IJsverslag WINTER 1939-,1940, RIJKSWATERSTAl~.T IJ

IJsverslag
WINTER 1939-,1940,
J
RIJKSWATERSTAl~.T
,
,
,
,
Dienst Binnenwateren Ri2A
Maerlant 4-6 ".
"
8224 AC
Postbus 17
8200 AA' Lelystad
-c,
'5 -G R A VEN
H AG E
0
ALG
,E MEE NEL
A N D 5 DR U K K ER
IJ
0,
1942
.....
"
..
'. ',"
.
:1.
-,',
,.~
.
.'
.
'.
UITGEGEVEN.
DOOR DEN
RIJKSWATERSTAAT
BEWERKT
TER
DIRECTIE ALGEMEENEDIENST
.'
.
.
'
..
.
,
'INHOUD
Blz.
5
Indeeling van het verslag
.BIJLAGEN,
..
,
Hoofdstuk 1. Algemeen overzicht van den
winter 1939-1940
..
. . . . . . .
§ 1., Het verloop van den winter .
§ 2. Overzicht van' de ijsbezetting .
§ 3. IJsbreken en schade..
. . .
Hoofdstuk
2.
üverzteht van den weerstcestanû
§ 1. Temperatuur (.
§ 2. Neerslag .
§ 3. Sneeuwdek . .
§
§
§
§
1.
2.
3.
4.
4.
IJsbezetting
.
1.
2.
3.
4.
5.
7
8
9
10
10
.
op
......',
de
14
21
23
27
33
IJssel
~
Lek en Neder-Rijn
Merweden, Waal en Rijn
Amer en Maas
IJssel . . . . . .
Leken Neder-Rijn
Waal en Rij 11 •••
l\raas .....
'..
Overzicht der ijsopstuwingen
5
. .'.
,19
49
§ 1. Langs de kusten der Noordzee .'.
. . . . . ..
Hoofdstuk 8. IJsbezetting op oenige belangrijke
kanalen ...
-. . . .
. ....
_ .
10
14
15
16
17
14-17
18
10
20
21
22
23,24
25,26
27
28
28
18--21
22-27
28
18
19
20
21
14
15
16
17
43
44
47
,17
groote rivieren van Rijkswege :~ .
Kunstmatige' ijsopruiming op de
benedenrivieren . . . . . . . . .
Hoofdstuk 7. IJsbezetting langs de kusten
der Noordzee, op Waddenzee en IJsselmeer
Tabellen Grafieken
VerhangVerwaterwaterlijmin hoogingen
hoogten
hoogten
II
12
13
42
, 42
49
Waddenzeo
IJsselmeer "
3,4;
21
§ L Algemeen overzicht, . . . . .
§ 2. Kunstmatige ijsopruiming op de
§ 2.
§ 3.
;
- 1, 6,7, 8, 9
IJsbezetting
groote
Hoofdstuk 6. Kunstmatige ijsopruiming op de
groote rivieren en benedenrivieren '..
. .
§ 3.
I, 2
3,~4, 5, 31
29, 30
de beneden-
Hoofdstuk 5~ Waterstanden op do groote
rivieren tijdens de ijsbezetting
§
§
.§
, §
§
7
11
13
Hoofdstuk 3. IJsbezetting 'op
rivieren en zeearmen ..
Hoofdstuk
rivieren
,
22
23, 2·1
25,26
27
28
29, 3Ó
,
'
51
.
M
3, 4, 5
54
54
55
57
..
3, 4, 5, 31
Bijlagen
Hoofdstuk
1. Meteorologisch overzicht
I, 2
2.
Het verloop van den winter.
1
3.
Overzichtskaart
1,3,7,8
A. Begin en einde der ijspériodc
"
"
"
5.
O. Kaartje
7.
B. Totaal aantal ijsdagen
"
"
"
9.
1,3,7,8
2
van Rijn en Maas
minimum
2
..
2
"
van 'neerslag.
10. IJsbezetting
2
op den IJssel
4
"
Il.
"
""
12.
"
" Rijn,'Waal
13.
"
" de Maas en Amer.
14.
1,3,7,8
:
C. Aantal dagen' vast ijs
stroomgebieden
Tabel det, maximum temperaturen
8.
.
4
Neder-Rijn en Lek
Tabel waterstanden
4
en Merweden
4
. "
IJssel
4,5
4,5
4,5
4,5
.1,5
.
15.
"
"
-Ncdcr-Rijrien
10.
"
"
Boven-Rijn en 'Vaal.
Lek
17.
"
"
Maas. . .
18. .Grafieken 'waterstanden IJssel.
19.
"
"Neder-Rijn
en Lek.
20.
"
,,'Boven·Rijn
en Waal
21.
22.
"
'"
Verhanglijnen IJssel
23.
"
24.
25.
20.
27a.
~
"
"
"
"
l\Iaas . .
.....
,29.
"
"
"
"
"
"
4,5
Boven-Rijn en Waal.
"
"
Maas "
Invloed van het ijs op de waterstanden
Overzicht van de kunstmatige
30. ' ICaartje
"""
31. Overzicht ijstoestand
4
~
Neder-Rijn en Lek
27b. Lengteprofiel Maas -, ..
28.
4,5
4,5
4,5
4,5
4,5
4,5
der bovenrivieren .
ijsopruiming op de rivieren "
""""
belangrijke kanalen ;
'1, 5
4,,5
4,5
4, 5
I, û
I, 0
I, 8
INDEELING VAN HET. VERSLAG
In hete,c!stè
hoofdstuk zijn de voornaamste feiten, welke zich in
den ijswinter 1939-1940 hebben voorgedaan,
overzichtelijk. samen-
gevat, verdeeld over 3 paragrafen.
De meteorologische omstandigheden
zijn in §
1; "Het verloop van
. den winter",
opgenomen. Een "Overzicht va~ de ijsbezetting"
.
..
geheele l~~d k~mt voo; ~ § 2, terwijl§ 3 hct"IJsbreken
in hot
en.de schade"
.:in het l.iort resumeert.
In § 1, alsmede in de bijlagen 3, 4 en 5, zijn voorts een aantal waarnemingen verwerkt, welke in de latere hoofdstukken niet meer voorkomen .
.In het tweede
en in de volgende hoofdstukken
deelen achtereenvolgens
zijn de diverse onder-
meer .gedetailleerd beschreven; zooals aange:
goven is in den inhoud.
Voor de' opsomming van de benedenrivieren en zeearmen wordt verwezen naar den aanhef van hoofdstuk 3, voorde
kanalen naar den
aanhef van hoofdstuk 8.
'..
5
HOOFDSTUK I
ALGEMEEN OVERZICHT VAN DEN WINTER 1939-1940
§ 1.
HET VERLOOP VAN DEN WINTER
Hèt karakter van den winter ll)3!l-ll)..I.0 kenmerkt zich door langen duur en grooto strengheid; ,
voor geh~el West-Europa, behoort hij tot de strengste, die zijn voorgekomen. 1'renmoet tot 182!l~1830 '
teruggaan om tot een winter te komen, die met dezen is te vergelijken. Bijlage 'I geeft een grafische
voorstelling der voornaamste meteorologische gegevens (luchtdruk,' temperatuur, neerslag, windrichting en windsnelheid) te De Bilt, ontleend aan de "i\Iaandelijksche Overzichten" (publicatie 9..1.a
van het KN.i\I.I.). In bijlage 2 is het verloop overzichtelijker doch meer globaal aangegeven, door
een grafische voorstelling van de gemiddelde temperatuur te De Bilt.
.
De winter begon op 15 December 193!l met een vorstperiode tot den 23en; met Kortmis dooide
het, doch op 28/29 December was er weer vorst. Na groeten sneeuwval op 28-30 December, bij
temperaturen om het vriespunt, zette de vorst met ingang .van Januari krachtig_door, omstreeks
7 en 8 Januari door dooi onderbroken; een sterker dooi deed zich voor van 14-:--16en ook op 23 Januari.
Daarna was 5-8 Februari een periode van zacht weer met' krachtigen dooi. Op 16 Februari was
het lichte dooi, eveneens van 18-20 Februari. Op den 20en nam de vorstperiode een einde .
. ,In het geheele tijdvak van 15 December 1939 tot en met 20 Februari 19-10daalde, niet alleen
.inons land, doch ook over een grooter gebied daarbuiten, de thermometer des nachts be~eden 0°.
In het geheolo tijdvak van den ijswinter van 68 dagen vallen 62 dagen, waarop de minimum
temperatuur onder 0° was (vorstdagen), 38dagen, waarop de maximum temperatuur onder 0° bleef
(ijsdagen) en 18 zeer koude dagen; met een minimum temperatuur onder _10°.
In duur wint deze winter het van die van 1855 (il vorstdagen) en van 1891 (60 vorstdagen).
De winter l!l2!l' had 63 vorstdagen, waarvan 20 met een maximum temperatuur beneden 0°.
Wat de voorgekomen laagste temperaturen betreft,kan
het volgende worden aangestipt.
In Januari. 19..1.0was de afwijking van de normale maandelijksche en dagelijksche temperaturen
het grootst. Te De Bilt was de gemiddelde maandtemperatuur (_5° I) een laagterecord sedert het
begin der waarnemingen van Utrecht-e-De Bilt in 18·19. Voor de maand Januari volgt hierop die
van het jaar 1850 met _3° 3. Kouder dan Januari 19..1.0was alleen Februari 1855 met _5° 3. Na
Januari 19-10volgen Februari 1920 met -40 5 en. December 1890 met _1° '1. Voor De Bilt kwam
in Januari op alle dagen de minimum temperatuur onder 00•
Gedurende de maanden December, Januari en Februari was te De Bilt de temperatuurafwijking
gemiddeld '-4° 2. Men moet tot 182!l-1830 teruggaan om een groot ere afwijking, n.l. -4°9, volgens
de waarnemingen te Zwanenburg, aan te treffen. Gedurende de eigenlijke vorstperiode was de temperatuurafwijking gemiddeld nagenoeg _(Jo. De minimum temperatuur bleef zelfs gemiddeld GO 8 lager
dan de normaalwaarde derdagelijksche minima.
Op onderstaande plaatsen kwamen de volgende minima voor:
20 Januari:
De Bilt
.-160
22
Amsterdam.
._16°
Wijster (Dr.)
.-200
Maastricht
.-18°
Sittard.
.-20°
23
"
"
'.
3
8
Sommige dezer temperaturen behooren tot de laagst uxuirqenomene in Januari.
Do laagste in ons land waargenomen temperatuur in dezen winter was _201° I op 13 Februari
, toWintcrswijk.
7
Niettegenstaande strenge koude was het weer niet bijzonder guur. Januari was zelfs zeer rijk
aan zon. Doch December en Februari waren somber.
Er is rijkelijk sneeuw gevallen, te De Bilt op 19 dagen ..
Weken achtereen bleef zij liggen, waarvan bij herhaling ernstige verkeersbelemmeringen het
gevolg waren.
§ 2.
OVERZICHT VAN DE IJSBEZETTING
In bijlage 2 is, naast .een grafische voorstelling van de gemiddelde temperatuur, aangogoven .
de duur derijsbezetting
op dovoomaamste
wateren.
Het langst was het ijs' vast op het IJsselmeer, daarna volgen de groote kanalen, de IJssel, de
Neder-Rjjn, Lek en Waal, tenvijl het ijs gedurende dè kortste periode vast was op doMaas.
De belangrijkste vaarwegen waren van begin Januari tot eind Februari voor alle scheepvaart
gesloten. Gedetailleerde gegevens hieromtrent zijn opgenomen in de bijlagen, rechts op bijlág~ 2
aangeduid.
>,
Een algemeen overzicht van den ijstoestand op alle wateren, waarvan waarnemingen bekend
zijn, geven de bijlagen' 3, 4: en 5.
Op bijlage 3, kaart A, 'zijn vermeld de data van de geheele ijsperiodo, van het begin van licht
'drijfijs tot den hatst~n dag, waarop ijs werd gezien, dus do geheele periode van drijfijs en vast ijs.
, Op bijlage 4, kaart B, is aangegeven het aantal dagen, waarop ijs, hetzij drijfijs, hetzij vast ijs, '
is voorgekomen (totaal aantal dagen drijfijs en vast ijs). Daarbij is rekening gehouden met het voorkomen van ijsnijedagen
in .do op bijlage 3 vermelde termijnen.
- Op bijlage 5, kaart C, zijn vermeld de aantallen dagen van vast ijs,ofvoor zoover de benedenrivieren en Zeeuwschestroomen betreft, van zwaar drijfijs; waarbij de binnenvaart was gestremd: '
>"
, Het totale,aantal ijsdagen op rivieren en kanalen en langs dokust is zeer verschillend. In Groningen
-enFriesland is dit aantal SO à 90 dagen, op het IJsselmeer sO,a 90, in do Waddenzee 50 a 60, langs
do Noordzee-eilanden 40 ?L50, in Noordholland en de kanalen van Zuidholland 70 à SO,in do kanalen
van' Zeeland omstreeks 60, op de Zeeuwsoho stroomen ,10 à 50, op de beneden- en bovenrivieren
50 à 60, in de kanalen van Brabant 70 àSO dagen.
Van de kanalen, waarbij geen cijfers staan vermeld, zijn geen gegevens ontvangen.'
Bijlage 5 geeft aan, dat de scheepvaart geheel gestremd is geweest en wel op do Groningseho en
Friesoho kanalen zelfs tot S6dagen voor een enkel punt, in Noordholland en Zuidholland tot ruim
60 dagen, in Noordbrabant tot 74: dagen op do Noordervaart, verder tot ruim 40 dagen.
Een nauwkeurig beeld van de ijsbezetting op de voornaamste kanalen geeft, bijlage 31, waarop
dag voor dag is aangegeven of licht drijfijs ( 11111111 ), zwaar drijfijs ( XXX:::':::) of vast ijs ("tMMl
is voorgekomen, terwijl gedetailleerde beschrijvingen worden gegeven in hoofdstuk S.
, Op de Zcouwsehe en, Zuidhollandsehe stroomen is vast ijs slechts hier en daar voorgekomen,
zooals op dcOudo Maas en Spui; overigens wel opeengepakt zwaar drijfijs, zooals bij Hansweert,
bij Wemeldinge en den Moerdijk.
"
Op de Waddenzee is een zware bezetting mot drijfijs, welke allo scheepvaart uitsloot; voorgekomen; bij Ameland II dagen, bij Sehierinonnikoog33 dagen. Bij Delfzijl is gedurende 22 dagen
de scheepvaart, gestremd geweest.
Op de groote rivieren is het aantal dagen vast ijs eveneens zeer uiteenloopend: op den IJssel
40 à 55 dagen, Neder-Rijn 41, Lek 27, Waal 32, Boneden-Merwede 46, Nieuwe l\Icrwede 4, Borgsche
Maas 24, :MaaSte Lith 20. Een juist beeld van de ijsbezetting op de grootorivieren geven de bijlagen
10, Il, 12 en 13. Op d~nRijn is vast ijs voorgekomen tot Wesel, op de Maas tot Grubbenvorst (zie
bijlage 30).'
.
'
8
Op de 'Lek ontstond bij de ijszetting een ijsdam beneden Culemborg: Deze veioorza~kto een
, plaatselijke opstuwing van den ,vate~stànd' van bijna 3 m,
....
,
Op de~IJssel ontstonden geen ijsophoopingen van beteekenis; maar de algomeene verhoeging
'.
'
.
van 'do waterspiegel bedroeg 100' à 160 cm.,
, Op de Waal was de ijsbezetting aanvankelijk regelmatig; met een ijsophooping even boven
Woudrichem. Door den dooi van~8
Februari schoof het ijs op enkele plaatsen in, elkander 'en
ontstonden gevaarlijke ijsdammen bij Dreuniel en bijDeest. Daarbij liep de waterstand te Dodewaard
9P tot ll,61 m
N.A.P.; dit is 0,25 m hooger da'n de hoogst. bekende stand van 1926.
De betrekking tusschen de wat~rstm:idene~ de ijsbezettingis uitvoerig onderzocht. Daarvoor
wordt verwezen naar hoofdstuk 5 en de bijlagen 18,'19, 20 en 21, die de standen grafisch weergeven
en de bijlagen 22, 23, 24; 25, 26 en 27, waaropenkele karakteristieke verhanglijnen zijn weergegeven .
+
-,
§ 3.
IJSBREKEN EN SCHADE
Van veel belang is geweest het ijsbreken op do rivieren. Hot schetskaart je van bijlage 30 geeft :
weer" op welk~ riviergedeelten hot ijs kunstmatig werd opgeruimd.
.
" . .
\ Op 7 Januari werd het breken begonnen met de Ohrisiiaan. Bruninqs endo Jan Blanken. Later word soms met 10 à II ijsbrekers gewerkt, zooals uit de overzichtstabel der :ijsbrekerswerkzaamheden
op bijlage 29 is tezien.
"
.'AanviuikcIijk·werden de Oude Maas, IGI, Merweden. enz. zonder .veel moeiteopengehouden.
Do Oude 1\Iaas benedenMallegat is echter
16 Januari niet meer gebroken, tot de definitieve
breking op' 22 Februari.
,
,
Het ijs op doBeneden-Merwedo ~ette zich .12 Januari vast en werd met opzet niet gebroken,
om het drijfijs, afkomende van de Waal, uit de No~rd en. de Kil te houden.
De Nieuwe Merwede zette zieh 20 Januari vast. Terstond werd (zie bijlagen 12 en 29) met
breken begonnen en dit werd, vaak met'8 ijsbrekers, voortgezet op de Waal, totdat op 22 Februari
EWijk word bereikt, d. i. 91,5 km boven Moerdijk. Den volgenden-morgen om3h30 raakte het ijs
los en. dreef snel en regelmatig af.
Op de benedenrivieren is vooral gebroken op de Kil, welke' bij zuidenwind en vloed soms geheel
vol dreef-met zwaar drijfijs. Toch kon de vaart Rottordam-e-Zeeland bijna voortdurend in stand
worden ,gehouden.
.
De Noord was' vrijwel doorloopendijsvrij, omdat de Beneden-Merwede en do OudoMaas reeds
in het begin der vorstperiode dicht zaten.
De Lek werd van 7-9 Februari opengebroken tot Vreeswijk, op 13-16 Februari tot Culemborg
en na 23 Februari nog verder stroomopwaarts,totdat
op _26 Februari het nog vaste ijsdek kwam
afdrijven.,
.'
",
.
Wat de kanalen betreft, mogen worden genoemd het Noordzeekanaal, dat steeds voor de grooto
vaart werd opengehouden; terwijl op het Merwedekanaal het ijsbrekenniet
steeds het gowcnschte
resultaat had. Do Delftsoho Schiebleef eveneens onafgebroken bevaarbaar.
De scha do, 'veroorzaakt door het ijs, is, over het geheel genomen, gering to achten.
Hier en daar werd schade aan kribben, strekdammen e. d. toegebracht. Op het Idsselmcer zonk
do Friesland,' bij Nijmegen werd de Nijmegen V gekraakt en tot zinken gebracht, bij de Waal werden
meerdere " schepen op do uiterwaarden
gezet,e~.Voor
den IJssel .worden
'do kosten der herstellings..
I
werken. aan oeververdedigingen, . peilschalen, bakens en steigerwerken geschat op. f 28 000.
na
9
,
'
11
HOOFDSTUK 2'
-,
OVERZICHT VAN DEN WEERSTOESTAND IN NEDERLAND EN IN HET
STROOMGEBIED DER GROOTE RIVIEREN IN DECEMBER 1939,
JANUARI EN FEBRUARI 1940
.Bijdrage, 'bewerkt
door de Afdeeling Klimatologie van het Koninklijk
, Meteorologisch Instituut te De Bilt, (hierbij de bijlagen 1, 6, 7, 8 en 9).
§ 1.
Nederlandsch
TEl'tIPERATUUR·
,
Door het ontbreken van weerberichten uit Frankrijk en Duitschland kan het overzicht van den
weerstoestand in het' stroomgebied der groote rivieren slechts gebrekkig zijn. Uit het bultenland zijn
alleen berichten van België en Zwitserland beschikbaar. Er is gebruik gemaakt .van de cijfers van
Do Bilt en Maastricht en van de volgende stations in het buitenland:
België
h.b.z.
Barnquo l\lichel
Chimay ..
670 m
328"
50°32" N 6° 5' E in de noordelijke Ardennen bij de Duitsche grens.
50° 3' " 4°19' " tusschen Sambre en Maas bij de Fransoho grens.
Zwitserland
Basel .
Zürich
,318"
493"
Zonder
winters, die
die er mee
afwijkingen
47°33'"
47°22'"
7°35'"
6° 5' "
eenigen twijfel bèhoort de winter 1939/19,10 voor geheel West.Europa tot de strengste
er zijn voorgekomen. Men moet tot 1829/1830 teruggaan om een winter aan te treffen,
is te vergelijken. Do volgende tabel van maandgemiddelden van de temperatuur en hun
van de normaal geeft een beeld van de strengheid van den afgcloopen winter.
oeMaandgemiddeldo
AI·
middcld
wijking
dagevan do lijksch
normaal
maximum
ceAI·
middcld
wijking
dagevan do lijksch
normaal
minimum
AI·
wijking
van do
normaal
Absoluut
maximum
Do.·
turn
Absoluut
minimum
Do.·
turn
December
Do Bilt
Maastricht
Baraque Miehel .
Chimay
Basol
Zürich.
1.3° - 1.6°
2.1 - 1.8
"
-
-
-
-
-0.3
-0.7
-0.4
-0.5
-5.1
-4.1
.,- 7.2
-7.4
3.3°
3.9
1.5
2.6
-
-
_2.0° -2.1
-0.3
- 1.6 -
-
1.3°
0.1
·tA
2.1
-
-
-
_ 1.8°
- 1.5
-IA
- 1.3
-
-
13.0
13.2
10.2
11.0
13.1
13.5
0
1
2
1
2
1
1
_ 10.6° 22
- 7.3 30
-15.2
30
- 11.6 29
-15.0
30
-11.8 29/30
"
Januari
Do Bilt
~Iaastricht
Bamquo l\Hchcl.
Chimay
.
Basel
Zürich.
-
-
-6.5
-,- 5.5
-'5.5
-0.9
1.5
-3.9
-2.2
-
-
-
-
-4.2
- 1.7
- 1.6
-2.9
-1.0
-6.6
-7.2
-4.7
-4.7
-
-
-
9.1
8.3
-10.1
- 8.6
-8.9
-9.0
-7.2
-7.1
- 4.2
1.8
- 5.6
- 2.6
-
-4.5
-2.4
-1.4
- 1.3
-
-
-
3.3
4.1
6.2
8.1
3.4
4.5*
23
7
6
8
8
27
-16.3
-17.6
-21.1
-18.8
-20.2
-16.0
28
28
29
28
2·t
29
-16.7 13/14
-16.6
lol
-21.0
14
-17.0,
14
-15.0*
13
lol
-15.0
20
23
23
22
19
19
.I-'ebruari
.
Do Bilt
Maastricht
Barnquo Michel.
Chimay
Basel
Zürich.
10
.,
'.
-
0.6
0.2
-0.5
-0.6
2.0
4.9
0.5
3.7
-
-6.0
- 1.8
- 1.2
-2.3
-
,-
HA
15.5
10.8
13.7
13.6
12.0
. De maandgemiddelden zijn' overdagtemperaturen
(voor Nederland gemiddelden van de
3 termijnwaarnemingen te Bh, 14h cri HJh, voor Zwitserland te 7h30, 13h30 en 21h30).
Alle afwijkingen van de normaal in deze tabel zijn negatief, in Januari zeer belangrijk. In den
regel zijn de absolute minima lager 'dan,-15°.
De' bijlagen 7 en 8 geven de dagelijksche maxima en minima voor de 6: stations.
