 0,05 à 0,lO m
d i k ) , p a s t blokken toe van 0,12 m d i k t e , i n p l a a t s van 0,09 m d i k t e
(minder graswortels gaan d i e p e r ) en w i l s o m s ook g a t e n inverjan m e t
s l a k j e s of g r i n t i n p l a a t s van m e t a a r d e en graszaad. Mijns i n z i e n s
g a a t men dan aan h e t idee e n de toepassingsmogelijkheden van de
groensteen voorbij. Ervaring van vroeger l e e r d e d a t een k l i n k e r g l o o i i n g , waarvan de voegen t e smal waren e n geen g r a s i n d e voegen
aanwezig was, een t e l i c h t e c o n s t r u c t i e vormt tegen g o l f a a n v a l .
I n mijn ogen kan men, als men bang i s d a t
g o l f a a n v a l de grond
u i t d e gaten van de groensteen s l a a t , beter e e n g e s l o t e n verdedig i n g maken van elementen d i k 0,15 ä 0,20 m ( z u i l t j e s , Haringman
blokken e t c . ) , op een dunne t u s s e n l a a g van g r i n d op de afgewerkte
k l e i l a a g g e s t r a a t . Gaarne z a l i k h i e r o v e r uw o o r d e e l vernemen.
Daar de v e r s c h i l l e n d e problemen z o n i e t m e t elkaar samenhangen,
dan toch n i e t geheel l o s s t a a n van elkaar, heb i k d e v r i j h e i d genomen
ze i n één en dezelfde b r i e f aan de orde t e s t e l l e n .
Spoedshalve zou de beantwoording van i e d e r e vraag a f z o n d e r l i j k kunnen
geschieden. H e t antwoord op de e e r s t e vraag z i e i k aan gaarne ook
h e t eerste tegemoet.
e
De hoofdingenieur-directeur
1. h . i . d .
get. 8.A. Herfst
arnhem, glldemeeslerspleln 1
postbus 9070, 6800 EO smhem
tel. (085) 6291 11 telex 45062
-
c
b
3
-~
.I_.I__
__
.
...........
.................................
..........
....
....
?O
- -J