De absolute maxima en minima zijn vet gedrukt. Voor Basel en Zürich zijn gebruikt de waarnemingen
te 13h30 en te 7h30, overgenomen uit het dageljjksehe Wetterbericht. Tweemaal komt er een afwijking
vo~r met de opgave der extremen uit het maandelijksehe Witterungsbcricllt. Deze zijn met een sterretje
aangeduid en in de genoemde bijlagen ook vet gedrukt.
Bij het raadplegen van! deze bijlagèn bedenke men, dat de hoogteverschillen der zes stations
belangrijkzijn. Als regel zijn daarom Baraquo Michel en Zürich kouder dan de andere. In België wordt
de dag van Bh tot 8h gerekend, waaruit volgt, dat hier de maxima gewoonlijk tot den dag tevoren
behooren.
Uit bijlage 7, Maxima, blijkt, dat vrijwel gelijktijdig, op 16 December, op alle stations de vorst
intreedt. Reeds op den 17en komt de maximumtemperatuur nergens boven het vriespunt. In het N.W.
van het stroomgebied heeracht als regel overdag dooi van 20-27 December. Een tweede warm tijdvak
komt voor van omstreeks 4-8 Januari. In deze dagen treft men vrijwel overal de hoogste temperatuur
van de maand aançmet, uitzondering van De Bilt, waar men deze pas noteert op den 23ón in een
weinig, belangrijk dooigebied bij westenwind, waarvan' te l\Iaastricht alleen nog do sporen te vinden
zijn. Voorde derde maal dooit het overdag vrij algemeen van 1-!} Februari, behalve te De Bilt, waar
het maximum slechts van' 4-8 Februari boven' nul stijgt.Algemeen komt op 19 Februari, do overdagtemperatuur boven het vriespunt en neemt do winter
voorgoed afscheid.
Volgens de tabel der maxima waren de allerkoudste tijdvakken 17-22 Januari en 13-14 Februari,
toen in Nederland, België en Zwitserland als regel het maximum beneden - 5° bleef.
. Wij zien in bijlage 8, Minima, dat van 16 December tot en met 20 Februari, vrijwel onafgebroken
in het gehcele gebied, de thormometers 's nachts beneden nul dalen. De belangrijkste uitzondering is
5-8 Februari. V~n weinig beteekenis is de dooi in Nederland van 24-26 December en in Zwitserland
op 8 en 9 Januari. Op de hier volgende dagen daalt de temperatuur vrijwel overal boneden _10°:
1l-:-13 Januari, 18-25 Januari, 13-15 Februari. Een zeer koud gebied breidt zich op2 en 3 Januari
over Nederland en België uit. Op den 14en Februari wordt overal de laagste temperatuur in deze
maand gemeld. Deze dag is als do koudste van den gehcelenwîntorte beschouwen.
§ 2.
NEERSLAG
De neerslag is waarschijnlijk onregelmatiger verdeeld dan de temperatuur en omdat do gegevens
over een belangrijk gebied ontbreken, zijn betrouwbare conclusies over het geheelo stroomgebied
niet te trekken.
De dagelijksche regencijfers, de maandsommen en de normalen zijn in bijlage 9, Neerslag, verzameld voor de 6 reeds genoemde stations en bovendien voor Gemert in Noordbrabant en de volgende
stations in het buitenland: '
België
h.b.z.
Bastogne
500 m
50° l' N
480 "
610 "
47° 0' " !}051' "
46°51' " 9°32'"
5°44'
E
in Hautes
Fagnes bij de Luxemburgsche
grens .:
Zwitserland
Glarus
Chur .
II
Do cijfers geven de hoeveelheid neerslag, 's morgens afgetapt over de afgeloopen 2·1 uren .
.Als regel is in het geheelo bestudeerde gebied do neerslag beneden normaal, in België in December
en Januari zelfs belangrijk;
.
Het regent algemeen van I-U December, in welk tijdvak vrijwel overal do' hoogste dagcijfers
van deze maand worden genoteerd. Dan.volgt droogte tot 2G December, terwijl er op het einde der
maand weer vrij algemeen oenige neerslag - in België en Z,-ritserlanu in den vorm van sneeuw- valt.
De eerste helft van Janua~i is, met uitzondering vim 8 en 9, vrijwel droog. Dan volgt tot het einde van
deze maand vrijwel algemeen sterke sneeuwval, Februari begint met 9 dagen regen en daarna valt
van Il.....:...19weer sneeuw. Do daarop invallende dooi gaat over het algemeen met droogto gepaard .
. Wij wijzen er nogmaals op, dat wij alleen gegevens hebben van do randen van het stroomgebied.
Toch is het algomeene beeld gelijkmatig. Dit geeft eenige hoop, dat de cijfers ook nog behoorlijk den
neerslag in het tussehengelegen stroomgebied weergeven. Voorziehtigheid is evenwel gebodenr.men
Jette op het hoogo eijfer in" Fobruari voor Glarus en blijkens llCt hieronder volgende voor Luzern in
Januari.
Do maandelijksolie
overzichten van de betrokken landen geven nog do volgendo inlichtingen.
\
Doeom
bor
Nederland. Do neerslag, gemiddeld over het geheele land, bedroeg 42 mm! tegen GGmm normaal.
In Noord- en Zuidholland en In Oost-Brabant cn Noord-Limburg was de hoeveelheid 15 tot 30%
en elders 30 tot GO% beneden normaal. Do eerste dekade was over het algemeen te nat, do tweede
en do derde waren over het gehecle land to droog.
·België. O'veralwlls.het gemeten water ongeveer do helft van de normale hoeveelheid. Er' waren
4 sneeuwdagen (normaal 8). Sneeuw was niet overvloedig zelfs in Hoog-België, waar men nochtans
tot 30 ft GO cm sneeuw heeft gemeten (den 30en).
.
Zwitserland. De hoeveelhedenneerslag .waren in het grootsto gedeelte van het land onder de
normale. In de Jura, Wallis en Graubünden daalden zij tot 50 %/van de normale waarde. Het midden
van het land vertoonde een tekort van 10 %. Daartegenover stonden overschotten in Noord-Zwitserland
van 10 tot 20 %.
Januari
Nederlantl. De neerslag, gemiddeld over het geheele land, bedroeg 27 mm, tegen53 mm normaal.
Hij viel voornamelijk in den vorm van sneeuw, die veel last veroorzaakte. In West-Brabant was do
hoeveelheid 10 % beneden normaal; elders 30 tot 75 % beneden normaal.
. België. In het land bedroeg de hoeveelheid water gemiddeld de helft van de normale waarde;
de sneeuw was niet buitengewoon overvloedig. Men heeft, ten hoogste GOcm sneeuw gemeten in HoogBelgië.
.
De hoeveolheden neerslag waren onder het normale in hot Juragebied en voor een
deel in het centrum. Bedragen boven het normale werden vooral gevonden in hotoosten en in het
gebied van het Vicrwoudstedenmeer (Luzern 210 % van donormale waarde). Sneeuwdek in Zürich
1-8 en 17-31 Januari.
'.
Zwitserland.
Februari
Nederland. . De neerslag, gemiddeld over hetgehcolo land, bedroeg 32 mm, tegen 40 mm normaal.
De hoeveelheid liep in do verschillende provincies uiteen. van 5 tot 40 % beneden normaal.
r
België.
In het land heeft men overal bijna normale waterhoogten
gemeten, met een lichten
overvloed over het westen en een licht tekort over 'het oosten on het zuiden.
12
- Zwitserland. - De neerslag was zeer onregelmatig verdeeld, aan den noordvoetvan
do .Alpen
meestal te -groot, vooral in WaIiis (Sion 190 %) en in Oost-Zwitserland
(Davos 160 %). Sneeuwdek
in Zürich 1-7. en 12-23 Februari..
SNEEUWDEK
§ 3.
Ten slotte kunnen wij ons afvragen, hoe het met de hoogte en het wegsmelten van de -sneeuw
gesteld was.
In de eerste plaats hebben wij eel1ig houvast aan do. wekelijkseho sneeuwhoogte-berichten
uit
Zwitserland.
-
Basel
December
Januari
Februari
8
15
22
29
Glarus
2 cm
5 cm
3
-
cm
2.5
,1,
7
2.5
2
2.5
4
3
{)
'4
2
1
Ohur
0.5
5
12 ..
19
26
9
16
23
l\Iaart
cm
Zürich
v-
30
- 22
\
6
13
7
45
20
26
3
Vit de heerschende temperaturen -blijkt, dat do sneeuw, die einde December en- begin Januari
te Basel en- Zürich gevallen is, vooral op 7 en 8Januari is weggedooid, terwijl de sneeuw van do tweede
heUt van Januari op 6 en 7 Februari is-gesmolten. De laatste sneeuw valtin grooto l~oeveelheden in
Zwitserland op 20 Februari. Maar direct daarna valt de dooi voorgoed in. Zürich heeft nog 7 cm sneeuw
op 23 Februari; Chur nog slechts 3 cm op 1 Maart.
Wij mogen wel concludeeren, dat bij de zoo overeenkomstige weersomstandigheden in Nederland
en' België dooi op vrijwel dezelfde tijden is-ingetreden.
Er valt in Nederland en België eenige sneeuw bij temperaturen overwegend beneden. nul op
26 December en volgende dagen. Na ,1 Januari komt het maximum boven nul, soms belangrijk. Op
7-0 Januari regent het;' vooral inChimay en Bastogne., De sneeuw verdwijnt in dit tijdvak. Na
, 16 Januari valt er veel sneeuw; de temperatuur daalt sterk beneden nul. Eerst na 3 Februari gaat bij
temperaturen boven' nul de sneeuw over in regen en het sneeuwdek moet verdwijnen. Dan valt de
laatste sterke koude in, omstreeks 11 Februari, met algomeenen sneeuwval. Het sneeuwdek houdt
stand tot den 20en, waarna het, met den definitief invallenden dooi, gepaard met regen, voorgoed
wordt opgeruimd.
...
'
.'I'usschcn 16 Januari en 3 Februari bedroeg de neerslag, bijna alleen als sneeuw, te De Bilt 35 mm;
Gemert ,10 mm; ~Iaastri-;;ht 23 mm; Baraque Michel 37 mID; Chimay 34 mm; Bastogne 27 mmo
Tusschen 12 en 20 Februari was de -hoeveelheld neerslag' (ook ~ijwel uitsluitend sneeuw) te
De Bilt 8 mm; Gemert 15 mm; l\raastrieht 21111m; BaraquoMichol Zl mm; Chimay 28 mm.Bastognc
22 mmo
'.
_Deze hoeveelheden zijn dus in korten tijd tot smelting en afstrooming gekomen, behoudens eenige
geringe verdamping.
13
HOOFDSTUK 3
IJSBEZETTING OP DE BENEDENRIVIEREN EN ZEEARMEN'
- (Voor kunstmatige
ijsopruiming zie hoofdstuk û, § 3)
Blz.
'1.
2.
3.
4.
5.
e.
7.
8.,
9.
10.
11.
, 12.'
13.
14.
15.
16.
17.
18.
10.
20.
Nieuwe Maas "oor Kralingscheveer
Nieuwe Maas voor Rotterdam.
Nieuwe l\Iaas voor Vlaardingen
Scheur voor Maassluis ','
Botlek voor Nieuwesluis .
Brielsehe l\Iaas voor Brielle
Oude :;\Iaas voor Dordrecht .
Oude Maas beneden het l\fallegat en de Krabbegeul .
Spui en Beerengat . . . .
'.
Noord
.
l\Ial}egat en Dordtsoho IGI
Hollandsch Diep . . . . .
Haringvliet, Vuile Gat en Slijkgat .
Hellegat en Volkerak. . . . . . .
'Krammer, Grevelingen en -Brouwershavenseho
Gat
Zijpe, :Mastgat en Koeten .
Eendracht en Mosselkreek
Oostersehelde en Roompot
Veergat, Zandkreek en Sloe .
Westersehelde
..
1. Nieuwelilaas
14
14
.,
15
15
15
15
16
16
16
17
17
17
18
18
18
18
10
19
19
19
voór Kralingscheveer
Op 4: Januari vertoonde zich het eerste drijfijs. Het nam in zwaarte en in hoeveelheid toe, totdat
van 13-24 Januari de rivier vrijwel doorloopend geheel met zwaar drijfijs was-overdekt. Het ijs
zette zich langs den zuidelijken oever vast. Nadien nam do ijsgang in omvang af; op 26 en 31 Januari
en 6 Februari was er heel weinig en op 7 Februari was er geen ijs.
Van 8-lG Februari was de rivier vrijwel doorloopend wederom overdekt met, in het algemeen,
vrij zwaar drijfijs. Na den 17en nam de ijsgang definitief af. Na dei! 21en Februari was er nog slechts
op een enkelen dag over een groot deel van de rivier licht drijfijs tot er,op 28 Februari, geen ijs meer
op de rivier voorkwam.
, De scheepvaart is van 11 Januari-20
Februari vrijwel doorloopend alleen mogelijk geweest
voor krachtige stoom- en motorschepen.
De zeerdienst ]{ralillg~c7lCi·eer-I.J;8ellilollde
is van' 12-28 Januari gestaakt geweest. Van '
29 Januari-12
Februari ondervond het verkeer moeilijkheden, zoodat niet op gezette tijden kon
worden gevaren. Van 13-20 Februari was de veerdienst gestaakt en vanaf 21 Februari weer normaal.
2. Nieuwe li1aas voor Rotterdam
,
Op 4 Januari vertoonde zich het eerste drijfijs. Het nam in zwaarte en in hoeveelheid toe, totdat
van 12-24: Januari de rivier doorloopend geheel mot Zwaar drijfijs was overdekt. Nadien nam do
ijsgang geleidelijk af en op 7 Februari was er geen ijs meer.
14
,
in
Van 8-HrFebruari
was de rivier vrijwel door1oopend wederom overdekt' mot,
het algemeen,
vrij zwaar drijfijs. Na 17 Februari nam de ijsgang definitief af. Na 21 Februari was er nog slechts
op een enkelen dag oyer. een groot ,deel van de rivier licht drijfijs tot er op dcn 28en geen ijs meer in
de rivier drecf.;
, ,
Do' scheepvaart is van 14 Januari.;..,-22 Februari vrijwel doorloopend alleen mogelijk geweest
voor krachtige stoom- en motorschepen.
.
~
., ,
. De teerdieneten. mn'linl'er naar rechter .iJIaasoeL·erhebben in het algemeen normaal gefunctionneerd.
3. Nieuwe !IIaas voor Vlaardingen
Op 5 Januari vertoonde zich het eerste drijfijs. Van 12-16 Januari was de rivier doorloopend
geheel met zwaar drijfijs overdekt; De ijsgang nam dan weer af, doch van 22-25 Januari was do rivier
andermaal geheel overdekt met klein, zwaar drijfijs. Van 26 Januari-lO
Februari was er, met uitzondering van 2 en 3 Februari, vrijwel geen ijs. Van 11-17 Februari was de rivier vrijwel doorloopend
geheel overdekt met..In het algemeen, vrij zwaar drijfijs. Van 18 Februari af verminderde de ijsgang
geleidelijk, tot er op 29 Februari geen ijs meer in de rivier dreef.
De scheepvaart is van 14 Januari-22
Februari vrijwel doorloopend alleen mogelijk geweest
voor krachtige stoom. en motorschepcn.:
De veerdienst l'laardingen:.-Pernls' heeft in het algemeen normaal gefunctionneerd.
4. Scheur voor !IIaassluis
Op 5 Januari vertoonde zich het eerste drijfijs. Het nam in zwaarte en in: hoeveelheid toe, tot
op 12 en 13 Januari de geheelo rivier met zwaar drijfijs was overdekt. Nadien nam de ijsgang af.
Op 18, 20 en 21 Januari en 3 Februari was de geheele rivier nog overdekt met 'zwaar drijfijs, doch
geleidelijk zette de mindering voort tot er 5 Februari nog slechts weinig ijs was te bespeuren. Op
6 Februàri viel er een toeneming t~ constateeren en van 11-19 Februari was de geheele rivier met
'drijfijs overdekt. Daarna nam de ijsgang op eens af en op 20 Februari was er nagenoeg geen ijs meer
in de rivier.
De scheepvaart is van 14 Januari~22Februari
vrijwei alleen mogelijk geweest voor krachtige
stoom- en motorschepen.
heeft in het algemeen normaal gefunetionneerd.
De veerdienst ,Maassluis-Rozenburg
5. BotJek voor Nieuwesluis
Op 5 Januari vertoonde zich licht drijfijs. Het nam in gewicht en in hoeveelheid toe, tot het zich
op 13 Januari over de geheele breedte van de rivier ging vast zetten. Van 19 Januari-6
Februari,
ijs vast met een pad over de rivier. Daarna kwam boven Nieuwesluis, over een lengte van 1Y2 km;
do rivier open en geleidelijk geraakte ook het ijs op het riviergedeelte beneden Nieuwesluis drijvende.
Den lOen Februari ontstond nieuw ijs en do rivier vroor op tal van plaatsen andermaal geheel vast.
Op 23 Februari begon het ijs te drijven en de rivier geraakte overdekt met zwaar drijfijs, dat snel
werd afgevoerd, totdat 27 Februari alle ijs verdwenen was.
De s~heepvaart was van 12-19 Januari allecnvoor krachtige stoom- en motorschepen mogelijk.
Van 19 Januari-24
Februari was de scheepvaart gesloten.
De veerdienst Niel/zeesluis-Rozenburg is, met een enkele uitzondering, van 11 Januàri--:'26 Februari
gestremd geweest.
Verkeer heeft, van 20-29 Januari over het ijs plaats gevonden.
6. Brielséhe !IIaas voor Brielle
. Het eerste drijfijs kwam voor op 3 Januari. Het nam in zwaarte en in hoeveelheld afwisselend
toe en af. Op 17 Januari zette zich beneden Brielle het ijs vast, terwijl boven de haven in het algemeen
15
weinig drijfijs was waar te nemen. Op U Januari was de rivier boven en beneden Brielle vastgevroren
met veelal daartusschen bij eb veel drijfijs. Deze toestand hield aan tot V Februari.
Langs den oever ontstonden geulen drijvend ijs en 16 Februari was het ijs geheel drijvende. Vanaf
20 Februari was vrijwel geen drijfijs meer te constateeren.
.
De scheepvaart is van 17 Januari-IS
Februari vrijwel doorloopend gesloten geweest.
Do veerdienst Brielle-Rozenburg ondervond van 22-2S Januari en van Ll-s-Id Februari hinder
en was van 29 Januari-5
Februari gestaakt.
De passagiersdienst Brielle-Vlaardingen was gestremd van 10 Januari-27
Februari.
7.
Oudo Maas voor Dordrecht
, Op 2 Januari vertoonde zichhet eerste drijfijs, hetwelk geleidelijk zwaarder werd. Op 4 Januari
, was de rivier geheel of gedeeltelijk overdekt met zwaar drijfijs en den I1en zette het ijs zich vast.
Op 15 Januari werd het ijs door ijsbrekers gebroken. Sindsdien bleef de stoomvaart vrijwel geregeld
mogelijk. Do zeilvaart is van ·1 Januari tot enmeü Iû Februari gestremd geweest; op 26 Februari
was het ijs nagenoeg verdwenen.
Van hetueer Dordrecht-s-Zioijndrechi
was op 7, Januari de dienst gestremd" maar kon daarna,
zij het. zeer onregelmatig, worden hersteld. Op meerdere dagen konden slechts voetgangers en wielrijders
worden overgezet. Van 19 Februari af was de dienst normaal. _
8.
Oude Maas beneden het l'lIalIegat en do Krabbegeul
Op de Oude Mans beneden het l\fallegat en op de Krabbegeul werd van 2 tot en met 17 Januari
drijfijs waargenomen, dat bij stil water in vele gevallen aaneenvroor, in het bijzonder tegen de pijl~rs
van de brug te Spijkenisse, maar bij eb en vloed ieder drijvende werd. Er werd ter plaatse gebroken
op 9 en van 12-17 Januari. Bij Puttershoek heeft het ijs van 10 tot en met IdJanuarivastgczetcn.
Op 17,Januari zette zich over de gehcolo rivier het ijs vast en was de vaart niet meer mogelijk. Eerst
op 23 en 24 Februari werd het ijs door ijsbrekers' gebroken. Na 3 l\Iaart werd op de rivier geen ijs meer
waargenomen.
'
De zeil~aartwas van 4 Januari-U
Februari en de stoOl~vaart van 11 Januari-14
Januari,
17 Januari-7'Februari
en 10 Februari-2·1 Februari gestremd: Door het ijs bezweek een dukdalf
en werd een loopsteiger eenigszins ontzet.
Van het 'l:cerPutterehoek-ulroote Lindt werd op 4 Januari de pont uit de vaart genomen. Van
Hl Januari tot en met ,1 Februari en van Iû.tot en met 21 Februari werd de veerdienst over het ijs
onderhouden. Vanaf 26 Februari werd do dienst weder normaal hervat. In de perioden tusschen go·
noe~do data was 11Ctveer gestremd.
'
.
.
werd op 3 Januari de pont uit de vaart genomen en vanaf
Van het reer Goidechalxoord-s-Rhooii
dien dag toten met 9 Januari werd de dienst met>oenroeiboot onderhouden.. Op 10 en '11 Januari
was het veer gestremd. Op 12 en 13 Januari werd nog eenige malen met de roeiboot overgezet, waarna
tot 24 Januari het veer weder was gestremd. Tot en met 23 Februari werd de veerdienst over het ijs
onderhouden, waarna de dienst toten met ll\faart met de roeiboot werd onderhouden. Van 2 Maart
af geschiedde de' overtocht weder normaal.
9.
Spui
en Beerengat
Op 2 Januari vertoonde zich het eerste ddjfijs. Van 5 Januari af zette het ijs, op enkele wakken na,
Zich vast. Op 2'8 Februari kwam het in beweging, waarna de laatste restanten door ijsbrekers werden
opgeruimd. De zeil- en stoomvaart was van ,1 Januari tot en met 27 Februari gesloten, behoudens.
boven Oud-Boijerland, waar de stoomvaart op het Spui eerst op 6 Januari werd gesloten. Debetonning
werd op 3 Januari yerwijderd en 7 ,l\Iáart herlegd.
16
Van het veerIlekelinqen-s-Nieuio-Beiierkuui
werd op 3 Januari de pont uit de vanrtgenomcn en
werd de dienst tot en met 6 Januari met een roeiboot onderhouden. Van 7 tot en met II Januari was
de dienst gestremd. Van 12 Jan~lari totenmet 27 Februari werd de overtocht over het ijs gemaakt,
. waarna op 28 Februari nog een dag werd overgezet met do 'roeiboot. Op 29 Februari functionncerde
-de dienst weder normaal.
10. Noord
Op 4 Jimuari werd voor het eerst drijfijs waargenomen o~èr 5/10 gedeelte der breedte. De-scheepvaart ondervond daarvannog geen hinder. Inde daarop volgende dagen nam hct drijfijs in betcekcnis .
toe. Reeds 5 Januari was de zeilvaart gestremd, doch stoomvaart bleef mogelijk tot en met II Janu~ri.
Op dien dag was derivier met zwaar drijfijs bedekt.
.
vast, waardoor alle scheepvanrb
Op 12 Januari zette het ijs zich over de geheelerivier
was gestremd.
,
. Deze toestand bleef ongewijzigd tot den 15en, toen het ijs met ijsbrekers werd gebroken. Den 16en
was de rivier geheel met drijfijs overdekt, doch den 17en was een groot gedeelte daarvan verdwenen.
Tot' enmot 24 Februari vertoonde zich op de geheele rivier· sleehts zeer weinig drijfijs en '~'as 'alle
scheepvaart mogelijk.
.
'.
,
Tengevolge van openbreken van de Beneden-Merwede óIJ 25'Februari was de rivier op 26 F~bruari
over 7/10 der breedte met zwaar drijfijs overdekt, maar reeds 27 Februari. ijsvrij.
Gedurende de geheele ijsperiode bleven de waterstanden norni.aal.-
11.
Mallegat en Dordtsche Kil
Op 2 Januari werd het eerste drijfijs waargenomen. De rivier was van 2 tot en met 16 Januari
geheel of gedeeltelijkibedekt met drijfijs, dat ziel~ op 17 Januari vastzette. Vóór en na dezen datum
werd het ijs herhaaldelijk vanwege het Rijken het IJsbestrijdingseomité gebroken. In het algemeen
kon de stoomvaart vrij geregeld gaande worden gehouden'. Bij wind. uit. zuidelijkerichtingen .werd
door dèn vloed het ijs van het Hollandseli Diep de Dordtsehe Kil ingedreven, waar' het in vele gevallen
samenvroor. Op 26 Februari werd het laatste drijfijs waargenomen. De zeilvaart was van ~6 Januari,
10 Januari-3
Februari.top 8 ~n .van 10-15 Februari gesloten, de stoomvaart van 12-:.15 Januari,
17-20 Januari
27 Januari-2
Februari gestremd .
. De/ veerdienet TVieldrech';-"s-GraL'endeel was na 8 Janüari onregelmatig. Op 17 Januariwas de
dienst gestremd en op meerdere dagen moest de pont uit de vaart worden genomen,
dienst werd
dan onderhouden met een sleepboot voor het overzetten van voetgangers, en .rijwielen"
'
en
De
12.
Hollandsch Diep
Het eerste drijfij"s werd op 2 Januari- waargenomen,' De zeilvaart was van 4 Januari'24: Februari gestremd. De stoomvaart was gestremd op 10, van 15-26 Januari, 3-'-9 en
15-16 Februari. '
Van 14-27 Januari was de rivier overdekt met zwaar drijfijs. Op het einde van Januari was'
het ijs teMoerdijk over 1{5 der breedte vast. Van, 17-23 Februari was de rivier ook bij Willemstad
geheel overdekt.
Op 28 Februari was de scheepvaart weer normaal.
De 1:eerdien;fen Numansdor-rZijpe
en l-htinansdorp-Willemsfad
ondervonden veel hindervan
den ijsgang. Eerstgenoemde dienst .kon van 8 Januari-27
Februari slechts éénmaal per dag worden
uitgevoerd, .terwijl op enkele dagen de' 'dienst was gestaakt.
"
De dienst Numansdorp-Willemstad
vond gedurende genoemd tijdvak zccronregelmatig plaats,
'. doch werd niet gestaakt.
2
17
13., Haringvllet, Vuile Gat en Slijkgat .
Op deze stroomen werd van 2 Januari tot en met 2 :Maart drijfijs waargenomen; de zeilvaart
was gestremd van 5 Januari toten met 20 Februari,
Te Hellevoetsluis werd het eerste ijs waargenomen op 5 Januari, het laatste op 29 Februari.
Gedurende dit tijdvak was de rivier steeds overdekt met zwaar drijfijs.
Op den grooten paralleldam boven de .haven te Hellevoetsluis vormde zich een ijsopstapeling
van,20-25
m breedte en 8-10 m JIOOgtC.
Door het drijfijs werd eeuige schade toegebracht aan het westelijke houten havenhoofd van de
Mnrineha ven.
Het Zulderdiep was gedurende de vorstperiode van bovenwaarts Stellendam tot de haven van
Goedereede bedekt met een 'aaneengesloten ijsvlak, waarover men zonder gevaar te voet kon gaan,
Scheepvaart was niet mogelijk, zoodat de haven van Stellendam niet te bereiken' was.
Voor de haven van Goedereede kwam zwaar drijfijs voor, evenwel zonder dat de rivier voor langeren
tijd versperd was.
De passagiersdienst Hellecoetslu iS-J.lJiddelharn is van de Rotterdamsoho Tramweg Maatschappij
ondervond door het ijs' veel hinder, doch werd met uitzondering van 5 en ti Februari, toen wegens
mist en ijs geen afvaart plaats vond, steeds in stand gehouden. Van 6 Januari-29
Februari vond
de dienst op onregelmatige tijdcn plaats., meermalen w~rd slechts één dienst heen en terug
gevaren.
De zeilvaart en het goederenverkeer met den sleepdienst. van de R.T.:l\I. was gestaakt van
5 Januari-28
Februari.
V.§erdienst .Den Bommel-s-Nunumsdorp.
Van 6 tot en met 8 Januari werd niet, gevaren. Op
9 Januari werd gevaren van zonsopgang tot zonsondergang. Van 10 Jan~ari tot en met 28 Februari
werd geen dienst gedaan, waarna van 29 Februari af de geregelde dienst weder werd hervat.
In JICt teer Dinlelsas-s-Üoltqensplaat werd van 8'Jantiari' tot en met 29 Februari een ongeregelde
dienst onderhouden. Daarna had deze weder' normaalplaats,
14. Hellegat en Volkerak
Van 5 Januari-25
Februari werd geen drijfijs waargenomen. De zeilvaart was van 21 Januari22 Februari gesloten. In de vluchthaven te, Dinteloord bevonden zich 8 stoom- of motorvaartuigen
en 1 sleepschip.
-,
'
De 'reerdienst Galathee;che sluis-Dintelsas
De' dienst was evenwel zeer onregelmatig.
werd, met behulp van een sleepboot, in stand gehouden.
'
15. Krammer, Grevèlingen en Brouwershavensche Gat
In de Krammer vertoonde zich drijfijs van 6 Januari-25
Februari, in dó Grevelingen en het
Brouwershavensche Gat van II Januari-22 Februari. De zeilvaart was ~an 21 Januàri-22 Februari
gestremd:
,
In hot Springersdiep werd van 3-11 Januari licht, tot 28 Januari zwaar drijfijs gezien, daarna
tot 14 Februari weer licht en tot 22 Februari zwaar drijfijs, voornamelijk over den vloed. Daardoor
bleef de haven van Ouddorp oenigermate bruikbaar.
16. Zijpe, Màstgnt en Keeten
,
Vall Û Jailtlari-29 Februari werd drijfijs waargenomen> De zeilvaart was van Ü à 12 Januari26 Februari gesloten. In de vluchthaven In den Stoofpolder aan JICtZijpO bevonden Zich'13 stoom,of motorvaartuigèn en 1 zeilschip.
18
17.
Eendracht en llIosselkreek
Het eerste ijs werd opd Januari waargenomen; na een 'paar dagen was de geheele stroom met
drijfijs bedekt -.
De ijsbezetting duurde onafgebroken tot 24 Februari; in deze periode was het ijs afwisselend "
vast of drijvende.
De scheepvaart was van ti Januari-U
Februari gestremd.
Na 2,1 Februari nam de hoeveelheid ijs snel af; op 28 Februari werd het laatste ijs gezien.
18. .Oosterschelde en "Roompot
Bij Wemeldinge werd licht drijfijs waargenomen van 4-10 Januari. Op 14 Januari was de rivier
, voor ongeveer 3f'! en op den 18en geheel met drijfijs overdekt. De vaart met stoomvaartuigen was "
op 23 Januari niet meer mogelijk.
.
De zwaarte van het drijfijs nam toe tot 28 Januari, waarna op den 31en de vaart "oor motor- ell
stoomvaartuigen weder mogelijk werd.
, De hoeveelheid 'drijfijs nam af tot 0 Februari. Op 11 Februari was de rivier weder met zwaar
drijfijs overdekt en scheepvaart vrijwel onmogelijk.
Na den 20en.nam de hoeveelheid drijfijs af.
Zierikzee op 27 Fe}j~uari.
Het laatste ijs werd waargenomen te Wemeldinge op 28 en
De provinciale teerdienst orer de Oosterschelde;geschiedde onregelmatig en moest meerdere malen
worden gestaakt.
te
19. yeergat, Zandkreek en Sloe
Op 10 Januari werd het eerste drijfijs waargenomen in het Veergat en in de Zandkreek. Van
13 Januari-4 Februari was meer of minder drijfijs aanwezig; afhankelijk van de stroom. en de windri~hting was de rivier voor 1/3 tot de geheele breedte met drijfijs bedekt.
Van 8 tot en met 11 Februari was de rivier ijsvrij.
Na dien datum nam het ijs weder toe; de rivier was van 12-10 Februari geheel met drijfijs
overdekt ..
. De ijshoeveelheid nam na den20en snel af; het laatste ijs werd op 23 Februari gezien.
De veerdienst Veere-Camperland
werd slechts en~ele dagen gestaakt; det'eerdiensten in de Zand·
kreek konden op meerdere dagen niet worden onderhouden.
In het Sloe werd' het ijs eveneens voor het eerst waargenomen op 10 Januari.
Van 21 tot en met 23 Januari was het ijs vast.
Op 0 en 10 Februari was' hetSloe ijsvrij. Daarna nam de hoeveelheid drijfijs weer toe, tot op
20 Februari een vermindering intrad en op 24 Februari het laatst~ ijs werd gezien.
.
Schade. Door ijsgang werd schade aangericht aan de buitenhavenwerken te Veere, aan de .
bebakening van de stroomleidende dammen in het Veergat "en de Zandkreek en aan eenige verspreide'
peilschalen.
20.
Westerschelde
"Licht drijfijs, hinderlijk voor' de zeilvaart, werd op 7 Januari bij Bath waargenomen. Op den
Oen vertoonde zich bij' Bath zwaarder drijfijs, dat voor kleine stoom- en motorvaartuigen groeten
hinder opleverde.
.
Op 11 Januari was boven de lijn Hansweert-e-Terneuzen reeds veel drijfijs. De zware stukken
veroorzaakten last aan de binnenscheepvaart met groote motor. en stoomvaartuigen.
Op den 12en was de rivier tot Walcheren be~ekt met zwaar drijfijs; de binnenvaart was boven
de lijn Terneuzen-Ellewoutsdijk
vrijwel gestremd.
Door kraehtigen wind uit noordelijke richting was op 16 en 18 Januari langs den rechteroever
een strook ijsvrij water aanwezig, waardoor de binnenvaart oP' die dagen weder mogelijk werd tot
nabij Bath. Op den 20en was dit het geval tot Waarde.
Beneden Ellewoutsdijk was di1jfijs aanwezig langs den zuidelijken oever. Het eerste drijfijs te
. Vlissingen vertoonde zich op 20 Januari.
Na den 20en ondervond de zeevaart boven Hansweert moeilijkheden van -het zware drijfijs.
Op 28 Januari begon de hoeveelheid drijfijs op de rivier af te nemen. Op 3 Februari was de rivier
beneden Terneuzeil ijsvrij; boven Bath was de rivier echter nog geheel met drijfijs bedekt, waardoor
de binnenvaart naar Antwerpen zeer bemoeilijkt bleef.
.
.
Op 9 Februari was beneden de lijn Waarde-Walsoorden
nog slechts -verspreid iliijfijs aanwezig.
/ Na dien datum nam de hoeveelheid drijfijs toe. Op 16 Februari was de rivier boven Terneuzen over
. de geheele breedte bedekt met zwaardrijfjjs-dat. de binnenscheepvaart met stoom- en motorvaartuigen
stremde.
\
Op 17 Februari begon de hoeveelheid drijfijs te verminderen en nam daarna snel af.
Het laatste ij; werd gezien te Hansweert op 27, te Terneuzen op 26 en te Vlissingen op 23 Februari.
Vlissinqen-s-Breskens
en Vlissingen-Terneuzen'
hebben do
De provinciale stoombootdiensten
overtochten vrijwel regelmatig kunnen verrichten.
De dienst Temcuzen-s-Iloedekenskerke
is gestremd geweest van 20 .Januari-8
Februari en van
H-lG Februari: de dienst Hansweerl-lValsoorden
van 20 Januari-3
Februari.
Op 12 Januari werd een aanvang gemaakt met het lichten van de boeien. Op 2 Februari werd
begonnen met IlCt herleggen. doch reeds op den 7èn 'moesten ze weder worden opgenomen,
17 Februari konden de boeien worden herlegd e~op 28 Februari was hotvaarwater geheel betond.
Schade. Van .de Rijkszeewering te Vlissingen braken eengrdot aantal palen:-,
.
...
20
HOOFDSTUK 4
IJSBEZETTING OP DE GROOTE RIVIEREN
.
In dit hoofdstuk worden uitsluitend beschrijvingen gegevenvan de ijsbezetting als zoodanig.
Een afzonderlijke behandeling der waterstanden, met den invlocd "van het ijs, wordt gegeven
'in hoofdstuk 5. Verschillende détails der ijsbezetting, 'zooals drijfijs en vast ijs ter plaatse der peilschalen, .het voorkomen van 'ijsverschuivingen, enz., zijn op de grafische voorstellingen der waterstanden aangegeven.
'
,
§ 1. IJSSEL
Een algemeen overzicht van de ijsbezetting geeft bijlage 10, waarop van dag tot dag is aangegeven, op welke gedeelten van de rivier vast ijs of drijfijs werd aangetroiren.
De tijdens de' ijsbezetting voorgekomen waterstanden zijn opgenomen in staat 14: en grafisch
voorgesteld in bijlage 18.
Het eerste drijfij~ werd op 3 Januari waargenomen. Op dien dag was de rivier beneden Kampen
-voor ·1/10 met drijfijs bedekt, Den volgenden dag nam het drijfijs sterk toe; van den IJsselkop tot
Gor~selwas de rivier voor 1/10 tot 3/10, .van Gorssel tot Katerveer voor .1/10, van Katerveer tot
Kampen voor 5/10 en beneden Kampen voor 9/10 met drijfijs bedekt.
'
Te Doesburg en Deventer werden de schipbruggen weggenomen. Te Doesburg werden voetgangers met 'een motorboot overgezet: De pontveren te Olst en te Wijhe staakten den overtocht.
De zeilvaart moest worden gestaakt; de stoom- en' motorvaart bleef nog mogelijk ..
, Op.5 Januari bleef het drijfijs toenemen. Van d?n IJsselkop tot Kamperi was de rivier voor'
4/10 tot 8/10 met .drijfijs overdekt. Beneden Kampen zette het ijs zich vast. De nog niet eerder'
stilgelegde pontveren staakten den overtocht.
Gedurende de ijsperiode konden alle op de rivier aanwezige vaartuigen zich tijdig bergen en'
wel alavolgt:
'
Haven te Westervoort.
, Haven te Rheden.
Haven te Doesburg
Havens te Zutphen
Haven te Deventer
, Haven te ,Wijhe,
Haven tè Katerveer .
Havenate Kampen
Kade te Kampen .
"
"
,
'
19 vaartuigen
,4:
34:
"
16
"
39
"
2
"
2
".
25
"
10
"
'
VooI.'ts lagen langs de rivier buiten het vaarwater, tusschen de kribben of achter veerdammen,
de volgende vaartuigen: te Rheden 1 veerpont; te Dieren 1 veerpont; te Bronkhorst 3 vaartuigen
'.
en' 1 veerpont; te Olst 1 veerpont en te Wijhe 1 veerpont.
Op ÜJanuari nam het drijfijs slechts weinig toe en breidde het vaste ijs zich uit tot Katerveer.
Na een periode van weinig verandering
het drijfijs op den lûen sterk toe én breidde het
vaste ijs zich uit tot kmr 948 (3 km beneden Deventer). De scheepvaart werd dien dag geheel gestremd.
~
.
I
~
Op 11 Januari breidde het vaste ijs zich uit tot kmr 930 (even boven Zutphen). Te Olst werd
een voetpad over het ijs aangelegd.
"
'~ . Op 12 ~anuari zette het ijs zich vast, tot kmr 923, waarvan een gedeelte weer ging drijven tot
het zich opnieuw vastzette bij kmr 926,
Tusschen kmr 926-928, 972-979c!!
op enkele plaatsen tusschen kmr 995-1006 werden
.ijsverschuivingen 'waargenomen.' Te Deventer werd een voetpad over h~t ijs aimgelegd., '
~"
"
nam
21
Op 13 Januari zette het ijs zich vast tot kmr 913 even beneden den bovenmond van het Apeldoornsoh kanaal en werd een ijsversehuiving bij kmr .!l24 waargenomen.
Op 14 Januari breidde het vaste ijs zich uit tot Doesburg en op 15 Januari tot den Idsselkop.
Op 16 Januari ging een gedeelte van het ijsdek bij Westervoort weer drijven, doeh op den 17en
zette het ijs zich weer vast. Op dien dag was dus het ij8?P den gohcelen IJssel vast met enkele open
vakken over 20-30 lil breedte en een open vak tusschen kmr 93·1-938 over vrijwel dageheele
breedte van de rivier. Tussehen kmr 018-910,024-025
en 026-027 werden ijsverschuivingen
waargenomen.
Op 10 Januari werd te Doesburg een voetpad over het ijs aangelegd.
Tot 4 Februari kwam in de ijsbezetting geen andere verandering, dan dat tussehen kmr 027-031
en 043-1)45 een open vak van 10 à 15 m breedte was ontstaan en het ijs tussehen kmr 030-047,
langs den rechteroever, in die mate in dikte was afgenomen, dat van het voetpad te Deventer geen
gebruik meer kon worden gemaakt.
Overigens had op vele plaatsen verkeer te voet over het ijs plaats. Tè Dieren werd een voetveer
door een hl het ijs gehakte geul onderhouden.
Van 4-12 Februari kwam in den toestand bij toenemend en was van de rivier een belangrijke
verandering. .
'.
.
.Tussehen den IJsselkop en kmr 880 vond, ten gevolge van het losraken van het ijs 9P den Rijn,
een belangrijke ijsopschuiving plaats. Ook overigens werden op verschillende plaatsen tot kmr 057
min of meer belangrijke ijsopschuivingen waargenomen en ontstonden, in verband hiermede, open
vakken tusschen kmr 002-003 (schipbrug te Doesburg), kmr OIO-.IHl, kmr 035-036 en km.r 038040 over degeheele breedte van de rivier. Verder benedenwaarts kwam in de ijsbezettillg geen verandering -.
Op 4 Februari konden voetgangers te Doesburg weder met een motorboot wordenovergezet.
Op 8 Februari vond te Olst de veerdienst met een roeiboot in een in het ijs gehakte geul plaats, .
welke dienst. den 10en weer moest worden gestaakt.
Van 12-22 Februari kwam in den toestand bij gelcidelijken val van de rivier geen verandering
van beteekenis.
Op 12 Februari had te 01st het verkeer weder te voet over het ijs plaats.
Op 10 Februari werd te Doesburg de schipbrug weder gelegd, welke evenwel op den 23enweer
moest worden' weggenomen. Het voetgangersverkeer .vond toen opnieuw met een motorboot plaats.
Tijdens de ijsbezetting werden metingen van de ijsdikte verricht. De grootste gemeten dikten
blank ijs zijn in onderstaanden staat samengevat.
'r
Kmr
892
893
901'
903
917
924
929
951
957
965
972
979
980
994
997
1002
1003
1004
22
~I
Dikte in cm
20
31
23
39
30
18
22
35
26
40
30
45
:15
38
35
35
38
32
I
Data
26 Januari
29
2·1
n
';'2Februari.
5 en 19 Februari
23 Januari
19
15 en "19 Februari
2:1Januari
20
"
12 Februari
Hl
" Februari
19 en 22
12 Februari'
12
"
19
H
"
20 Januari
-
<J
Op 23 Februari viel de dooi in, gepaard gaande met een sterken was van de rivier. Te 'yestervoort
bedroeg deze 150 cm, te Doesburg Hl7 cm en te- Olst 185 em."
. Tot op 24 Februari bleef het ijs overal vast. Op dien dag kwam het ij's echter bij Wcstcrvoort
in beweging én werd des middags drijfijs tot kmr 881 waargenomen. Ook bij Zutphen had eenige
werking in het ijs plaats.
Op 25 Februari was op het riviervak tot kmr 913 het ijs in beweging gekomen. De grens van het
vas'te ijs lag op den avond van dien dag boven Zutphen. Daar beneden tot aan het IJsselmeer was
het ijs vast, behoudens bij -Deventor, waar het ijs gedurende enkele uren in beweging was geweest.
Als gevolg daarvan was beneden kmr 030 het open gedeelte groot er geworden en was tusschen kmr
043-0·15 het ijs op elkaar geschoven. Te. Olst was de geul van het roeibootveer -dichtgeschoven.
Op 26 Februari was de rivier boven kmr 051 nog vol drijfijs. Van kmr 051 tot het IJsselmeer
was het ijs vast. Bij kmr 051, waar het afdrijvende ijs op het vaste ijs stuitte, was een ijsopstopping
ontstaan, welke een sterk oploopen .van den waterstand ter plaatse ten gevolge had.
Op 27 Februari vertoonde de rivier boven kmr 064 blank water met weinig drijfijs. Van kmr OM
tot het IJsselmeer was het ijs vast. De schipbrug te Doesburg werd weer gelegd.
Op 28 Februari werd de schipbrug te Deventer weer gelegd. Boven kmr 045 was de rivier ijs\Tij,
daar beneden vertoonde' zicii nog drijfijs, dat bij .kmr 083 op liet vaste ijs stuitte.
.
Op ~O Februari was het ijs tusschen kmr 083 cri het IJsselmeer drijvende. In den voormiddag
was' de rivier tot Kampen ijsvrij en werd beneden Kampen nog 3/10 drijfijs waa~geIlomen ..
Op 1Maart. vertoonde de geheele rivier blank water en was de scheepvaart geheel hersteld; op
het bovendeel der rivier had reeds eerder scheepvaart plaats. .
De bij den dooi voorkomende opstutvingen achter het ineengeschoven drijfijs leverden geen
bezwaren op. Wel zijn op meerde~eplaatsen, waar het drUfijs op het vaste ijs stuitte, ijsopstoppingen
ontstaan, doch tot den bodem reikende ijsdàmmcn zijn niet waargenomen. "
.
Schade. De aan de Rijkswerken toegebrachte schade bestond in hoofdzaak uit beschadiging
van steenbezettingen "en bestortingen van kribben en strekdammen.
Do" herstellingswerken konden wegens de ongunstige waterstanden nog niet worden voltooid.
Voorts .werdcn enkele peilschalen, enkele kilometerborden en de steigerwerkcn, dienende als
aanlegplaats voor de bakenbooten te Katerveer en Kampen, beschadigd, terwijl enkele bolbakells
en vele kribbakens verloren gingen.
De kosten zullen" naar raming vorderen rond f 28000.
De aanobjeeten van derden toegebrachte schade bepaalde zich tot de los- en laadkraan van de
steenfabriek IJsseloord te Westervoort, een houten ijsbreker bovenstrooms van de los- en laadplaats
van de :Meteoo~ te Rheden, 'hot vaste gedeelte van de schipbrug te Deventer en het zwembad, te
Terwolde.
G:en der objecten werd, door het ijs meegevoerd.
§ 2. LEK EN NEDER-RIJN
Te Culemborg en Eek en Wiel werden de militaire schipbruggen weggenomen. Do veerponten
te Krimpen aid Lek, Beusichem, Wijk bij Duurstede, Eck en Wiel, Ingen, Rhenen, Opheusden,'
Wageningen en Renkum staakten den overtocht:
Op deze plaatsen werden voetgangers met een inotorboot overgezet.
De zeilvaart moest worden gestaakt, de stoom- en motorvaart bleef nog mogelijk,
- Op 5 Januari werd op de gcheele rivier drijfijs waargenomen, n.l. bij Pannorden voor 4/10, bij
Arnhem voor 3/10, bij Wageningen voor 3/10, bij Rhenen voor 3/10, bij Culemborg voor 5/10, bij
Schoonhoven voor 8/10 en bij Krimpen aid Lek voor 8/10,
Van 6-12 Januari bleef het drijfijs toenemen, doch cr kwam in den toestand overigens weinig
verandering.
Op 10 J~nuari staakten de veerponten te Huissen en Driel den normalen overtocht. Tc Huissen
werd het verkeer, met de veerpont, gekoppeld aan een motorboot, onderhouden,
. Op II Januari werd te Beusichem de overtocht met een motorboot gestaakt.
Op '12 Januari was de geheclo rivier met uitzondering van een vak voor Schoonhoven, waar
het ijs zich des namiddags had vastgezet, met drijfijs bedekt;
De veerpont te Pannorden staakte, den normalen overtocht en het verkeer werd met de veerpont,
gekoppeld aan een motorboot, onderhouden,
.
,
.
~
.
:Met uitzondering van een motorschip nabij kmr 953, dat in het normale vaarwater van de rivier
heeft moeten overwinteren tot het tijdstip, dat de ijsbrekers het vaartuighebben vrijgemaakt, konden
alle op de rivier aanwezige vaartuigen zich tijdig bergen en wel als volgt:
,
Haven van Malburgen te Arnhem.:
"
;/ . . . , , , . , , , , , , , , , 130 vaartuigen
Oude Haven te Arnhem ..
: , , , , , ...
, , , . , , ....
32
"
Haven van de ~. V, Arnhemsche Stoomsleephelling Maatschappij / te Arnhem
4:
"
I vaartuig
Haven bij de Hevcàfabrieken te Doorwerth
'~
Haven van Renkum,
, , , . , , , ...
39 vaartuigen
1 veerpont
I
Haventje boven Lekskensveer .
23 vaartuigen
Haven te. Wageningen ' , , ,
'Haven steenfabriek Ariëns te Maurik
16 '
"
Voorhaven Inundatiesluis te Wijk bij' Duurstede
16
"
1 woonschip
22 vaartuigen
Voorhaven sluis ,AmstcrdUlu-Rijnkanaal
te Wijk bij Duurstede
2 veerponten
Voorhaven sluis Amsterdam-Rijnkanaal
te Rijswijk. (gemvMaurik)
15 vaartuigen
',{
,,"
Haven te Culemborg, , , , ....
,
Voorhaven Bcatrixsluis te Vreeswijk . -.
3
"
Voorhaven' Wilhelminasluis te Vreeswijk
II
"
Voorhaven' sluis te Vianen .
22
.. ' -, "
"
Sehipbrughavente
Vreeswijk
6
"
8
Haven te S~llOonhovcn:
"
I veerpont
5 vaartuigen
Haven te Bergstoep , .
1 veerpont
1
Haventje te Krimpen aid Lek
en
"
en
en
'_
en
en
"
Voorts lagen langs de rivier buiten het vaarwater, tusschen de kribben of achter strekdammen
en veerdammen, nog verscheidene vaartuigen, n.l, vóór en te Arnhem 12, beneden Arnhem 32 schepen
en veerponton.
..,
'
24
.
'
, Op 13 Januari raakte het ijs te Schoonhoven des voormiddags weer' los, doch zette zich later
op den dag definiti~f vast. Ook te Culemborg zette het ijs zich vast, maar geraakte later weer los.
Overigens werd op do rivier dfijfijs waargenomen.
Op 14 Januari was de toestand onveranderd .. Te Huissen werd de overtocht' per veerpont,
gekoppeld aaneen' motorboot,.gestaakt.
"
,
,
Op 15 Januari was de rivier bijPannerden voor 9/10, bij Arnhem geheel, bij Wageningenvoor 9{1O,
.bij Rhenen voor 9/10, bij Schoonhoven voor 1/10 en bij Krimpen aId Lek voor 5/19 met drijfijs bedekt.
Bij Culemborg was het ijs beurtelings los en vast.
.
D~s voormiddags zette het ijs zich bij Beusichem (kmr 933)'vast en het breidde zich in den loop.
van dien dag tot Grebbe (kmr 908) uit.
'
Te Wijk bij Duurstede, Eek en \Viel, Rhenen en Opheusden werd de overtocht per motorboot
gestaakt.
Op 1~ Januari breidde de ijsbezetting zich .benedenwaarts tot Culemborg en bovenwaarts 'tot
boven '.Arnhem· uit.
Bij Parmerden was de rivier voor 9/10, bij Schoonhoven voor 1{10 en bij Krimpen a/ei Lek voor
,7/10 met drijfijs' bedekt. Bij Arnhem werd tijdens de ijsbezetting tussehen kmr 882-884, over een
lengte van ongeveer 1 km,een strook blank water ter breedte van gemiddeld .15 m '\:aa~genomen.
Te Pannerden werd de overtocht met de veerpont, gekoppeld.aan een motorboot, gestaakt; te .Ingcn,
Wageningen en Renkum werd de overtoeh't met een motorboot gestaakt. "
De scheepvaart, welke steeds meer hinder van het ij~ begon te ondervinden en in de laatste dagen
nog slechts sporadisch plaats had, werd dien dag geheel gestremd.
'.
Op 17 Januari zette het ijs zich vast tot Doornenburg (kmr 871). Te Wijk bij Duurstede, Ingen,
Rhenen en Opheusden werd voor het verkeer .een pad over het ijs aangelegd:·
, Op 18 Januari zette het ijs zich vast tot den 'Pannerdensehen KOp. Te Wageningen, Renkum,'
'. Huissen en Driel werd voor het verkeer een pad over het ijs aangelegd. Te Eek en .Wiel werd het
verkeer met do veerpont, gekoppeld aan een motorboot, onderhouden.
Op 19 Januari breidde het .vaste ijs zich benedenwaarts uit tot Schoonhoven en opêû.Januarl
tot Krimpen aId Lek. O~ dien' dag was dus h~t ijs op de geheelo rivier vast.
'
,
Van 20-22 Januari was het verkeer te Bergstoep geheel gestremd; op den 22en werd hier een,
pad over het ijs aangelegd: :
.
'"
Op 21,Januari werd te Pannerden en op 22' Januari te Beusichem voor het verkeer een pad-over
het ijs aangelegd:
Te Renkum, Wageningen, Opheusden, Rhenen, Ingen, Wijk bij Duurstede, Beusichem en
Bergstoep werd het verkeer over het aangelegde voetpad achtereenvolgens 'op 25 en 29 Januari,
4, 3, 4, 6,5en 5.Februari gestaakt. Te Eek en Wiel w~rd het verkeer met do veerpont,gekoppeld
aan. een motorboot, op 4 Februari gestaakt.
'.
.
Op 7 Februari kwam in den toestand bij toenemenden was van de rivier een belangrijke verandering. Bij kmr 883 had een belangrijke ijsopschuiving plaats en ontstonden als gevolg daarvan
op meerdere plaatsen, tusschen -kmr 873-894, open vakken over de geheelo breedte van de rivier.
Te Pannerden, Huissen enDriel werd het verkeer over het aangelegde pad gestaakt.
Tevens werd op dienzelfden dag met kunstmatige opruiming van het ijs op de Lek tot.Vreeswijk
, een aanvang gemaakt, waarmede op 8 Februari tot Jaarsveld werdgevorderdon op den ûen Vreeswijk
werd bereikt.'
,
I
Op' 8 Februari '~'erd' een uitbreiding van het open vak bij kmr .883 waargenomen.
Van 8-10 Februari bedroeg de was te Parmerden 190 cm.
Van 9-12 Februari werd een ijsverschuiving 'te Lekskensvecr en Grebbe waargenomen en
ontstonden open vakken bij kmr 878 en 885 en werd tussehen kmr 878-884 drijfijs waargenomen.
Te Opheusden werd het verkeer van 10-20' Februari met een motorboot en nadien tot den
, 26en met de veerpont, gekoppeld aan een' motorboot, onderhouden. '
"
Van 12-23 Februari kwam, behoudens het op 'verzoek 'van Defensie kunstmatig opruiinen
25
van het ijs tussohen Vreeswijk en Culemborg, in den toestand bij geleidelijken val van de rivier, geen
verandering van boteekenis.
"
Te Pannorden werd het vcr~eer, van 13-16 Februari met de veerpont, gekoppeld aan een
het was daarna tot den 21en gestremd.
motorboot, onderhouden;
Te Pannerden, Driel, Renkum, Wageningen, Rhenen, Ingen, Eck en Wiel en Wijk bij Duurstede
werd het vcrkeer achtereenvolgens van 21-23, van 15-23, van 18-22, van 12-23, van 20-22,
van 12-2'1, van 12-24 en van 13-23 Februari over een op het ijs' aangelegd pad onderhouden.
Tijdens, de ijsbezetting werden metingen van de ijsdikte verricht.
De grootste gemeten dikten blank ijs zijn inonderstnànden
staat samengevat.
Kmr
870
877
8!J0
!J33.500
!J3!J.600
!J·13
!J47.500
!J50.250
!J55
!J60
075
081.750
!J86.500
I
DikteIn cm
23
25
28
30
'28
22
22
18
I!J
13
15
13
10
Data
2 Februari
31 Januari-2
Februari
20 Februari '
6, 14 en 20'Februllri
5 Febfuari
,
I!J Januari
Hl
23
23
15 en "23 Januari
30 Januari
30
30
Op 23 Februari viel de dooi in en dien dag werd een sterke was van de rivier waargenomen.
Te Pannorden bedroeg deze 13r cm: de hoogste stand was 13.25 m +N.A.P.
Te Culemborg werd op kosten van' belanghebbenden met het kunstmatig opruimen van het ijs in
de richting Arnhem aangevangen. Dit opruimen geschiedde niet oordeelkundig', waardoor het ijs
" zich benedenwaarts weer vastzette.
'
Op 2·1Februari kwam het ijs bij Pannorden in beweging en dien dag was de rivier bij Pannerden
ijsvrij. Bij Wijk bij Duurstede had eenige werking in het ijs plaats. Te Panne~den en Huissenwerd
de veerpont weer in de vaart gebracht.
De hoogste waterstand te Arnhem bedroeg op 24 Februari 11.76 m + N.A.P.
Op 25 Februari was het ijs op het riviervak boven kmr 908 in beweging gekomen en was de
rivier tot Driel ijsvrij. Van Driel totkmr 008 werd drijfijs, van kmr 008-0-10 vast ijs en, beneden
-kmr 040 drijfijs waargenomen,
Op 26 Februari is het vaste ijs tussehen kmr 908-0-10 in beweging gekomen; op dien dag was
het ijs op de geheelo rivier drijvende.
,
Te Renkum, Wageningen, Opheusden, Rhenen, Ingcn, Eck en Wiel en Wijk bij Duurstede
was het verkeer met de ponten achtereenvolgens van 22-25, van 23-25, van·'25-26, van 22-25,
van 24-26, van 24-26 en van 23-26 Februari gestremd, terwijl daarna de ponten weer in dè vaart
werden gebracht.
Op 27 en 28 Februari werd het drijfijs regelmatig afgevoerd en op den 2!Jcn was de geheele
rivier ijsvrij en was de scheepvaart weer hersteld. Op het bcncdengedeelto,
waar het ijs kunstmatig
was opgeruimd, had reeds eerder scheepvaart plaats.
.
De bij den dooi voorkomende opstuwingcn achter het, ineengeschoven drijfijs leverden geen
bezwaren op. Wel zijn op meerdere plaatsen, waar het drijfijs ~p het vaste ijs stuitte, ijsopstoppingOli ,
ontstaan, doch tot .den bodem reikende ijsdammen zijn niet waargenomen.
Schade. De aan de Rijkewerken
toegebrachte schade bestond in hoofdzaak irr beschadiging
van de stee~bezetting en bestortingen van kribben en strekdammen.
26
De beschadiging dezer werken heeft zich hoofdzakelijk voorgedaan in het riviergedeelte, waarin
getij beweging wordt waargenomen.
,.'
,
Voorts werden enkele peilschalen, vele kilometerborden en enkele borden; welke de vaarwaterdiepten aangeven, beschadigd, terwijl enkele bolbakens en vele kribbakens verloren gingen.
De herstellingswerken konden wegens de ongunstige waterstanden nog niet worden voltooid.
De' kosten zullen., naar <.. raming vorderen rond f 30 000. '
De' aan objecten van derden toegebrachte schade bepaalde zich tot de toegangsbrug naar de
aanlegponton van de gemeente Arnhem nabij kmr 885, het zwembad yan Wageningen, een houten
loods bij het Lekskensveer, de remmingwerken in de haventjes ten dienste van het grond vervoer
voor de steenfabriek van L. J.Duys onder, Wagenin'gen, een 'los. en laadsteiger onder Lienden, een
.nnnlcgstciger te Rhenen en een ijzeren mast op den loswal van de gemeente Rhenen, een aanleg- ,
steiger beneden het veer te Rhenen, een excavateur op den loswal te Eist en open drooghutten bij
verschillende steenfabrieken.
'
Geen der objecten werd door, het ijs meegevoerd, uitgezonderd het zwembad te Wageningen
over korten afstand.
§ 3.
MERWEDEN; WAAL EN RIJN
Een algeineen overziclit van dcjjsbezetting geeft bijlage 12, waarop van dag tot dag is aangegeven, op welke gedeelten van de rivier vast ijs of drijfijs werd, aangetroffen.
De tijdens de ijsbezetting voorgekomen waterstanden zijn opgenomen in staat 16 en grafisch"
voorgesteld in bijlage 20.
Het eerste drijfijs vertoonde' zich op 3 Januari te Keulen en den volgenden dag op de geheele
rivier.
Op 3, 4, 5 en 6 Januari werden de boeien en tonnen uit de rivier gelicht door de bakenbooten
en het directievaartuig Inspecteur Rose.
~
Op 5 Januari werden de militaire pontonbrug en de militaire schipbrug nabij Brakel weg·
genomen. ,
Het pontverkeer te .Brakel werdB Januari voor auto'sgestremd, terwijl op den Wen geenerlei
verkeer meer mogelijk ,\'as.,
De militaire schipbrug, te Tiel werd weggenomen op 4 Januari en geborgen in de vluchthaven.
De gierpont aldaar had reeds eerder haar plaats. voor de schipbrug moeten' ruimen. Tot en met
16 Januari werd de dienst afwisselend onderhouden met een stoomboot, met of zonder pont,terwijl
nà den Wen tot en met 20 Januari uitsluitend met een, stoomboot werd overgezet.
De gierpont te Druten' werd' 4:Januari uit de vaart genomen, waarn!! de overtocht tot 5 Januari,
per motorboot nog mogelijk was; nadien was de geheele overzetdienst gestremd.
Geleidelijk na 4 Januari werd de toestand voor de scheepvaart slechter.
Tot en met 10 Januari had de op· en afvaart vrijwel een normaal verloop' en had de dienst
Tiel-'-Rott~rdam nog plaats met de passagiersboot Harmonie. "
Op den Hen zochten verschillende vaartuigen een veilig heenkomen; op den 12en passeerde
te Tiel nog een afvarende slceptrcin, terwijl op 15 Januari nog één afvarende en den volgenden dag
2 opvarende motorbooten de stad passeerden. ToZaltbommel werd op 15 Januari nog een afvarende'
motorklipper waargenomen.
Te Nijmegen kwam het laatste schip aan op den ISen, terwijl op 20 Januari te Lobith liet laatste
. vaartuig passeerde.'
Op de Boven-Merwede was de zeilvaart op 6 Januari, de kleine stoom. cn motorvaart op den
lOen . gestremd. Op Hl Januari was alle scheepvaart gestremd.
, Op 4; 5 en 6 Januari zochten 194 vaartuigen een veilige ligplaats ïÎl de vluchthaven te Lobith;
hiervan waren er 15!) ingericht voor vervoer met een gezamenlijke tOl~nenmaat van- 108 206 t en
35, welke niet, voor vervoer waren ingericht, berekend op 4:500t.
27
Ter regeling van de scheepvaart nabij e~ in de vluchthaven te Lobith en voor het ijsvrij houden'
van den havenmond. werd gedurende een viertal dagen gebruik gemaakt van een stoomboot. De
haven was niet volbezet.'
Vrijwel alle op de rivier aanwezige vaartuigen konden gedurende de ijsperiode tijdig worden
geborgen en wel als volgt:
.
Haventje scheepswerf Lobith.
. 22 vaartuigen
Vluchthaven te Lobith . .
. llJ4:,
"
Ontgrindingsgat De Byland
11
"
Ontgrindingsgat Kekerdom.
.31
Meertje te Nijmegen . . .
20
"
Nieuwe haven te Nijmegen
. 114
"
Voorhaven Maas-Waalkanaal 1). .
16
"
. ,Haventje Eleetrische Centrale te Nijmegen
23
"
Ontgrindingsgat te Weurt '.' . . . . ..
.
,18
. Vluchthaven te Tiel. . . . '. . . . . . .
. 105
"
_, Voorts lagen langs de rivier, buiten het vaarwater, in toegangsgeulen "naar steenfubriekcn.."
scheepswerven e, d., nog een aantal vaartuigen, van Lobith tot Nijmegen 18, voorbij Nijmegen tot
- Tiel 62, voorbij Tiel 15 schepen, pontons, kranen, visschersvaartuigen, enz.
'De vluchthaven te Go~inchem werd geheel bezet, de haven te Sleeuwijk gedeeltelijk. Voorts
.vluchtten schepen in verschillende gemeente. en particuliere havens langs de Beneden-Merwedc.iin
den benedenmond van het Wantij en in de killen van den Bicsbosch ..;
Vanaf 10 Januari konden de teerdiensten. Gorinchem-Sleeuwijk en GorinchenÎ-lVoudrichèm
_sleehts zeer onregelmatig worden gehandhaafd. De nachtdienst op eerstvermeld veer moest worden
gestaakt. Op 17 Januari moest de dienst op laatstgenoemd veer" wordengestaakt.
Dedienst van
eerstgenoemd veer moest op IV Januari ':Vorden gestaakt. Overtocht te voet werd toen mogelijk.
Na het breken van het ijs door ijsbrekers konden beide veerdiensten op 27 Januari, zij het
onregelmatig, worden hervat. Op 26 Februari voeren de veerponten weder regelmatig ..
Het veer Dordrecht-Papendrecht kon van 8 Januari af slechts onregelmatig worden gehandhaafd.
, Op 13 Januari moest de dienst worden gestaakt.. Over het ijs werd een voetpad aangelegd. Op
15 Januari werd het ijs in den benedenmondvan de Beneden-Merwede gebroken, waardoor de dienst.
kon worden hersteld:
'De veerdienst over de Nieuwe Merwede te Kop t'an 't Land kon tot 14 Januari vrij geregeld worden
onderhouden. Hierna werd, door zwaar drijfijs, de overtocht zeer onregelmatig. Op IV Januari moest
de dienst worden gestaakt. Öp 24 Januari kon hij, zij het onregelmatig, worden hervat.
.
De teerdienst. Alblasserdam-Ridderkerk moest op 8 Januari worden gestaakt. Den volgenden
dag was de overtocht mot behulp van een motorbootje voor voetgangers weer mogelijk.
26 Februari
I
kon de -vecrpont weder dienst doen.
'~
Nadat het drijfijs sinds den aaiwang der ijsperiode regelmatig in hoeveelheid en zwaarte was,
toegenomen, .begon het zich reeds op 12 Januari vast te zetten op de Beneden-Merwede. (Eerst op
27 Februari werd dit gobroken.) De ijsdikte bedroeg 25 em. Na de Boneden-Mçrwedo begon het ijs
zich op 20 Januari op Nieuwe en Boven-Merwede vast te zetten. De gemiddelde dikte .was ollgeve~r
15 cm. Met het breken werd terstond begonnen. Op 24 Januari was de Nieuwe Merwede gebroken
en op 26 Januari de Boven-Merwede. Het vast worden breiddezich intusschen bovenwaarts snel uit. Op 20 Januari werd te Brakel nog eenige beweging in het ijsdek waargenomen, dat zich tegen lOh
vastzette, maar later in den loop van den dag -weer in beweging kwam. Te Zaltbommel geraakte
. het ijs' vast op denzelfden datum te 22h en kwam op 21 Januari te lOh weer in beweging, waarna
het zich op dien dag te 14h weer vastzette.
Op
'I) Dézo haven' mocht vanwege Defensie niet als ligplaats van schepen worden gebruikt. Echter zijn hier
:toeh nog zestien vaartuîgen geborgen, welke tusschen de twee ijsperioden uit Duitschland kwamen en elders
geen veilige Iigplaats konden vinden.
28
)
Te Brakel z~ttehet Us zich op 21 Januari te .i1h30 voorgoed vast, terwijl zich op dien dag
, omstreeks IOh30 bij kmr 952.150 een belangrijke opeenhocping van ijs vormde,' welke langzaam
afdreef en een waterstuwing tengevolge had.
'
, Op 21 Januari tegen 8h zette het ijs zich te Sint Andries vast, kwam tegen 9h weer in beweging
en werd t~ Wh weer 'vast tot 22 Januari te 9h, toen het ~Yeerlangzaam in beweging k,vum en zich
daarna voor goed vastzette.
'
,'
.
Op 21 Janu~ri zette het ijs zichte Tiel vast van 7-8h, kwam daarna in beWeging en 'dreef langzaam af. Te 17h van denzelfden dag zette het Zich te Tiel opnieuw vast en kwam op 22 Januari
. te 7h weer langzaam in beweging tot t5h op denzelfdon' dag, waarna de riviervoor goed vastzat,
vanaf kmr 9H: tot 952.500.
'
.
Op 22 Januari zette het ijs' zich te Leeuwen vast omtreeks 15h en' te Dodewaard te ongeveer
17h• Te Ewijk zat de rivier op 23 Januari te 8h vast.,
Te Nijmegen zette het ijs zich op 21 Januari te 24h vast tot op 22 Januari te IJl en kwam tot
h
20 weer in beweging, waarna het zich weer vastzette tot 23 Januari te lh30, tern:ijl to6hl5 ook te
Nijmegen do 'rivier voor goed. ging zitten..
"
was het
Op 23 Ja~U!iri zette het ijs zich vast te Lobith omstreeks 9h30. Vmi lOh30' totl5h
ijsd~k weer in beweging. Op 24 Jauuari te 5h30' kwam het ijsdek .to Lobith nogmaals in beweging
en zette zieh om '11h40 voor goed vast, waarna spoedig do rivier over de geheole lengte tot de Duitscho
grens hij Spijk (kmr 858) vast zat.
.
.
'.
"
De bovengrens van het vastojjsdek breidde zich vervolgens in Duitseliland uit tot klllr 842
(24/1), 849(26/1), 845 (27/1), 83? (28/1), 833 (29fI), 829 (30/1), 821 (31fl), 817,6 (len2/2) en 811,7
(3/2), dit is tot' enkele km boven Wesel.
."
'l'e Wesel bleéf do temperatuur voortdurend boven nul, meestals]- 0,5°.
Tijdens het vastzetten liepen de waterstanden aanzienlijk omhoog. Men zie daarover hoofdstuk 5
en bijlage 20..
,
Ook is de Rijn nog vast geweest van de Loreloy tot boven.Bingen over 35 km lengte, gedurende
het tijdvak van 21 Januari-6
Februari. Er kwamen daarbij aanziénlijke watcrstandsverhooglngen
voor: te Oberwesel 3.50 m, te Kaub 3.90 m, te Baoharach 4.00 m en te 'Ircchtingshausen zelfs 5.60 m.
Ook"op de Moezel is h~'t ijs vast geweest van 13 Januari-5
Fèbruari tot een totale lengte van 80 km.
Op.5 Februari kwam het geheelc ijsdek van de Moezel afdrijven.
Op de Main en de Lalm was het' ijs vast van 30 December tot 4- Maart, Op II en 12 Januari
traden in het Maingebied temperaturen op van ruim 20° C vorst; op 18 Januari zelfs 30° C vorst.
Zoodra het ijs' zich op 21 Januari te Brakel had vastgezet, werden de noodige voorbereidingen
getroffen voor den aanleg van' een voetpad over het ijsdek. Spoedig bleek evenwel, dat. het ijsdek
zeer onregelmatig ineen was .gedrcvcn en plaatselijk niet dik was. Op 23" Januari evenwel was do
overtocht te Brakel voor voetgangers mogelijk en weldra. ook' te Herwijnen, .Zuilichem;: Haaf ten,
Zaltbommel 'en Rossum .
.Vau24,Januari tot en met 2 Februari was de overtocht te Tiel, waareen voetpad was aangelegd,
voor voetgangers zonder gevaar mogelijk. Nadien mocht van het voetpad op eigen risico 'gebruik
worden gemaakt.
.
.
Te Druten werd; vanwege de onbetrouwbaarheid van 'lwt ijsdek, geen pad aangelegd en stak
men, op eigen risico over.
\
Bij Ewijk, waar geen voetpad-was aangelegd, trokken zoonu en dan enkele. voetgangers do
rivier over.
Van de to Beuningen, Nijmegen, Groenelandcn, Hulhuizen en Millingen geëffende paden voor
'~oetverkeer werd betreklwlijk weinig gebruik gemaakt ..
Op geen enkel punt langs do rivier werden voertuigen op lwt ijsdek toegelaten, uitgezonderd
rijwielen.
Nadat de rivier zich had vastgezet, werd een onderioek ingesteld naur den toestand der ijs,
I
'
•
I.
29
- ,,
bezetting, waarbij bleek, dat over de gehcelo lengte van de rivier zieh een vrijwel geheel aaneen.gesloten ijsdek had gevormd, waarvan' het oppervlak, tengevolge .van' de tusschentijdsehe verschuivingen, over het algemeen een zeer ruw voorkomen ,had, met plaatselijke min of meer sterke
ijsophoogingen .
. Met het onderzoek naar de ijsdikte op verschillende punten der rivier is op 24 Januari een begin
gemaakt. Tengevolge van sneeuwval, weinig betrouwbaarheid van het ijs (vele kleine wakken) en
gladheid van wegen moesten de metingen na 3 .Fobruarl worden gestaakt.
De dikte van het ijsdek (schotsijs) .wisselde van 15' tot 30 cm.
Het ondergeschoven ijs variëcrdo in dikte van 0.00 tot' 2.00 Dl, terwijl plaatselijk nog grootere
dikteiJ. werden genieten, zooals bij kmr 877.000 van 3.00 'tot 5.00 m; kmr 037.000 van 2.30 tot
4.50 m; kmr030.400 van 3.00 tot 3.50 m.
.
~'.
Op '1: Februari trad een korte periode van dooi in.
,
Een 80 km groot ijsveld kwamván de Moezel afdrijven en sloot zich op '10 Februari, zonder
groote stuwingen te veroorzaken, bij het vaste ijs te Wesel aan. Daarna kromp het ijsdek in tot
, kmr 828, (7/2) en 851 (8/2), terwijl de waterstanden steeds verder opliepen.
'
.Op 7 Februari, tussehcn 11h45 en 121130, kwam' er te Lobith oenige beweging in het ijsdek; te
Nijmegen op 8 Februari van 0-Oh·15. Den lOen Februari kwam het ijs boven en lw,bij Lobith meermalen in' beweging en ontstond er een breede geul open water tot beneden den mond van de-vluchthaven. De haven bleef eehter door een bre~de, dikkeljsstrook van het open water gescheiden. '
Te Millingen kwam het ijs op 10 Februari te 12h in beweging, waarna 'de rivier over 2/3 van haar
breedte open water toonde.
,
, In den nacht van 10 op 11 Februari kwam het nog gesloten ijsdek tusschen Gent. en Millingen
afdrijven.
Door den drang van het water viel op 10 Februari van 12hlO-I2h15 te Tiel eenigo werking
waar te nemen, evenals te Ewijk en Dodewaard.
'
, Op denJlen omstreeks Oh kwam het ijsdek te Ewijk in beweging; to Dodewaard van6h30-0h;
te Leeuwen van 7h45-8h en te 'rielvan9hIO-Oh30
en van 15lJ30-}Oh30.
Na genoemde ijsbewegingen ontstond vóór Tiel een open wak, dat zich bovenwaarts uitstrekte
tot kmr Ol1.300 en benedenwaarts tot kmr !n 7.
.
/,
Onder en tegen het ijsdek, dat ül~sehen de kmr 899-011.300 was blijven zitten, had zich al het
bovenwaarts los geraakte ijs in- enuangeschovcn,
térwijl het tusschendo kmr 011.300-!)17 voor
Tiel,yrijgekomen ijs zich had gevoegd bij het ijsdek beneden kmr 917.
.
.Do overlaat in- den Ouden-Rijnmond to Lobith heeft in deze periode gewerkt van 7 Februari
22hI5-11 Februari 8h, waarbij 'op 10 Februari te 16lJ de hoogste stand aan de peilschaal werd
bereikt, van 15.86 lil + N.A.P:
'
Tengevolge van de hiervoren vermelde ijsbewegingen ontstond een kIein~ijsopsehuiving in do
haven teLobith, waardoor meerdraden afbraken en enkele vaartuigen averij opliepen. Te Nijmegen
werd belangrijke schade toegebracht aan de aanlegsteigers, gelegen aan de Waalkade. De stoomboot
Nijmegen TT,'liggende, achter den strekdam in do haven aan den Lindenberg aldaar, kwam tot zinken
en de op de rivier uchtergcblcvcn aanlegponton van de Stoombootreederf werd met het ijs meegevoerd tot tegenover den ingang van de Nieuwe haven: bij een latere ijsverschuiving kwam deze
ponton aan den linkeroever te E";jk vast te zitten.
.
Door het wassende water had het op de uiterwaarden en in de strengen gevormde ijs mede los.
gelaten, waardoor de aanlegpontons te Druten en Dodewaard, ofschoon men ze in het begin van de
vorstperiode naar een, zooals verondersteld werd, veilige ligplaats had versleept, werden meegevoerd:
De ponton van Druten bleef na enkele kilometers te zijn afgedreven op ongeveer 50 m uit de rechter
zomernormaallijn bekneld in het ijsdek zitten, terwijl die van Dodewaard beneden Ochten op de
uiterwaarden werd gezet.
30,
,
.
'\
'
Een Id-tal schepen, liggende in het grindgat te Weurt, werden door den drang van het ijs op
en over d~ polderkade gedrongen en kwamen bij vallend water aan den grond te zitten, met het
gevolg, dat zij eerst bij het nà do ijsperiode voorgekomen hooge water weer op de rivier konden worden
: gebracht.
,
,De te Tiel liggende aanlegpontons van de N. V. Vcrecnigdo ,:Nijmeegsehe Stoomboot Maatschappijen en van v. d. SehuytN. V. Reederij, welke tegen den bandijk waren.blijven liggen, werden
tegen het buitenbeloop
van den bandijk opgedrukt en zijn later gekanteld.
, . Te Leeuwen werden een-paar arken tegen het buiten beloop van den bandijk opgedrukt, te Wamel
. geraakte een zeilschip bekneld, aan de steenfabriek te IJzendoorn werdeen voor die fabriek liggend
s!eepschip op, het tasveld gezet. Te Dreumel geraakten bekneld en moesten mi de ijs- en hoogwaterperiode worden vlotgcbraeht
13 schokkers en 1 motorschip; te Leeuwen 1 schokker en 2 Hagenaars;
bij kmr 89-1 aan den rechteroever 1 schokker: Bij Deest beneden de losplaats kantelde 1. schokker.
Na het losgaan van het. ijs, steeg het water te Nijmegen opLl Februari tot -13.06,m +N.A.P.
en te Tiel op 12 Februari tot 0.62 m + N.A.P.
'
. De' waterstand te Keulen, welke vanaf 4--IOFebruari van 1:60 m tot 4.55 m + 0 was gestegen,
nam nu weer geleidelijk af, totdat op 21 Februari een stand werd bereikt van 1.56 in
o.
Na een dooi van eenigen tijd" trad op 9 Februari opnieuw sterke vorst in, zoodat zich spoedig
in do open riviergedeelten nieuw drijfijs vertoonde.
De' bovengrens van het vast gebleven ijsdek boven Tiel verplaatste zich geleidelijk naar boven,
zoodat de rivier op 16 Februari te Nijmegen en op 18 Fèbr~ari te Lobith voor de tweede maal v~stzat.
De bovengrens van dit dek breidde zich in enkele dagen naar boven Uit tot kmr 862 (W/2), 856 (20/2)
en 855 (21/2), of even boven Spijk. De ijsbrekers waren intusschen gevorderd tot boven Tiel nabij
kmr 908.
-
+
Op 26 Januari passeerden de ijsbrekers Woudrichem en tegen den avond van dien ~ag werd
kmr 952.,100 bereikt; het ijsbrekenwerd
regelmatig met kracht voortgezet.
, Op I Februari werd het Brakelseheveer bereikt; den gen Zaltbommel, terwijl op 11 Februari
tegèn !Gh, even boven den bol te Rossum (kmr 926); het ijs afscl~eurde en afdreef,
Op 14 Februari bereikten' de ijsbrekers kmr, 919, den volgenden 'dag kmr 9Ü.060, daarbij passeerendchotopen wak voor Tiel (kmr 911.300-917), op !G Februari kmr 908.600, den 17en kmr
907, den 18en kmr 906.100, den Weil kmr 903.500, den 20en kmr 898.400, den 21e~ kmr 897.100,
.op 22 Februari kmr 895.900, waarbij een gedeelte van het ijsdek(kmr 895.900-896.400) losliet en
tusschen -kmr " 8!H-895 een open wak ontstond:
.
Door de op 21 Februari ingevallen dooi kromp de bovengrens van het ijsdek in tot kmr 862
(19/2), 856 (20/2), 855 (21/2) en tot 858 op 22/2; nog achtergebleven Moezelijs kwam op 21 Februari
afdrijven.
'
, Op 22 Februari was te Lobith werking in het ijsdek gekomen, zoodat den 23en te 8h aldaar de
rivier voor 7/10 gedeelte van de breedteijsvrij was, bij een stand aan de peilschaal van 14.05 In +
N .A.P. aldaar.
Te Millingen geraakte het ijs op 23 FebrÎ1ari te 7h in beweging en zette het zich te IOh weer vas], '
waarna te 14h het ijs, bij een waterstand van 14.07 m + N.A..P. aldaar, ging drijven.
Te Hulhuizen 'en Erlecom geraakte het ijsdek op 23 Februari tusschen 14 enl5h in beweging.
Te Nijmegen scheurde, het ijs bij de spoorbrug op 23 Februari te l6hIO af, bij een waterstand aldaar van 12.2-1 In + N.A..P., terwijl een uur later het overige gedeelte van het ijsdek
loskwam.
Nadat de ijsbrekers op 22 Februari des avonds waren gevorderd tot kmr 895.900, had in den
vroegen morgen daarop een gedeelte van het ijsdek, van kmr 893.400-89-1 en 895-896, losgelaten. ,/
Den 23en te 16'45 .bereiktcn de ijsbrekers Ewijk (kmr 892.800), waarna àl het bovenwaarts
nog vastzittendejjs in zijn gehec1loskwam en de ijsbrekers een veilige schuilplaats zochten bij de
scheepswerf te Decst.
.
Op 26 Februari .was de rivier over de geheele lengte weer ijsvrij.
31
Op Ü, 13 en 1<1 Fóbruari werden een aantal uit Duitsoliland komende schepen te Lobith geklaard,
welke daarna naar Nijmegen vertrokken. Eenige motorschepen vcrtrokken naar Duitschland, De,
afvarende schepen konden niet verder komen dan Nijmegen en zochten een ligplaats in de voorhaven
van het nfaas-Waalkanaal
te Weurt.
Nadat de rivier in haar geheel los was.vkwamen veel afvarende schepen te Lobith 'ankeren.
Aangezien de mond van de vluchthaven te Lobith nog steeds door een breede, zware ijsstrook
van de rivier was gescheiden en de kans bestond, dat de in de haven tegen de oevers opgeschoven
schepen bij vallend water aan den grond zouden, geraken, werd op 2-1 Februari met de' Ohristiaon.
Bnminqs het ijs voor en in den havenmond gebroken. Hoewel onmiddellijk eenige vaartuigen do
haven verlieten, was het afdrijvende randijs oorzaak, dat eerst op 26 en 27 'Februari do vluchthaven
geheel werd ontruimd. Den 28en was de scheepvaart aldaar, weer geheel normaal.
Het sleepschip Caiharina, voor anker liggende boven Lobith; kwam op 25 Februari in aanraking'
met een zware ijsmassa, waardoor het lek stootte. Het werd den volgenden dag in zinkenden toestand
nabijskmr 862 tegen den overlaatdam te Lobith omhoog gezet. .Het schip is gelicht en na 'gedicht
te zijn op 6 Maart, met do nog aanwezige lading naar Rotterdam geslecpt.
, 'Te Tiel passeerden op 25 Februari reeds enkele afvarende slccptroincn, terwijl den volgenden'
d.ag de vaartuigen, welke in de vluchthaven aldaar overwinterd hadden, vertrokken. '
,
'
. Schade. De aan de Rijkswerken langs Rijn en Waal tocgebràchte schade bestond, naast de
vernieling van de steenbezetting en bestrating van dim loswal te Lobith-c-Tolkamer, in hoofdzaak
in de vernieling van de steenbezetting en van het zandlichaam van vele kribben en van kribkoppen. .
terwijl meerdere kribbcnuchterloopsch
werden.
De vernieling dezer werken heeft zich hoofdzakelijk voorgedaan inhet riviergedeelte tussohen
Beuningen en Woudrichcm, hctgeen toegeschreven kan worden aan de meerdere tusscbentijdsche
verschuivingen van het zware ijsdek in dit riviervak ..
, -De herstellingswerken zijn wegens de ongunstige 'waterstanden nog niet voltooid: De kosten
'. zullen naar raming rond f 150 000 vorderen. .
Voorts werden enkele peilschalen en vele kilometerborden beschadigd, terwijl meerdere van
,deze borden, zoomede vclebolbakens, en raaipalen, verloren gingen.
Tengevolgè van den hocgen waterstand van 7·11 Februari werd allerwego aan zich in het winterbed
bevindende woningen, scheepswerven, steenfabrieken, e. d. schade toegebracht, terwijl vele telefoonpalen, afrasteringen, beplantingen, haaghutten,' e. d. geheel werden vernield .
"
,
I
.
. Het olievoorraadschip teLohith-c-Tolkamer werd hoog op den wal gezet, ,temijl een der aanleg.
, pontons aldaar met het ijs werdmodegevoerd. Na afloop der ijsperiode zijn beide objecten weer op
hun plaats teruggebracht.
.
Ee'n te Millingen achtergebleven schip .werd eveneens op den wal gezet, .doeh later weer in' ·de
rivier teruggevoerd .
. Do achter' den strekdam in de haven aan den Lindenbergte Nijmegen liggende stoombooten
van de N. V. Vereenigde Nijmeegseho Stoomboot Maatschappijen werden, na .afloop van de eerste
ijsperiode, beschadigd naar den mond van het :Maas-Waalkanaal vervoerd; de gezonken stoomboot
Nijmegen V werd, na afloop van de ijsbezetting, gelicht en naar een scheepswerf vervoerd.
Do tot Ewijk verschoven aanlegponton van de Reederij werd naar Nijmegen teruggevoerd en
-vrijwel onbeschadigd herlegd,
.
De te Druten en Dodewaard thuis behoore~de aanlegpontons werden met de eerste ijsver.
sehuivingenmcdegevoerd; die van Dodewaard werdnadien beneden Ochtenopden wal gezet; terwijl
een andere, na enkele kilometers b~neden Druten in het ijs bekneld te hebben gezeten, op 23 Februari
stroomafwaarts dreef en te Lage Zwaluwe ,\'erd geborgen. Beide: pontons zijn met eenige averij, na
afloop der ijsbezetting, weer naar l11i.nplaats teruggevoerd.'
.
Van de twee te Tiel gekantelde aanlegpontons is cr een gelicht en na llCrsteld te zijn weei: 1lCrlegd;
de andere ligt nog gezonken en gekanteld-tegen het buitenbeloop van den Waalbandijk aldaar.
32
-,
Wat de ~rcrwcdcn. b~trcft, de schade aan Rijkswerkcn; kribben en" strekdammen beliep f 1500
op do Beneden-Merwedeen f 3000 op do Nieuwe Merwede. Op de Boven-Merwede ende Noord was "
deze schade zeer gering,
.
Schade aan andere objecten is niet geconstateerd.
"
§4.
"
AMER EN MAAS
Een algemeen overzicht van de "ijsbezetting op de Maas geeft 'bijlage 13, waarop dag voor dag"
is aangegeven, op welke gedeeltenvan de rivier vast- ijs of drijfijs werd aangetroffen.
Do tijdens de ijsbezettiiJg voorgekomen waterstanden zijn opgenomen in staat 17 en grafisch
voorgesteld in bijlage 21.
De beschrijving der" ijsbezetting is nader gesplitst in:
a.
do Maas in België;
b,
de Maas van Roermond tot Heusden;
c. "het Heusdensoli kanaal; do Afgedamde Maas en Amor,
terwijl een overzicht der veerdiensten in een staat is samengevat.
"'
.
e.. De Maas in België .
•
Blijkens ontvangen mcdcdccling van den Hoofdingenieur-Directeur van Bruggen en "Wegen
in België (dienst van de Maas) te Luik, is h~t verloop van den ijstoestand op de Maas in België
gedurende Januari/Februari
1040. als. volgt geweest:
Den 12en Januari kwam licht drijfijs deMausufbij
Hastibre, nabij de Fransehe grens.
Den volgenden dag werd aan de verschillende stuwen zooveel mogelijk 'getraeht de afvoer van
h~t ijs te bevorderen; op het einde van dien dag '\~erd overgegaan t9t het" openender stuwen, welk
werk in "den loop van 14 Januari was geëindigd.
'
Aan dogroote stuwen te Ivoz-Ramet en Mensin werd met do schuiven gemanoeuvreerd, om
door fluctuaties in het peil te bevorderen, dat het ijs en doopccnhoopingen van drijfijs, die zich
begonnen te vormen, werden afgevoerd.
In de meeste boven-toeleidingskanalen der sluizen vormde zich vast ijs.
Van 1,1-10 Januari bleef de Maas drijfijs afvoeren..
.
Den 18en Januari geraitktehet ijs vast tusschendo brug bij Hermalle en Huy en de groote
stuw van Iv~z-'-Ramet. Den Iûen werden 'de schuiven van laatstgenoemde stuw geheel geopend;
op dien dag was het boven peil 60.50 m (gewoonlijk 63.00 m)."
"
"
Op 20 Januari was de Maas vast te La Plante (Namen); het bovenpeilbedroeg toen 78.10 m
(gewoonlijk 70.57 m).
Op 21, 22, 23 èn 24 Januari bleef de ~raas drijfijs afvoeren.
25 Januari rauktehct
ijs vast tussehcn de stuwen van Awirs en Jcmeppe.
(Den 2-1enis geconstateerd een minimum afvoervan de Maas-beneden Luikvan 120m3/sec.)
Den 30en Januari was de Mnas vast van boven Hastière tot La. Plante (bij Namen). De water ..
standen waren als volgt:
Hnstière (beneden)
Dinant (boven) ..
05.U
..
-
89.35
LaPIimtc(boven)
78.27
La Plante (beneden)
77.08
m (gowoonlijk 05.14 m)
"
"
"
(
"
90.50 ,,)
(
70.57 ",,)
(
77.63 ,,)
33
Beneden Namen (bij Grands Malades) bleef het ijs afdrijven.'
:i\leer benedenwaarts raakte, nabij verschillende stuwen en sluizen, de Maas vast.
31 Januari vertoonde zich lichte dooi; lichte sneeuwval en regen deed zich in hot stroomgebied
overal voor. Vanaf dezen dag begon het ijs- in de nabijheid van de kunstwerken los te geraken.
Op 1, 2, 3 en 4.Februari 1940 bleef de zachte dooi voortduren.
In den morgen van den 5en begon het ijs nabij Hastièrc zich te verplaatsen. Het bleef vast to
Rimièro. In den avond kwam al het ijs in overvloedige hoeveelheid boven Namen.in beweging: ook
den Gen Februari duurde dit voort.
De afvoer van de:i\laas was dien dag G80 m3jsee.
De navolgende peilen werden ~p G Februari afgelezen:
Hastière .
Dinant. .
La Plante
Hu)' .
Visé .
9G.32 m (normaal 98.02 m)
89.72'" (
"
90.50.,,)
79.GI ,,(
"
79.57" )
G8.89 ,,(
"
'.68.82" )
52.79 ,,(
"
52.75,,)
Den 7en Februari verminderde de dooi, den 8en vroor het opnieuw., welke vorstperiode tot
II Februari voortduurde.
De maximum afvoer, van 910 m3j~ee,' werd b~reikt op 9 Februari. Op dezen dag werden de
stuwen indo :i\laas bij Luik gesloten; den 12en werden alle stuwen gesloten;' op dit tijdstip was do
afvoer ,195 li13jsee..
,
Den 13en werden de manoeuvres tot sluiting der stuwen onderbroken, om do passage van het
drijfijs, dat opnieuw 'de Maas kwam afzetten, niet tegen te houden ..
Den 14en Februari werden zelfs de gedeeltelijk gesloten stuwen weder geopend~ De vorst bleef'
~anhouden. Kleine secties v~m de Maas geraakten weder vast.: Niettemin werd den 17en order
gegeven, om alle stuwen te sluiten; de manoeuvres hiervoor werden den .lSen 'weder onderbroken
met het oog 0l) den afvoer van drijfijs. Dep. Wen werd het sluiten hervat. De dooi werd algemeen ..
Den 22en Februari waren -alle stuwen. gesloten. Do afvoer van de Maas beneden Luik bedroeg toen
580 m3jsee.
b.
/
De l'rlaas van Roermond
tot Heusden
De vorstperiode begon 15 December 1939, doch werd eerst in begin Januari 1940 zoodanig.
dat gevaar voor ijsgang op de Maas ging ontstaan;
Een zeer bijzondere omstandigheid was, dat, terwijl andere jaren velo tientallen schepen een
veilige ligplaats konden vinden in het Maas-Waalkanaai, dit kanaal nu voor vluchthaven niet beschikbaar was vanwege do Defensiebelangen. Was dit voorden Rijkswaterstaat een ernstige handicap,
daar-tcgenover stond, dat er door de militaire maatregelen bijzonder weinig schepen, op dj) l\laas
aanwezig waren, zoodat uit dien hoofde eerder van een gemakkelijke, dan van een moeilijke periode
kan worden gesproken.
'.
. De eigenlijke ijsdienst . begon op ·2 Januari, toen om 13h en om 20h een radiobericht werd
omgeroepen, waarbij werd medegedeeld, dat de mogelijkheid bestond, dat de stuwen den volgenden
dag, dus 3 Januari, zouden moeten worden geopend, wegens gevaar voor ijsgang ..
Een overzicht van het verloop van de temperatuur van het Maaswater te Mnastricht geeft de
grafiek op blz. 35.
Op 3 Jnnuariwuren
de watertemperaturen te Roermond, Sambeek, Grave en Lith,resp. 0.9
0.50, 0.10 en 0.10 C. Het had in het hecle Maasgebied zeer hard gevroren. Overal vertoonde zich
wat licht ijs op de rivier.
.
In 'verband met de weersverwachting van ongeveer 100 C vorst werd besloten de stuwen te
openen. Wel bleven Grave en Lith dien dag nog in werking, zij het dan ook met verlaagde peilen.
0
,
34
Bij hot openen van do stuw te Sambeek heeft zleh nog een eigenaardig' ongeval voorgedaan,
dat
gelukkig 'zonder betcckenendo
schado is nfgoloopen.
Tijdens het strijken
nl. liepen een paar geladen
schepen in hot boventoeleidingskannal
aan den grond. Om deze schepen tegen breken to behoeden, werden
do Stonoyschuiven
nog even neergelaten
om het water wat op to stuwen.
Toen later do sluis- en
stuwknecht
do benedenschuil
optrok, hoordo hij plotseling een luiden slag. lIet bleek, dat do bovcnschuif,:
die reeds meer dan een half uur stil gehangen had hoog in do lucht, plotseling gevallen was. Aanbcido
kanten waren do 14'· bouten; dio samen zeker. een G.voudigo· zekerheid bieden; als glas afgeknapt .. '
Do eenigc -vcrklaring, dio voor dit morkwaardig
iongoval kan worden gegoven, is, dat do schuiven,
doordat zij ccrstIn
do lucht hadden gehangen en dus een temperatuur
van _70 C hadden, toen zij weer
in het water kwamen,
zoo danig met ijskorsten
werden bezet, dat do 2do schuil do eersto een eind heeft
meegenomen,
totdat
deze door het ijs zakte en toen door do ophangbouten
viel. Do Gull'scho rkotting
was heilig' weggeslingerd,
doch cr waren nergens beschadigingen
van oenige boteekenis
to constateeren.
Zelfs do rolwagens waren net jes meegeloopen
en nadat nieuwe bouten. waren aangebracht,
Iunctlonneerdo
do schuil weer goed. Do val werd natuurlijk
heel sterk gebroken door het horizontalo bovendek, waaronder
, zich lucht kon verzamelen en waartegen het water groeten weerstand ondervond.
.
.
7
G
:14
uJ
'U
2:
I1
5
lil
::J
3
w
o
4:
j
DE
TEMPERATUUR VAN HET MAASWATER AAN
HOOFDSLUJS TE MAASTRICHT
-
I1
L
I
,
\1
.
cr
t!l
ï
~
\A /\
2
,I
ORUFUS
j
1\
1
\
-
J IV'
r
\
\
~'
J
1\
--
I
\'
A.
\.r i'--" ~ .......
\
/
I
\" r-./
o
20
25
DEC.
50
.5
10'
-IS
JAN.
20
25
.30
10
5
-
15
20
2.5
FEBR.
Volgens de weersverwachting van 4 Januari was er vorst van 10° C of meer te wachten voor
het Maasgebied. De stuwen Lith en Grave hadden echter nog geen ijs en de temperatuur van het
water was, iets hooger, doordat het warmere water van boven sneller was afgevoerd. Beide stuwmeesters meenden den nacht nog wcl. te kunnen halen, doch van ,1 op 5 Januari om 2h3ü bleek de
. ijsvorming zoo snel toe te nemen, dat zij beide stuwen moesten gaan opencn. Daarbij is toen gebleken,
dat de voorzieningen aan de stuw te Grave, met name de .kottingen, welke de bovenste schuiven
verbinden met die van de 2e rij, zeer goed hebben voldaan, zoodat het mogelijk was alle sehuiven
van de 2e rij boven water te brengen. Des morgens om 8 uur was het. waterverschil boven en beneden,
de stuw 1.12 m, met dus alleen de onderste schuiven er nog in.
.
Behalve de seheepvaart .moeeten deze maal nog andere belangen behartigd worden, n.l. het
openhouden van het Maas-Wnnlknnaal. De scheepvaart was op 4 Januari al bijna van geen beteekenis
meer. Toch werd, ook met het oog op de beurtvaart naar Venlo, zoolang mogelijk gewacht met het
geheel openen -van de stuw te Grave, temeer, daar het nu mogelijk was water uit de voorhaven
van Weurt te spuien door het kanaal naar de Maas, Door de omstandigheid, dat de Waal nogsteeds
een stand had van ongeveer 8 111, was het dus niet noodig zuinig inet het water op het Maas-Waalkanaal te zijn, omdat dit steeds uit de Waal kon worden bijgevuld. Toen echter in den middag het
verval te Grave-steeds grooter begon to worden'en reeds tot 1.93 m was gekomen en bovendien de _
ijsvorming toenam, werd, besloten de stuw geheel te trekken.
Op G Januari waren de ,vatertemperaturell wat gestegen en was nergens ijs te bekennen, behalve
beneden Alem.
35
Op 7 Januari dooide het en ,,:erd de eerste 2..1ft 3.6 uur kwakkelen v~rwaeht. Besloten werd do
f~ Lith en Grave weer in werking te stellen; den 8en Januari volgden Sambeek en Belfeld
en den Oen Roermond enLinne, zoodat op 10 Januari wederom gevaren kon worden. Het had oorspronkelijk in 'de bedoeling gelegen een aantal geladen schepen af te Iateri varen, maar- gezien do '
betrekkelijk
beperkte bewegingsvrijheid in verband met de militaire eischen en de geringe ambitie,
die er bij de schippers bestond om af te varen, bleef de vaart tot enkele schepen beperkt. ,
Het was inmiddels weer gaan vriezen en de weerberichten deden aanhoudende vorst verwachten.
Er werd daarom op .lû.Januari een radiobericht verspreid, waarin de schepen werden gewaarschuwd,
dat het wél mogelijk zou zijn, dat de stuwen niet meer tot den volgenden dag in werking konden
worden gehouden,' hetgeen echter in '~erband met de practisch toch al stilliggende vaart van weinig
betcokenis mee~ was..
Er werd besloten dien nacht de stuwen nog te laten staan, Grave en Lith met verlaagd peil.
Sambeek moest in den morgen van II Jan;lUri wederom beginnen met openen, waarna de overige
stuwen -boven Sambeek volgden. Lith was dien morgen nog in werking en meldde geen ijs, omdat. '
de rivier boven Lith over een paar kilometer lengte was dichtgevroren. Nadat het ijs door een sleepboot
vnn de militaire pontonbrug was gebroken, werd Lith geopend. In den nacht van 11 op 12 Januari
moest Grave den strijd ook opgeven. Het strijken verliep weer goed, maar toch moeilijker dan do
eerste maal. Enkele schuiven van do 2e rij konden niet meer opgehaald worden, maar in de kleine
.opcningen
waren die reeds alle opgetrokken, zoodat daarmede begonnen kon worden.
.
Het ging deze maal vooral om militaire belangen, maar als dat niet het geval was geweest, .zou'
het beter zijn, niet zoo lang te wachten, wanneer do scheepvaart er toch niets meer aan heeft. Do
stijlen waren zwaar aangekoekt met grooto brokken ijs, hier en daar van bijna J m3 inhoud. Deze
ijsklompen haddel~ zich des .nachts gevormd, toen de stijlen er nóg instonden. De temperatuur van
het water was toen echter wij wel 0.0° O.
,
On;trent do stuwen, die dus op 'i2 Januari allo geopend waren, valtdan voorloopig niets meer
te vermelden. WeI kan nog worden" gememoreerd, dat op 15 Januari,niettegenstaando
den dooi
, van Zondag 1,1 en' Maandng 15 JailUari, besloten werd do stuwen niet te sluiten, omdat de wecrs- ,
verwachting luidde: Gunstig voor het weder optreden .van vorsb-en wind, temperatuur 100_Ho O.
Op 16 Januari dooide het. hier des morgens nog, doch De Bilt d~elde mede, dat do voorspelde
situatie doorzette.
Zeer' merkwaardig was he~geen zich toen in den loop van 24 uur afspeelde. Terwijl toch op
16 Januari de rivier practisch ijsvrÜ was (alleen de Bergsehe Maas had nog 1/10 drijfijs) en do watertemperaturen te Roermond, Sambeek, Grave en Lith, waren resp. 1.1°, 0.5°, 0.6° en 0.50.0, was do
toestand op 17 Januari zoodanig gewijzigd, dat de watertemperaturen 0.2°, 0.1°, -0.2° en _0.6° 0
waren geworden, terwijl overal van Borgharen tot Mond der Dongo drijfijs werd gemeld, naar beneden' ,
toenemend in zwaarte en bedekking, tot geheel overdekt toe.
Het had dien nacht tijdens een sneeuwstorm ongeveer 13° 0 gevroren.
JVanneer een dergelijk eerschijnsel zich zou, coordocn, terwijl de stuwen nog in u-erki1lg «aren, met
b». nog· vrij belançrijl» scheepmart. zouden alle stuuen. beslist in den nacht hebben moeten openen.
Als een gelukkige omstandigheid kan worden gemeld, dat De Bilt deze ontwikkeling .reeds op
15 Januari om 01130 had voorspeld.,
Het verdere' ~..erloop van do ijsbezetting moge hier in het kort nog volgen:
stuwen
Op 18 Januari
20
,,21
22
2a
'" 2·1"
"25,,
36
"
""
ijs vast te Hedel, Drongolcnscho veer, Kcizersveer;
"
"
tot Lith; .
" Ravenstein;
Grll,Ye;
Heumen;
" Sambeek;'
" 'Vell.'
Gedurende de volgende dagen breidde het vaste ijsdek zieIi nog stroomopwaarts uit tot kmr no,
doch op 30 en 31 Januari was het in België en Noord-Frankrijk minder koud. Het rivierwater steeg
dientengevolge in temperatuur (zie grafiek op blz. 35); .te Roermond steeg de temperatuur van.
0.1 0 C op 31 Januari tot 1.10 C op 1 Februari. Deze stijging zette zich voort tot 1.50 C op 2, 3 en 4
. Februari. Het ijs smolt dientengevolge snel weg en was op 5 Februari boven Boxmeer reeds verdwenen, op G Februari boven Mook.
. Merkwaardig zijn de snelle temperatuurstijgingen van het '~'ater in dergelijkegevallen. Wanneer
liet water va~ll 0 à 20 C het vaste ijsdek bereikt, wordt de beschikbare warmte volledig gebruikt
om dat' ijsdek te smelten.
.'
De verschillen tussehen de opeenvolgende dagen en die tusschen opeenvolgende plaatsen zijn (
merkwaardig, zooals .volgend staatje t~ ~ien geeft.
1
Borgharen
(bcncdcn)
Datum
,
.
Watcr·
stand
Roermond
(bcncden)
Tempo.
ratuur
Waterstand
m
°C
m
',I1.3L
.4l.2!!
41.31
·H.2!J'
4l.52
41.!!5
43.18
43..12
·13.5!!
+ 1.6
+ 2.1
+ 2.0
+.2:0
+ 3.1
3.1
13.10
12.85
12.!!2
13.16
13.13
.13.70
15.38'
16.35
16.37
Tempo-ratuur
, cC
Sambcck
(bcncdcn)
\Vater·
stand
m
Grave
(bcncdcn)
\
Lith
(bcncdcn)
Temporatuur
\\Tatcr_
stand
Temperatuur
Wat cr:
stand
'I'cmperatuur
°C
m
cC
lil
°C
0.1
0.1'
0.1
0.1
0.0
--=- 0.1
0.0
+ ·1.5
+ 1.0
1.07
1.02
1.17
1.31
1.37
lA6
1.81
3.76
3.05
1!!40
31 Januari .
:1 Februari
2
"
3
"
4
"
.5
",
6
"
7
"
8
.'
"
++
2.0
-
+ 0.1
+ 1.1
+ 1.5
+ 1.5
+ 1.5
+ 2.5
+ 3.0
+ 1.0
+ 2.7
8.70
8.48 8A!J
8.62
8:58
+
8.26
+
8.05
+
10.11
+,
"l0.54
+
0.1
0.0
0.0
0.0
0.2
O.!!
2.6
2.5
1.7
5.37
5.:13
'5.33
' 5..10
5.G!!
5.77
5.!J3 '
5.!!1
6.23
~
-
-
0.'1
0.4
0.4
-OA
-
0.3
0.1
0.3
-
OA
+
1.7
/
.
I
Het dooiproces van het boveneindo van de ijsbezetting af zette zich voort tot Ravenstein, tot
waar het in den avond van G Februari was gevorderd. Hier werd het echter door het wassende water
achterhaald.
De in de couranten meermalen, genoemde, ijsdam. van Mogen moest dus op andere wijze verdwijnen. Deze ijsverdikking had zich gevormd en vastgezet tusschen Maasbommel en Ravenstein
op '20, 21 en 22 Januari.
Het loskomen van bovengenoemden ijsdam werd nauwkeurig waargenomen om te' kunnen
constateeren hoc, in een gevalals dit; het brekingsproces eigenlijk in zijn werk gaat. Dit is een buitengewoon interessant verschijnsel en hier weinig gecomplicèerd, omdat alles zich in het 'ruime, gladde
zomerbed afspeelde en hef water dus geen uitweg door en over de uiterwaarden kon vinden. De werking "
is als volgt geweest: Door den groot en druk .van het. wassende. water komt de ijsdam omhoog en
breekt zich op een gegeven mon~ent als çen groote ijsploeg door het vaste ijs, dat zich beneden den
.dam bovindt.hoon. Deze vaste ijslaag was hier nog vrijwel onaangetast, zooals uit de watertemperaturen
, te Lith op û.en 7 Februari blijkt. Zij schuift eerst wel wat vooruit, waarbij zich enkele plooien vormen, .
maar de ijsdam kan niet anders verder komen, dan door zich een weg te banen door devaste ijslaag
heen. De hoeveelheid ijs, die mee naar beneden moet, wordtechter steeds grooter, zoodat de beweging
naeenigcn tijd tot staan komt, doord~t hetbeschikbare verval, dat door het vooruitschuiven van /
den dam vermindert, te gering wordt om de enorme kracht, di~ noodig is, te blijven leveren. Het
verschijnsel herhaalt zich, wanneer het verval, door den was van het water, weer voldoende is
geworden om de zaak opnieuw in beweging te zetten. Het is een fantastisch verschijnsel, dat begeleid
wordt door het geraas van het brekende ijs:
Uit hetverloop van de waterstanden, weergegeven op bijlage 21 en de verhanglijnon <?pbijlage 27;
is het proces geheel te. volgen. Uurwaarnemingen zijn daartoe echter al niet geschikt meer. Wanneer
-men niet over een registreerende peilschaal beschikt, moet men tenminste om het kwartier den
"
f
~
37
waterstand opnemen. Bij het losgaan van een dam stroomopwaarts van het waarnemingspunt wast
--11Ctwater snel; zet de dam weer vast, dan valt het water weeri Bij het passecren van dien dam krijg't /
.men natuurlijk een zeer snelle stijging. Daarna kenmerken zich de perioden van losgaan juist door
het vallen van het water. 1)
De ijsdam kwam, blijkens de g~afieken, 'het eerst in beweging te ongeveer 1h30 in den nacht
van 6 op 7 Februari; tussehen ·1h45 en 5h45 passeerde de eerste dam de stuw te Lith, terwijl tussehen
!lh en 10h de/rest van het ijs de stuw passeerde. De rivier was daarna ijs\Tij. Het !lrOeeSschrijdt veel
langzamer voorwaarts dan men,' op grond van de waarneming, meent te moeten aannemen. -Het had
eerst na ongeveer 16 uur lIedel bereikt (20 km van Lith) en het had voor den afstand HedclKeizersveer nog ± 30hnoodig (28 km).,
Schade aan de stuw is niet ontstaan. Ook van ernstige schade aan de oeververdediging is tot
hedenotog niets gebleken.
Wanneer men tenslotte de vraag stelt, of de Maasvcrbetering een gunstigcri invloed heeft gehad
op den ijstoestand der rivier, kan die vraag zonder twijfel' bevestigend worden beantwoord. In de
eerste plaats al wat het vastraken aangaat. Door degroote verlaging der waterstanden beneden
Grave, ontstaat n.l. een groote versnelling- van het water op het riviergedeelte beneden Sambcek. '
Het ijs wordt daar dus uitelkaar getrokken en breekt dan bovendien, door de plaatselijke stroom.
versnelling in de stuw te Grave, in honderdenstukken. De rivier tussehen Lith en Grave kan op die
wijze groote massa;s ijs bergen. Daardoor wint men zeker ecnigo dagen wat het vastzitten aangaat,
want. tusschentjjds vastzetten op een of ander onregelmatig vak, zooals vroeger gemakkelijk kon
geschieden, komt nu niet zoo gauw voor. De ijsbezetting komt dus minder hoog de rivier op, zoodat
zij deze maal nog niet tot Venlo heeft gereikt, terwijl de rivier in l!l2!l tot Roermond en in l!l17 tot
Grevenbieht vast heeft gezeten. Bij het losgaan is dat dus weder~m een voordeel, terwijl ook de
gladde rivier, zonder kribben en scherpe bochten, het losgaan zeer sterk heeft bevorderd.
Men zou tenslotte nog de vraag kunnen stellen, of het t~eval was, dat zieh in de omgeving van
Mogen een ijsyerdikking vormde, of dat zulks ook een gevolg was van den nieuwenvorm van de
rivier. Naar onze meening is dit hot geval en zal de kans groot zijn, dat zich een volgende maal een
dergelijk verschijnsel zal voordoen. De verdikking zal zich n.l. vormen op die plaats, waar het verhang
te' sterk wordt om aangroeiing van de ijslaag door eenvoudige aandrijving te .doen ontstaan. Het
is niet zeker of zij zich een volgende maal precies op dezelfde plaats zal vormen, aangezien die plaats
mede afhankelijk is van de waterstanden.
Daar de rivier boven Sarnbeek op 5 Februari geheel vrij van ijs was, werden op dien dag de
stuwen te Linne, Hoermond en Belfeld in werking gesteld. Door den was van 6 Februari moesten
Roermond en Belleld echter reeds den volgenden dag wederom gaan strijken. De stuw te Linno
werd tot den 13en in werking gehouden, doeh op dien dag gestreken, tengevolge van de opnieuw
ingevallen 'vorst.
Gedurende de tweede ijsperiode hebben zich geen bijzonderheden voorgedaan. Het ijs is niet
,vast geworden. Op 21 Februari werden alle stuwen, met uitzondering van Sambeek, gesloten. Sambeek
kon n.l. vanwege den betrekkelijk hocgen waterstand geopend blijven. Vàn 22 Februari af was de
scheepvaart weer over de gehcole rivier mogelijk, maar het duurde nog een paar dagen, voordat
deze zich eonigermato herstelde, omdat op de aansluitende vaarwegen nog niet gevaren 1'on worden.
lIet aantal schepen, dat deze maal een veilige ligplaats moest zoeken, was betrekkelijk gering
, door de bijzondere omstandigheden, zoodat het geen zin heeft daaromtrent gegevens over te leggen.
In dit verband kan nog worde~l opgemerkt, dat het 'geslote~ houde~ van het ~raas-Waalkanaal
(met inbegrip van devoorhavens)
als vluchtgelegenheid oorzaak is geweest van het feit, dat een
1) Een' en ander doet denken UUIl do ijsbezetting in JUlluari 18!)1, toen do :I[aas vast. zat tot Crovenbieht. Op 25 Junuari steeg het water te Maastricht UllIl uohoofdsluis
vun 41.75 In
N,A.P. tot ·15.15 In
N.A.P., dut is 3.40 In; to Venlo in één dng ·1.59 In!
+
38
+
12-tal schepen, dié in do grinderij ten westen van het Maas-Waalkanaal ligplaats hadden genomen,
meteen ijsveld over een kade geschoven zijn en op het droge terecht zijn gekomen. In de ontgrinding
was echter ruimte genoeg om een betere ligplaats te kiezen, maar men' bleef, met het oog op het
latere vertrek, teveel aan de rivierzijde liggen.
'i
c. Heusdenschkanaal,
Afgedamde lIIaas en Amer
(.
Op 18 December 1939 werdvoor het eerst drijfijs op de Afgedamde Maas en hot Heusdensch
kanaal waargenomen. De rivier was toen over 3f1O der breedte met licht drijfijs bcdekt: De scheepvaart
ondervond daarvan nog geen hinder.
In de daarop volgende dagen nam hèb drijfijs in' beteekenis toe, zoodat 22 December de rivier
met zwaar drijfijs was overdekt,' hetwelk zich aan de oevers had vastgezet.
Reeds op 20 December was de zeilvaart gestremd, doch de stoomvaart bleef nog mogelijk.
Van 23 December tot en met 1 Januari 1940 vertoonde zich afwisselend meer of minder drijfijs
. op de rivier; de stoomvaart kon normaal doorgang vinden.
, Den 2en Januari was de rivier weder over de geheolo breedte overdekt met zwaar drijfijs, waarvan
de stoomvaart hinder ondervond. Den 3en Januari was de vaart met .kleino stoombooten en motorvaartuigen gestremd; allcerrgrootc stoombooten-kouden zich door het zware drijfijs nog een weg
banen.
Op 4 'Januari zat hrit ijs over de geheelo .breedtc der rivier vast, waardoor alle scheepvaart was
gestreind. Deze toestand bleef ongewijzigd tot en met" 25 Februari. '
Op 26 en 27 Februariwerd
het ijs door ijsbrekers gebroken, waardoor d.e stoomvaart weder
mogelijk werd. De rivier was toen met zwaar drijfijs overdekt. Gedurende de daarop volgende dagen,
nam dit in beteekcnis af, zoodat 5 Maart. het grootste gedeelte der rivier ijsvrij was.
In de bochten der rivier en nabij de schutsluis te Andel vertoonde zich nog cenig drijfijs, dat aan
de wind onderhevig was. In de daarop volgende dagen nam dit sterk af, waardoor 7 Maart de zeilvaart
weder mogelijk werd. De rivier was toen geheel' ijs\-Tij.
. Het ijs bereikte een dikte van ongeveer 0.30 In.
Gedurende de gehcelo ijsperiode waren de waterstanden op de Afgedamde Maas en het Heusdensoli
kanaal vrij "normaal.
.Do vaartuigen bleven tijdens de ijsperiode op de rivier' en vroren in. /
De schade aan Rijkswerken was zeer gering. Schade aan andere objecten werd niet geconstateerd.
Op den.Amer vertoonde zich het eerste drijfijs 5 Januari. Op 8 Januari ,was het ijs weder verdwenen. Den 10en vertoonde zich weder drijfijs, dat zich op 12 Januari vastzette. Den volgenden dag
zette het ijs zich in beweging; op den Iflen vertoonde de rivier weder blank water. 17 Januari was
de rivier bedekt-met ijs. dat zlchspoedig vastzette. Op 9 Februari kwam het ijs in beweging. :Den
volgenden dag was de rivier wederom blank. 13 Februari vertoonde zich weer ijs, dat zich spoedig
vastzette, jnaar reeds den volgenden dag los k\';·am. Een week later werd geen ijs meer gezien.
De vaartuigen verlieten vóór de' ijsbezetting de, rivier en vonden toevlucht in de Donge en in
gemeentelijke' en particuliere havens.
De schade aan Rijkskribben en -strckdammen beliep f 1000. Schade aan andere objecten werd
niet geconstateerd.
.
Veer
'Vessem
Pont uit <10 vaart
genomen
3 Januari
Pont weder
gelegd
22 Fobruari
Wijzo van overtocht
Overtocht per roeiboot voor voetgungers
en wielrijders.
001
Pont reeds uit <10' vaart. wegens hoogwater; ?vertoeht per
roeiboot.
Buggenurn
Geen pont aanwezig; overtocht per. roeiboot.
3G
Veer
I
Pont uit.do vaart.
genomen
Pont weder
gelegd.'
Wijze'van
overtocht
Kessel
' 3 Januari
13 Februari
Baarlo
3 Januari
12
Overtocht per roeiboot, van 3-1-1 Januari, 3-8 en 18-22
Februari. Buiten dezo data door ijsgangvcrkeer
onmogelijk.
Grubbenvorst
3
25
Overtocht per roeiboot van 3-6 Januari; overigens
onmogelijk door ijsgang en vastzitten
rivier.
" 7 Februari
23
Overtocht
per roeiboot.
verkeer
Lottum
3
"
H Februari
7
21
Geen vorkeer
per roeiboot
mogelijk.
Van 2!l Januari2 Februari over het ijs geloopen en gefletst.
Broekhuizen
3 Januari
14 Februari
7
21
Overtocht
Weil
3 Januari
14 Februari
7
21
Gcen verkeer
per roeiboot
mogelijk.
Van 30 Januari3 Februari over het ijs geleopen en gefictst.
Vlorlingsbeck
3 Januari
14\ Februari
7
21
Geen verkeer
per roeiboot
mogelijk.
Va~ 26
·1 Februari over het ijs geJoopen en gefietst.
Afferden
3 Janu~ri
H Februari
7
21
Verkeer
Boxmeer
6 Januari
22
Gedurende
eenige dagen' zijn er per. roeiboot voetgangers'
overgezet. Zoo lang de veren te Boxmeer en Gennep gestremd
waren, konden voetgangers
en wielrijders tegen betaling
gebruik maken van de spoorbrug over de Maas te Gennep.
Gennep
12'
"
14 Februari
Cuijk
3 Januari
15
·1 Januari
Batenburg
3
Megen
3
. "
Februari.
Januari-
of over het ijs niet mogelijk. \
pcr motorboot.
21
I) Januari
22 Februari
Van 12-15
Januari
Van 6-21
Februari
per roeiboot.
per roeiboot.
overtocht
overtocht
De pont hceft ongeveer 7 weken
dien tijd overtocht pe~ roeiboot.
Ravenstein
40
per roeiboot
van .21) Januari-7
Van 12-15 Januari overtocht
Overtocht pcr motorboot.
Overtocht, normaal.
7
/ 20
Katwijk
Balgoy
per roeiboot
niet
gevaren;
gedurende
23 Februari
Van 2,1 Jaimari-5
Februari
overtocht over het ijs voor
voetgangers en wielrijders. lIet veer is in Januari 28 dagen
en in Februari 22 dagen gestremd geweest wegens ijsgang
en laagwater ..
23
Van 5-16
Januari
geregelde overtocht
per roeiboot. Van
17 tot en met 25 Januari gcen overtocht. Van 26 Januari
tot en met 4 Februari overtocht voor personen en rijwielen
over het ijs. Van I) tot en met 7 Februari geen overtocht.
Van 8 tot en met 13' Februari
overtocht
per veerpont
voor voetgangers
en wielrijders .. Van 14-22
Februari
ongeregelde overtocht per roeiboot.
'
23
Van 14 tot en met 16 Januari geregelde overtocht per roeiboot:
Van 17 'tot en met 25 Januari overtocht geheel gestremd.
Van 26 Januari
tot en met 4 Februari
overtocht
voor
pcrsonen en rijwielcri over het ijs. Van I) tot en met
7 Februari geen ovcrtochtv.Vun
8 tot en met 13 Februari
geregelde. 'overtocht
per 'rociboot,
Van 14 tot cn met
23 Februari
ongeregelde' overtocht
per roeiboot overdag.
Het pontveer is in Januari
2!l çn in Februari
22 dagen
gestremd geweest.
.23
Van 3 tot en met 13 Januari ongeregelde, van 14 tot en mot
16 Januari geregelde overtocht
per roeiboot. Van 17 tot
en met 25 Januari overtocht geheel gestremd. Van 26 Januari
tot en met ,1Februari overtocht voor personen en rijwielen
over het ijs. Van 5 tot en met 7 Februari geen overtocht,
Van 8 tot en met 13 Februari
overtocht
per pont voor
licht verkeer, Van 14 tot en met 23 Februari ongeregelde
overtocht per roeiboot. lIet pontveer is in Januari 27 en
in Februari
15 dagen gestremd geweest.
Maasbommel
Alphen
Pont ~"Çcdcr
gelegd
Pont uit de vaart
genomen
Veer
Wijze van overtocht
Van 14 tot en met 16 Januari geregelde overtocht per roeiboot.
Van 17 .Januari
tot en mèt 7 Februari
overtocht
geheel
gestremd. Van 8 tot en met 13 Februari
geregelde, van
14 toten
met 23 Februari ongeregelde en van 24 tot on
met 25' Februari ,weer geregelde overtocht
per roeiboot.
Het pontveer is in Januari
20 'en in Februari
25' dagen
. gestremd geweest.
'
26 Februari
3 Januari
Vanwege de nabij het veer aanwezige.
was het veer buiten dienst.'
(Schans)
-
Lith'
.23' Februari
3 Januari
Geen overtocht
per roeiboot op 18 en,10 Januari
en 6 en '
7 Februari.
Van 20 Januari-5
Februari
overtocht
over
het ij!! voor voetgangers.
Alem-Meren
8 Januari
5 Januari
11
17
15
.
"
21 Februari
Het Wildt
(voetveer)
WeIl .
(particulier)
Bern
Drongelan
18 en 10 Januari en 28 ,Januari-il.
Februari overtocht niet
mogelijk. 20-27
Januari over het ijs geloopen; evertocht
per roeiboot 5--8,11-15
en 17 ifanuari en 8-21 Februari.
Gcen overtocht
per roeiboot op 18 en 10 Januari
en van
30 Januari
tot en met 7 Februari.
Van 20 tot en met
,20 Januari overtocht over het ijs voor .vootgungers.
.
_
4 Januari
25 Februari
Als regel van November
April uit de vaart.
5 Januari
'u
Uit de vaart
in verband
tot
Februari
mot
defensiebelangen.
Capelle
pontonbrug
Van 3 tot en met 16 Januari overtocht
per roeiboot. Van
17 tilt en met 25 Januari overtocht gestremd. Van 26 Januari
tot' en met·!
Februari
overtocht
voor voetgangers
en
wielrijders over het ijs. Van 5 tot en met 7 Februari geen
overtocht.
Van 8 tot en met 13 Februari
overtocht
per
pont voor licht verkeer. Van H tot en met' 23 Februari
ongeregelde overtocht per roeiboot. 24 Februari overtocht
normaal.'
'
Heerewaarden
(voetveer)
Ammerzoden
(particulier)
militaire
.
2 Januari
10
8 Januari
21 Februari
Overtocht
niet mogelijk van 18-21
Januari
Enkele dagen over het ijs gcIoopcn;
linkeroever onbetrouwbaar.
-
en 6-8
overige
dagen
Februari.
ijs aan
5 tot en met 16 Januari
overtocht
per roeiboot;
17 tot en
. met 22 Januari overtocht gestremd; 23 Januari-5
Februari
overtocht
voor voetgangers
over het ijs; 6 tot en met
21 Februari overtocht per roeiboot en ijsschouw. 22 Februari
overtocht normaal.
20 Januari tot en met 7 Februari overtocht voor voetgangers
en wielrijders over het ijs; 8 tot en mot 18 Februari overtocht
mot roeiboot, alleen. bij dag; 19 Februari
overtocht
met
roeiboot normaal.
'
11 en 12 en 18 .t~t e'n met 21'Januari
aJie verkeer gestremd;
H. Januari tot en met 4 Februari overtocht voor voetgangers
en -wielrijders over hot ijs; 23 Februari overtocht normaal,·
41
HOOFDSTU K 5,
WATERSTANDEN OP DE GROOTE RIVIEREN TIJDENS DE' IJSBEZETTING
Het verloop der waterstanden op de groote rivieren gedurende do jjsbezetting, welke hierna
achtereenvolgonsIn de §§ J, 2, 3 en 4 worden besproken, is grafisch uitgezet in de vier bijlagen
18-21.
Tot goed begrip van do opgetreden verschijnselen is het van belang, om het verloop van de
peilschaal te Keulen in het oog te houden. De betreffende grafiek is geplaatst bovenaan op bijlage 20.
Aangenomen kan worden, dat de waterstanden te Keulen, alwaar slechts drijfijs is voorgekomen,
geen storingen van jjsopstuwing hebben ondervonden.
Toen op 3 Januari het eerste drijfijs werd waargenomen, was do waterstand overal beneden ~I.li.;
de stand bleef te Keulen nog langzaam dalen tot 0.97 m
0 der schaal. Van 29 Januari-s-lFobruarl
steeg do vrije rivier te Keulen 'geleidelijk met Y2 m, doch daarop kwam er, tengevolge van den op
, diep. dag ingevallen tijdelijken dooi, in 6 dagen tjjd een was van bijna 3 m. Tengevolge van do op
8 Februari opnieuw ingevallen vorst, daalde da~rna de rivier weer tot het niveau van begin Februari,
maar begon, bij den definitieven dooi op 21 Februari, wederom krachtig op te Iocpen.
+
§ 1.
IJSSEL (Bijlage 18)
'Het 'ijs zette zich op do. rivieren het eerstvast op den IJssel, omdat van ·1 op 5 Januari hot
drijfijs van deze rivier aandreef tegen het reeds in December 1ü39 vastgeworden jjs van het IJsselmeer
(zi? bijlage 18). Op 15 Januari was het vaste jjsdek gegroeid tot Westervoort (zie ook bijlage 10).
Het vastzetten geschiedde dus met een snelheid van 127 km in 10 dagen of rond 0.5 km per uur.
Gedurendo het vastzetten steeg de waterstand aanzienlijk boven het tevoren aanwezige peil,
als gevolg van den weerstand, die het vaste ijsdek voor den afvoer oplevert, waarover in § 3 nog
,een en ander volgt,
De verhooging van de waterstanden was niet regelmatig en niet overal even groot. Dit toont
bijlage 22. Hierop zjjn een aantal verhanglijnen 'aangegeven voor de tijdstippen" die op bijlage 18
door een pijltje zijn aangegeven. De algomeene lijn van vergelijking' v~rmt do verhanglijn van
4 Januari, even voordat bij Kampen het ijs vast werd en de rivier dus nog geheel open was. Van
beneden af deed zich nudeijszetting
gevoelen. Van ,1 op 5 Januari was het ijs vast tot Kampen en
was do rivier daarboven reeds eenigszins gestuwd. Op 6 Januari is het ijs vast tot b6ven Katerveer
en is do opstuwing al merkbaar tot boven Deventer. Voor een aantal der dagen van ,1-16 ,Januari
zijn aldus de verhanglijnen in de figuur geteekend. Op H, 12 en 13 Januari wordt )lCt ijsdek nog
opgelicht, nadat hot reeds was vastgezet, waarschijnlijk tengevolge van inolkander schuiven.
De verhoogingen bedroegen 100' ti, 160 cm.
'
Terstond na het vastzetten begonnen echter de wateretandenweer
geleidelijk te dalen. Deze
daling zette door tot omstreeks 22 ft 23 Januari, 'toen ook do .Waal vast was geworden.
De oorzaken van genoemdo daling zijn:
1°. de geleidelijke daling te Keulen, doch deze factor verklaart slechts do daling op den IJssel voor
25 %;
.
2°. het waarschijnlijk gladder worden van het aanvankelijk ruwe ijsdek, waardoor do snelheid van
het water grooterwordt,
dus het profiel kleiner;
3°. de gewijzigdo waterverdeeling te Pannerden,
dicht 'ras.
De totale daling! bedroeg rond, 2 m.
zoo1ang do Waal nog open en de Neder-Rijn reeds
Op 22 Januari was de ijsbezetting van do Waal zoover gevorderd, dat de opstuwing reeds aan'
den Pannerdenschen kop merkbaar was. Men ziet dit aan den plotselingen was op de bovenste
42
3 grafieken in bijlage 18. Tengevolge van deze opstuwing neemt de afvoer langs den Neder-Rijn en
den IJssel weer toe, waaraan de nij plotselinge stijging op 23 Januari kan worden toegeschreven.
Waarom deze stijging zich niet volledig in2 à 3 dagen voltrekt, doch langzaam voortgaat tot ongeveer
1 Februari, is niet duidelijk.
.
Op ~8 à 2\) Januari begon de waterstand te Keulen langzaam te stijgen. Op ~ Februari viel er
een krachtige tijdelijke dooi in, tengevolge waarvan. de afvoer sterk steeg' en- het ijs op .den BovenRijn op vele plaatsen in beweging kwam. Daarbij" werd te Lobith op 10 Februari de hoogste stand'
van 15.80 m . N.A.P. bereikt. De invloed van bedoelde steiging deed zich la-ngs den IJssel duidelijk
gevoelen. Hierbij. kwamen sedert oiJgev~er. 1 Februari als vcrhocgingen voor te: '
+
Westervoort Pley
Doesburg
Deventer ..
.. 2.05 m
. . 2.10 "
. 1.\)0 "
Daarna nam de afvoer weer af en daalden dientengevolge ook de standen op den IJssel
tot 22 Februari, op welken dag de standen snel begonnen te stijgen door denplotselingcn
was van 212 m te Keulen op 21 Februari, tengevolge van den definitieven dooi. Op den IJssel ging"
dit gepaard met wassen van 1.75 ft- 2.25 m, Waarschijnlijk zijn deze zoo beperkt gebleven, omdat
. de·Waal reeds op 23:Februari ijs\Tij. werd en de Neder-Rijn op 25 Februari, waardoor de afstrooming
eerst langs de Waàl, daarna langs den Neder-Rijn minder belemmering ondervond dan langs den
IJssel.
.
- .
-
"
De, opruiming van het ijsdek verliep op den IJssel langzaam, zooals bijlage 18 aangeeft. Er zijn
ongeveer -u dagen mede gemoeid geweest.
§ 2.. \LEI{ EN NEDER-RIJN (Bijlage 1\))
.
"
.
De ijsbezetting op de Lek begon op II Januari op het getijgedeelte bij .Iaarsveld (kmr DG3958), waar de sterke bochten en wellicht ook oenigermate de geringere diepte der rivier hiertoe
bijzonder aanleiding gaven.
Deze ijsbezetting vond een week eerder plaats 'dan die op de Waal. Op den IJssel vond zij nog
eerder plaats, doch daar was zij op 1I Januari pa,s gevorderd tot ongeveer Zutphen (zie de verhanglijn
van II Januari op bijlage 22) .. De Neder-Rijn en Lek konden op dat moment dus nog niet belast
zijn geweest met alle drijfijs van het Pannerdensch kanaal. Ook do watcrverdeeling tusschen NederRijn en IJssel kon oP. 11 Januari nog niet door het ijs gewijzigd zijn, daar de opstuwing, vanwege
het ijsdekop den IJssel, op dien dag pas gevorderd was tot ongeveer Dieren (zie verhanglijn van
11 Januari op bijlage 22).
. Toch is het riiet onwaarschijnlijk, dat de Neder-Rijn, vanwege de oostelijke windrichting sinus
1 Januari, verhoudingsgewijs meer drijfijs trok bij den IJsselkop, dun overeenkomt metde normalo
verdeeling van den afvoer, De snelheid, waarmede het vaste ijsdek aangroeide op ,Leken NederRijn, was dan ook grooter dan op den IJssel.
Op ll, 12, 13 en 1·1Januari schoof blijkbaar al het ijs voortdurend op één punt samen en vormde
zich bij Culemborg een ijsdam. Tengevolge daarvan liep de waterstand te Culemborg bijna 3 lil op
in 4 à [j dagen. Een goed beeld van den invloedvan zulk een ijsdam geeft bijlage 23. Er moet plaatselijk
een wel zeer groot verval hebben bestaan, wellicht 0.75 à 1 m per km: [Toen op 15 Februari het ijs
ter plaatse, kmr \)-!l, werd gebroken, werd een verval van 110 cm over iOO m.Icngte waargenornenl)
Op bijlage 23 zijn voorts aangegeven de verhanglijnen op 1I, 12, 13, H, 15 en lG Januari; telkens
op Suur (zie pijltjes op bijlage Hl) .
." De opstuwing is op 14 Januari merkbaar tot boven Lckskensvcer, d. i. tot 50 kmboven ~en
. ijsdam, Nadat de ijsdam was gevormd, plantte de ijsbezetting zich snel voort, doordat intusschen
de IJssel tot Westervoort was volgedreven, zoodat op den 15en alle, of nagenoeg alle drijfijs den
Neder-Rijn volgde. De snelheid der ijsbezetting bedroeg toen rond 2.u km per uur.
43
.
Evenals op den IJssel begonnen ook op den Neder-Rijn en den Lek, terstond na het vastworden.
do waterstanden te dalen. Op 22 Januari bedroeg do opstuwing van den ijsdam beneden Culemborg
nog slechts 125 cm. Op 23 Januari stegen Neder-Rijn en Lek weer tengevolge van het vastzetten
. va~ het ijs op de Waal. To verwachten ware, dat nu 2 à 3 dagen de nieuwe evonwichtstoestand aan
den Pannerdenschen kop zou zijn gcvonden.doeh het blijkt, dat de waterstanden op Neder.Rijl<_
en Lek, evenals dit op den IJssel geschiedde, langzaam bleven stijgen tot I Februari, hoewel tot
ongeveer. eind Januari de waterstand te Keulen bleef vallen. Na 1 Februari begonnen Neder-Rijn
en Lek te stijgen wegens den was van den Rijn. De maximum standen waren op 11 h 12 Februari
te Arnhem en Lekskensveer rond 3 m hooger dan op 1Februari. (Te Keulen bedroeg do vcrhooging
op de vrije rivier 3.60 m.) De verhanglijn op 10 Februari is geteekend in bijlage 2J. Van Pannerden
tot Culemborg is deze heel regelmatig, met een waterspiegel, rond 2 m hooger dan overeenkomstig
den afvoer bij, vrije rivier. Op den Neder-Rijn ligt deze verhanglijn ongeveer I m beneden die van
lI)2(i.De topstanden waren: Pannorden 13.û3 m -f-, Arnhem 12.43 m
Culemborg 5.23 m
Tijdens de dooiperiode van 4 tot en met 8 Februari en den daarmede gepaard gaanden was, schoof
het ijs op Neder-Rijn en Lek op meerdere plaatsen ineen en ontstonden verschillende open vakken,
o. a. bij het splitsingepunt bij Westervoort en Arnhem, Vandaar dat op bijlage 1D de arceering voor,
vast ijs voor deze plaatsen onderbroken is, hoewel de ri~'ier als geheelnog een vast ijsdek had.
Na de topstanden van 11/12 Februari viel het water weer rond 2.5 m tot 22 Februari. De op
21' Februari' ingevallen definitieve dooi gaf wederom een krachtigen was; te Keulen 2.50 lil, te
Pannorden 1.30 m, Arnhem 1:20 m, Grebbe 1.70 m, Eck en Wiel 1.80 m en te Wijk bij Duustede,
waar de rivier toen reeds ijs~ij was, 2.40 m. Do verhanglijn tijdens het losraken is op bijlage 2·1
voorgesteld.
Wanneer het ijsdek niet was afgedreven, zou do stijging, die 'op 22 Februari inzette, nog verder
zijn gegaan dan de grafieken nu aangeven. Het ijsdek raakte echter los door de stijging en den toe'genomen druk en dreef af. Daardoor vcrminderde de weerstand zoodanig, dat de waterspiegel weer
. daaldo.
+,
+.
.',
Do invloed van het breken is op do waterstandslijnen van bijlage Iû duidelijk merkbaar. Het
breken is hier aangegeven door middel van driehoekjes. Op 7, 8 en Û Februari werd deLok gebroken
tot Vrecswijk, waardoor het peil te, Vreeswijk ongeveer 1 m daalde en de getij beweging weer
krachtiger doorkwam.
. Van 13-16, Februari werdgebrokenvan
Vreeswijk tot Culemborg. Daarmede werd do ijsdam
ter plaatse opgeruimd, hetgeen te Culemborg een daling v::n 2.70 III teweegbracht. Het onderlinge
hoogteverschil van Culemborg en Vreeswijk Was op 17 Februari weer zooals op 10 Januari.
De II km hooger gelegen peilschaal Wijk bij Duurstede ondervond echter geen merkbare invloed
van de daling ten gevolge van het breken to Culemborg. liet verval over dit riviergedeelte werd
daarmede tweemaal zoo groot, hetgeen aantóont, dat. het doorstroomingsprofielonder
het vaste
ijs door het breken ongunstig wordt beïnvloed.
Op 23 Februari werd begonnen met het breken boven Culemborg. Toen dit tot nabij Eek en
Wiel was gevorderd, dreef op 26 Februari het gehcclo vaste ijsdek af.
§ 3.
YlAAL
EN RIJN (Bijlage 20)
De ijsbezetting op de Waal begon eerst toen IJssel, Lek, Neder-Rijn enPannerdensch
kanaal
geheel vast waren. De Pannerdcnsche kop werd door het vaste ijsdek op het Pannordorisch kanaal
bereikt op If Januari en vanaf dien dag ging dus allo drijfijs do Waal op. Deze rivier ~rerd tongevolge
daarvan verhoudingsgewijs met veel drijfijs belast. Op 20 Januari zette het zich vast in het getijgebied, op de gcheelo Nieuwe Merwede.
..
Meteen snelheid van omstreeks I km pcr uur vormde zich het vaste ijsdek in bovenwanrtscho
richting. Op
25 Januari werd Emmerik bereikt, op 3 Februari Wes~L
"
.
.
,
\
De invloed van het ijs op de waterstanden van de Waal is te zien uit bijlage '20.
Het zetten ging gepaard aan een plotselinge vcrhocging van den waterspiegel van 2.5 à 3 m,
Eerst toen het ijs geheel vast zat, was deze opstuwing ongeveer maximum, doch reeds ongeveer
24 uur tevoren was de opstuwing van het benedenstrooms vastworden te bemerken.
Een beeld der daarbij optredcndeopstuwingen
geeft bijlage -25. Het uitgangspunt is hier de
.verhanglijn bij open rivier op 20 Januari. .
Achtereenvolgens zijn getcekend do .vorhanglijnen op 22, 23, 2·!, 26, 28 Januari en 3 Februari,
telkens op de tijdstippen, die in bijlage 20 door een pijltje zijn aangeduid. Op 22 Januari Uh werd
toZaltliommel een topstand bereikt van 275 cm boven het niveau van den 1gen Januari. De verhanglijn van dat moment toont, dat, hoewel het vaste ijsdek nog pas tot omstreeks Dodewaard was
genaderd, de opstuwing zich tot ongeveer Lobith deed gevoelen.
'
Verschillende verhanglijnen zijn infcekening gebracht, zooveel mogelijk genomen op de top.
standen .van de opeenvolgende peilschalen; De, onregelmatigheden moeten worden toegeschreven
aan in elkander schuiven v~n het reeds vast geworden ijsdek en anderzijds aan reeds bovenstrooms
tijdelijk vastraken en later weer losraken.
Regelmatige stuwkrommen worden gevonden voor 24, 26 en 28 Januari en 3 Februari.
Op 3 Februari was de stand te Keulen echter reeds opgeloopen, zoodat de vergelijking met do .
verhanglijnen der voorafgaando dagen daardoor eenigszins is gestoord:
Te Lobith is de vcrhocging doorhet vastworden van het ijs 300 cm, op den Duitsehen Rijn bij
Rees 350 cm.
In beginsel is het' omhoogkomen van het ijsdek toe to schrijven aan do noodzank van een vergroot
profiel, omdat do afvoer door het ijsdek wordt belemmerd. lIet ijsdek verkleint den hydraullschen straal
, tot do helft van do waterdicpto. Is hl do diepto vóór het vast worden en h: do diepte daarna, dan moet,
bij een C volgens Strickler :
'
IJ
afvoer = b C v' Hl
=
Ii
b C vI
h:
i
(ij,
waaruit volgt dnt:h: = 1.32 hl'
Wanneer dus het. ijsdek dezelfde ruwheid heeft als do bodem, dnn is een 30 % grootero waterdiepte
noodig om het water af to voeren. Do ruwheid van het ijsdek kan echter in 'den aanvnng veel grooter
zijn, doch ook kan' het ijsdek 'na verloop van eenigen tijd. gladder' worden, zoodat in dat geval C
ongetwijfeld kleiner zal zijn dan do C van den bodem,
'
Voorts 'moet do .dikto van het ijsdok nog voor 0,9 worden meegeteld voor, do hoogto van den
waterspiegel. .Do watcrstandsvcrhooging zal dus kunnen bedragen do orde van grootto:
.
, khl +
0.9 a.
'
Op do Waal 'was h ongeveer 4.5 m , en d knn gesteld. worden op 50 à 80 cm. Do verhoeging zou
dienovereenkomstig een grootto van 2 m hebben bij een regelmatig, niet to ruw ijsdek. Zij bedroeg
2.5 à 3 m, hetgeen dus wel zal moeten worden toegeschreven uan grootero ruwheid door ineenschuiven
,en aan eventueel plaatselijke ijsophoopingen.
'
'
In tegenstelling met den Neder-Rijn en IJssel daaldenop de Waal na het vastwordendo waterstanden niet. Zij bleven practisch constant, totdabop :Ü Januari de af~oervan den Rijn begon te
stijgen. IntusseilCn groeide het ijsdek tot Rees en tenslotte op 3 Februari tot Wesel. Op'! Februari
viel de tijdeiijke dooi in. Tal van ijsopschuivingen waren cr het gevolg van. Op G Februari kwam' een
80 km groot ijsveld van d~ Moezel afdrijven en sloot zich aan bij het vaste ijs boven Rees, waarna.
tijdens den' ingevallen dooi de bovenrand reeds benedenwaarts over ± 15 km was verplaatst.
Waarschijnlijk ging dit gepaard aan een ineenschuiving tussche~ Rees en Wcscl, waardoor, de waterstand te Wesel 1.5 m opliep. De kop, dien de grafiek van Wesel te zien geeft, komt n.l. noch te Keulen,
noch to Rees voor. Van 7 oV8 Febrilari schoof het ijs op tal van plaatsen ineen, waardoor tussehen
Lobith en Hulhuizen een opeenhooping ontsto~d, die bijna I m extra. opstuwing gaf. De verhanglijn
van 8 Februari is op bijlago 26 geteekend; :l\Ien letto erop, hoezeer dezo afwijkt van het normalo
rivierverhang. Nabij Lobith is de stand sterk verhoogd. Boven Lobith ziet men ~en fraaio stuwkromme, waarvan do invloed nog tot Ruhrort merkbaar was. Intussehen bleef. Keulen nog stijgen
en dienovereenkomstig do standen op den Boven.Rijn en do Waal. Do~h voordat te Keulen do
maximumstandoptrad,
bezweek het ijs tot Dodewaard toe. Tongevolge daarvan daalden hierboven
de waterstàndenop
Boven-Rijn en Waal.
45
De topstanden
Lobith
..
waren:
15.86 m
+;
1<1..19 "
Nijmegen ,-
13.06 "
+;
+; .
Dodewaard
11.61 "
+ (25 cm
Hulhuizen.
Tiel
...
9.62 "
Zaltbommel .
5.25 "
hooger dan dc hoogst bekende stand bij open rivier in 1926);
+;
+.
/
Door de opschuivingen ontstonden 2 ijsdammen, één bij Dreumel en één bij Leeuwen, met
daartusschen, voor Tiel een open vak. 'Iengcvolge van deze dammen ontstonden grooto opstuwingen,
waarvan op bijlage 26 de verhanglijn is geteekend, geldende voor II Februari. De verhanglijn op
de plaats dezer ijsdammen (zie bijschrift) is uiteraard schematisch aangegeven, in ~alisluiting aan
de peilschanlwaamcmingen, Op dien dag waren de ijsbrekers gevorderd totZaltbommel. Van 12-15
Februari werd de ijsdam bij, Dreumel gebrokèn., Intussohen daalde de waterstand te Tiel 3'.5 m, .
waarvan 1.5 m tengevolge van het breken: Door de groote daling van den waterspiegel zakte ook,
de ijsdam te Leeuwen. Het normale verval tusschen Tiel en Dodewaard van ongeveer UlO m liep
daardoor op tot ·1.30 m, d, i. een extra opstuwing van 2..10 in door het ijs.
Nadat de ijsbrekers het open vak bij Tiel waren gepasseerd, begonnen zij den dam bij Leeuwen te breken.' Op 20 Februari werd Dodewaard gepasseerd en men 'ziet op bijlage 20, dat op dien ,dag
het verval t. o. v. Tiel weer normaal was. De totale val na den topstand op 12 Februari was zoowel
voor Dodewaard als voor Tiel 5..10 m,
Tengevolge van dien val zakte het ijsdek boven Dodewaard dieper, waardoor de ineengeschoven
ijsmassa te Ewijk als dam ging werken. Het normale verval Nijmegen-Douewaard
van rond 2 m :
werdop 22 Februari 5.10 m ! Voor diorr toestnnd is eenverhanglijn geteekend op bijlage ~6. Het
vaste ijsdek reikte toen tot boven Lobith. Uit deze vorhanglijn.blijkt, dat de opstuwing door den
ijsdam bij Dcest ,wellicht 3.50 m heeft bedragen, doch dat hiervan 2.50 m kwam op rekening 'van
del waterstaudsverhooging, die altijd optreedt bij een vast ijsdek en slechts 1.20 lil tengevolge van
een, de rivier afsluitcndo, opeenhocping van ijs. Boven Lobith wordt een regelmatige stuwkromme
waargenomen, welker invloed tot 'nabij Ruhrort merkbaar was.
Het ijsdek op de Waal was op II Februari tot Dodewaard ineengeschoven. Doch tengevolge
van de daarna weer ingevallen vorst groeide het ijsdekopnieuw aan tot voorbij Lobith(zie ook
liijlage 12). Op bijlage ,20 ziet men, hoc tengevolge daarvan de waterstanden te Nijmegen en hooger
weer stegen, hoewel Keulen sterk daalde.
Een merkwaardige toestand trad in op 23 Februari. Door de ingevallen dooi was de bovenrivier
plotseling 2.5 m gestegen. In de waterstanden van de reeds ijsnije rivier beneden Dodewaard kwam
die zeer snelle was 'eveneens volledig tot uitdrukking. Doch van Nijmegen tot Emmerik was de stijging
slechts gering en maakte direct daarop weer plaats voor een even grootcri val. Dit vindt zijn' verklaring hierin, dat door den intredenden was het vaste ijsdek tussehen Ewijk en Lobith losraakte en
afdreef. Dit zou opzichzelf een val-van rond 2.5 m veroorzaken. Deze val wordt echter gecompenseerd
door den precies even groeten was van de bovenrivier.
'
,
. Op het oogenblik, dat het vaste ijsdek afdreef, waren de ijsbrekers gevorderd tot Ewijk, tengevolge
waarvan de stand, te Ewijk reeds aanzienlijk was gedaald, welke, daling des morgens van den 23en
den toen' reeds ingezetten krachtigen was nog overtrof!
Opmerking verdient ook nog de invloe~l van het ijsbreken op de waterstanden te Zaltbommel
op 9 Februari. De val bedroeg hier 1 m. Te Sint Andries bemerkte men daar op 9 Februari niets van.
'Op 11 Februari werd Sint Andrios gepasseerd. Van een plotselingen val was hier niets te bespeuren,
waarschijnlijk omdat deze juist werd opgeheven door den even plotselingen was, die van boven
kwamen
te Tiel duidelijk zichtbaar 'Was.
46
§ 4.nIAAS
(Bijlage 21)
, Bijlage .21 geeft weer het verloop der waterstanden op de Maas van Roermond tot Mond der
Donge over het tijdvak van 15 Deeembértot en met 29 Februari (bijlage. 17 geeft de hoogten in
eijfers). _.
Begin Januari weren alle stuwen' nog gesloten. Bij het openen der stuwen op 3, resp. 5 Januari,
de stuwen
daalden de waterstanden tot die, behoorende bij de vrije
rivier. Van 7-9 Januari werden
.
,
weer geplaatst, doch op 11 en 12 Januari andermaal g~opend. In het verloop der waterstanden is do
, invloed der stuwen duidelijk waar te-nemen. Op 12 Januari zette het ijs zich eenigen tijd op den
Amer vast. Definitief werd het eerst vast op 17 Januari, waarbij de bekende waterstandsvcrhoogingcn
voorkwamen. Bij Lith was de verhocging nog nauwelijks mcrkbaar.Jiot grootst was zij bij Ravenstein
n.l. rond 230 cm. Te Gennep was in het geheel geen verhoeging ontstaan, omdat het riviervak tussehen
de spoorbruggen te :i\I~oken Gennep open bleef. Boven Mook zette het ijs zich weer vast tot Grubben.vorst, met matige verhoogingen van 120 U, 100 cm. Deverhanglijn op 25 Januari is geteekend op
bijlage 27a. Ter vergelijking diene de verhanglijn van 10 Januari, toen op de rivier slechts drijfijs
voorkwam.
'. .
'
De' afstand Mond der Donge-i-Grubbenvorst werd vast in 9 dagen, hetgeen overeenkomt met een
.snelheid van 0.05 km/ho (IJssel 0.5 kmjh, Neder.Rijri 2.50 kmjli, Waal 1.0 kmjh.)
In tegenstolling.methetgeen
zich op den IJssel en op-den Neder-Rijn voordeed, daalden op de
, Mans de waterstanden na het va-st 'worden niet. Vermoedelijk is. dit een gevolg van een rustiger
aandrijven van het drijfijs tegen het reeds vaste ijsdek, waardoor dit in den aanvang minder ruw was.
Het vaste ijsdek verdween reeds bij de eerste dooiperiode van 4-8 Februari en wel in hoofdzaak
door wegsmelten' van bovenaf.'
In den aanvang dezer dooiperiodetrad
een zekere waterstandsverlaging
op van Belfeld tot,
Sambeck. Zij kwam niet geheel overeen met de verhooging bij den aanvang der ijsbczetting, hoewel
de rivierafvoer van 20 Januari-l
Februari ten naaste bij on~eranderd is gebleven (zie Roermond
en Grevenbicht). De daling zou misschien nog zijn voortgegaan, indien niet op 5-7 Februari een
krachtige was -inzette. Voor Grave en Ravenstein werd daardoor de daling juist gecompenseerd.
Te :Megen; Oyen en Lith, waar het ijs nog vast was, is de was weer merkbaar en, tezamen met
den dooi, oorzaak van het afdrijven van hèt ijs, waardoor toch nog een zekere daling optrad. Een
verhanglijn voor 7 Februari is eveneens-op bijlage 2ia aangegeven.'
,
Bijlage 27b geeft een lengteprofiel van de Maas op 25 Januari op groote- schaal. Hierop is de
ijsdam nabij Mogen duidelijk aangegeven. Over een kort traject bedroeg het verhang 50 cm/km. Op
deze bijlage zijn mede geleekend de verhanglijnen op 6 en 7 Februari, waarop het ijs in dit riviergedeelte tot afdrijven kwam.
-.
"
"
§ 5.
..'
.
OVERZICHT DER IJSOPSTUWINGEN
Bijlage 28 geeft een grafische voorstelling der, gedurende den tijd. der ijsbezetting veroorzaakte,
watorstandsvcrhoogingen op den Boven-Rijnbij Ruhrort, Wesel, Emmerik en Lobith, op de Waal
bij Nijmegen en Tiel, op den Neder.Rijn bij Arnhem en Culemborg.
De verhoogingen zijn gevonden' door te berekenen, welke ,waterstanden ten naaste bij zouden
zijn opgetreden bij ijsvrije rivier. Deze standen zijn in het linker deel der figuur door een streeppuntlijn
aangegeven. De afstand tot de werkelijk opgetreden standen, aangegeven door een verticale areecring;
stelt de eigenlijke verhooging door het ijs voor. .
In het rechter deel van de' figuur zijn deze verhocgingen nog eens afzonderlijk geteekend.
Het blijkt" dat die opstuwingen tamelijk regelmatig en constant zijn geweest, gedurende de
periode van ongeveer 25. Januari-i-û Februari. Tengevolge van den toen ingevallen dooi traden
ijsopccnhoopingcn op, waaraan de pieken van Emmerik en Lobith moeten worden toegeschreven.
De grootste gemeten opstuwing bedroeg -ua m te Lobith. Daarna werd de Boven-Rijn ijsvrij, hetgeen
de groote verlaging tot 13 Februari verklaart. Vervolgens trad een nieuwe ijsbezetting op, die te Lobith
47
<
weer een vcrhocging gaf van 3 m, doch te Nijmegen grooter was dan de eerste periode, n.l. rond
3.5 m, Bij Tiel en Culemborg ziet men den invloed van het werk der ijsbrekers.
. Öok ziet men goed, hoe de aanvankelijke verhocging op den Neder-Rijn op lû Januari weer
terugviel tot 21 Januari, hetgeen reeds werd toegeschreven aan het afvloeien van meer water langs
de Waal. Daarom stegen na 22 Januari, toen ook de Waal dichtging, de waterstanden weer met een
bedrag van bijna 2 m, hetgeen de eigenlijke invloed van het ijs weergeeft.
Op den dag vanhet losraken van het ijs op den Neder-Rijn, d. i. op 23 Februari, zijn afvoer.
metingen verricht nabij het Locveer en nabij het ~îalburgsehe veer. Gemeten werden afvoeren van
resp. 990 m3Jsee en 540 m3Jsee, terwijl zonder ijstoestand de afvoeren globaal 630 m3Jsec en
390 m3/sec zouden hebben bedragen.
I
r'
48
HOOFDSTUK 6
<,
KUNSTMATIGE IJS OPRUIMING OP DE GROOTE RIVIEREN EN
BENEDENRIVIEREN
"
§ 1.
ALGEr.IEEN OVERZICHT
De bestrijding van het ijs op. de grooto rivieren en de benedenrivieren is met meer kracht en
in grooter omvang ter hand genomen, dan vroeger geschiedde. nIet het breken werd aangevangen
op 7 Januari en ditduurdo toten met 28 Februari.Er
werd dus gedurende 53 dagen gebroken
'(Ui lll2ll'21 dagen, in 11117 14 .dagen),
.
.
net grootste aantal ijsbrekers, d~t op één dag werkzaam was, bedroeg 12 (in Ill2ll ll), terwijl
in totaal 322 ijsbrekerdageil werden gemaakt (in 1ll2ll U:J) ..Gemiddeld waren dus per dag werkzaam
6.1 ijsbrekers (in Ill29 5.4). In tegenstelling met 1112ll waren in 11140 ook de ,Oudo Maas en het Spui
vast. De Lek is gebroken vanwege het Departementvan Defensie tot Culemborg (lll2ll tot Vreeswijk),
de Waal tot Éwijk/kmr 802 (in 11120tot Opijnen, d. i. kmr ll28): In totaal werden op Nieuwe Merwede
en Waal III km gebroken in 3~ dagen tijds" d, i.gemiddeld 2.7 km per dag (in Ill2ll 54 km in
18 dagen = 3.0 km/dag).
De ijsopruiming in 1ll-10 lieert dio van. 1020 dus belangrijk overtroff~n.
Een overzicht van do rivieren, waarop het ijs is vast geweest en welke gedeelten werden gebroken;
is op het schetskaart je, bijlage 30, aangegeven,
'.
Een algemeen overzicht van de werkzaamheden van het ijsbreken van dag tot dag geeft bijlage 20.
In do linker kolom zijn de rivieren 'vermeld, waarop de ijsbrekers van dag tot dag werkzaam waren,
in de rechter kolom welke ijsbrekers, dus ook hoeveel dit er waren.
Onderscheid is daarbij gemaakt tusschèn speciaal breekwcrk,waarvoor'
een vette letter is,
ingevulden
het openhouden en voorkomen van' eventueel opnieuw vast wordenvwáarvoor
con
gewone letter is ingevuld. De laatste opgave is uiteraard onvolledig, omdat de ijsbrekers van en naar
de havens. voor overnachten, voor reparatie e. d., do rivieren passeerden en dus, evenals trouwens
de gewone scheepvaart, het openblijven bevorderden. Speciaal geldt dit voor de Noord en do
Dordtsclio Kil.
Voorts. is door middel van arceering aangegeven of op de dagen, waarop niet werdgcb~okeil,
het ijs vast' was. Waar een vette letter staat ingevuld, was cr uitcraardof vast ijs, of zwaar drijfijs.
Het breken geschiedde gedeeltelijk door den Rijkswaterstaat, letter c, gedeeltelijk door het
Comité voor IJsbestrijding in samenwerking met den Rijkswaterstaat, letters a enb.
Do verdeeling der werkzaamhedenIs in den' staat nnngcgeveri door middel van. ee~10'lnlijning.
Van beide volgt hier een afzonderlijk verslag der werkzaamheden.
~ '
§ 2.
KUHSTlllATIGE IJSOPRUIIilING OP DE GROOTE RIVIEREN
VAN RIJKSWEGE
In afwijking met hetgeen in het algemeen in vrocgereperioûen
van ijsbezetting is geschied,.
werd met het ijsbreken onmiddellijk aangevangen, toen zich ijsbezetting vertoonde. Het hoofddoel
was, als, van ouds,
het zoo snel mogelijk 'openbreken van den hoofdah-oerweg voor. het ijs:
het
~..
.
Hollandseli Diep, de Nieuwe en de Boven-Merwede én de Waal. Gepoogd werd om,' van de. eerste
ijszetting af, de Nieuwe Morwede open' te houden. .
Zoolang de bcsehikbareRijksijsb~ekers nog niet op genoemden hoofdafvoerweg noodig waren,
is van hun aanwezigheid gebruik' gemaakt, om ijs te breken op do Do~dtseho Kil, h~t Mallegat en
do Oude Maas boven de Krabbegeul. Dit geschiedde in het belang van de scheepvaart en in samenwerking met en als aanvulling van het werk van het ijsbcstrijdingseomité.De
resultaten hiervan'
zijn zeer' bevredigend geweest. Op den' waterweg van Rotterdam naar Wemeldinge is hierdoor;
gedurende 'vrijwel de gehcelo vorstperiode, de scheepvaart mogelijk gebleven. Hiertoe heeft mede-
49
4
./
.
gewerkt, dat zieh op de Benedon-Merwede reeds spoedig een vast ,ijsdek vormde, waardoor geen
hinder werd ondervonden vm~ van boven komend ijs. De scheopvanrt, geholpen door do tijboweging,
was hierdoor in staat den waterweg van Rotterdam naar het, Hollandseh Diep open te houden.
Nu en 'dan werd echter op do Dordtsoho Kil veel hinder ondervonden van uit het Hollandsch Diep
binnendrijvend ijs. :\1et behulp van ijsbrekers bleef do schcepvaarb dan echter nog mogelijk. Bohalve
voor de scheepvaart, bracht het bovaarbaar blijven van dé Dordtsche Kil, het Mallegat en het
hierboven gelegen gedeelte vuil do Oude Maas het voordeel mede, dat, dil reparatiewerven te Dordrecht
steeds voor de ijsbrekers bereikbaar bleven. Dat dit voordeel groot was, is begrijpelijk, als men bedenkt,
dat vrijwel allo ijsbrekers in het zware ijs op de Waal de schroef hebben verspeeld.
',Het vroegtijdig inzetten van ijsbrekers op hot Hollandseli Diep boven Moerdijk, de Nieuwe
Mcrwede, do Boven-Merwede en do Waal, had uitsluitend ten 'doel om, bij het invallen van den dooi,
als calamiteiten zijn te 'verwaehten, zoo hoog' mogelijk op de rivieren met het ijsbreken te zijn
gevorderd. Deze maatregel heeft beteekenende kosten met zich gebracht. Niet alleen dat do ijsbrekers
langer tewcrk moesfen worden gesteld, doch bovendien was do hulp. van meerdere ijsbrekers noodig
om te voorkomen, dat de opengebroken riviergedeelten wederom zouden dichtvriezen. Hiertegenover
heeft het zeer groote voordeel gestaan, dat bij het algemeen losraken van het ijs do ijsbrekers reeds
tot Ewijk, d, i. fl1.5 -km boven de haven van Moerdijk, waren gevorderd. Do afvoer van het ijs
heeft toen op snelle en regelmatige wijze plaats gevonden, waarbij zieh geen ijsdamuien hebben
gevormd. Dit zeer gunstige verloop is zeker in belangrijke mate te danken aan do vergevorderde
openmaking der rivier door de ijsbrekers.
.
. :i\iet het ijsbreken werd op 7 Januari -een begin gemaakt . Aanvankoljjk alleen met do Rijl(S.
ijsbrekers Chrisliaan Bruninçs .en Jan Blanken Jz., doch, achtereenvolgens werden ook in dienst
gesteld (Je ijsbrekers Siberië, Amslel, JVaal, België, Eem, Zijpe en Duitschltuul van de N. V. Nederlandsche Stoomsleepdienst, voorheen van P. Smit Jr. te Rotterdam enverder de Van Iloogendorp
van do N. V. Sleepdienst De Roode Ster, voorheen Joseph Roelofs te Rotterdam.
Do betere kwaliteiten van de grootere ijsbrekers kwamen in het zwaardere ijs belangrijk meer
naar voren dan in het liehtere ijs. Dit geldt vooral ,:oor den ijsbreker Siberië. Do prestaties van dezen,
ijsbreker moeten beteekenend hooger \\~orden aangeslagen dan van den ijsbreker Chrisliaan Bruninqs.
Afgescheiden van do omstandigheid dat deSiberiëé'eenkraehtiger
machine hceft dan de Chrisliaan
Bruninqs, is eerstgenoemde ijsbreker beter bestuurbaar, waardoor meer stoot en op het ijs konden
worden gedaan. Van de ijsbrekers met ijsploeg kunnen de prestaties van de Van Hooqeïulorp, van
de België en Duitschland vrijwel op één lijn worden gesteld. De VanTlooçcndorp heeft het nadeel
van het ontbreken van' een stoomstuurinriehting, waardoor aan bestuurbaarheid wordt ingeboet.
Anderzijds heeft deze ijsbreker het voordeel dat hij, in vergelijking n~et andere ijsbrekers met ijsploeg,
minder dompt. Het dompen van het andere type ijsbreker brengt' het bezwaar mede, dat de schroef
te hoog komt te liggen, waardoor de uitwerking hiervan, juist op 1101. oogenblik waarop groote kracht
noodig is, vermindert.
' ,
De langdurigeindienststelling
van de ijsbrekers' en vooral het zeer zware ijs hebben kostbare
herstellingen van het materieel. noodig gemaakt.
Over het algemeen verloop van het ijsbreken is het volgende -op te' merken.
Na he~ openbreken van het bovengedeelte van de Oude ;)1aas; .van het :i\Ialiegat endo Dordtscue
Kil, werden vanuit :\1oerdijk geregeld door do Rijksijsbrekers Chrisliaan Bruninqs cri Jan Bla1!ken Jz.
reizen naar boven ondemomen. Aanvankelijk konden zonder bezwaar het Hollandseh Diep boven
:i\1oerdijk, de Nieuwe en de Boven-;)1erwede worden opengehouden. Door toename van de 'vorst'
werd dit steeds bezwaarlijker. Terwijl op 19 Januari Gorinehem nog kon worden bereikt, bleek op
20 Januari, dat de. Nieuwe :i\ferwede en ook de Boven-:i\Ierwede waren toegevroren. ;)1et behulp van
den krachtigen ijsbreker Siberië \verd daarop begonnen met het eigenlijke openbreken van deze
rivieren. Do ijsbrekers Siberië' en Chrisliaan ,Brunin(Js nuiakten daartoo in het midden der rivier
een 70à -80 m breedogeul, terwijl de kleinere ijsbrekers deze geul verbreedden.
Om te voorkomen, dat het Hollandsch Diep boven de haven van :i\Ioerdijk, de Nieuwe :i\Ierwede
50
3
2
....
20 febr. 1940
Vechter uiterwaard
2
3
4
22 febr. 1940
Benedenzijde
van
bij Deest
van de Waal nabij Achten
den
ijsdam
22 febr. 1940
De ijsbreker
"van Hoogendorp"
den ijsdam in de Waal bij Deest
in de Waal
Joopt
op
22 febr. 1940
Gezicht op de Waal bij Deest. Het pubiiek
bevindt zich op den daar aanwezigen
ijsdam
"
4
I
19 Januari 1940
Oude Maas nabij den boven mond van het
Mallegat (links boven). De scherp geaccentueerde
ijsrand is de grens tusschen
het
met een vast ijsdek bedekte gedeelte van de
Oude
Maas (rechts)
en het met drijfijs
bedekte riviergedeelte.
De foto is genomen
tijdens de eb. Door het Mallegat en de
Dordtsche
Kil werd het ijs naar het Hollandsch
Diep afgevoerd
2
2
20 Febr. 1940
De Waal even boven Tiel. Op den voorgrond
afvoer van door de ijsbrekers gebroken ijs.
In het midden een toegevroren
gedeelte van
de rivier: daar achter ijsberg op de uiterwaard.
Links boven vaartuigen
in de vluchthaven
van Tiel
3
3
22 Febr. 1940
In het midden: afvoer van ijs. Schollen afkomstig van door ijsbrekers
op de Waal
gebroken vast ijsdek.
Boven: ijsberg op de uiterwaard,
ontstaan
tijdens eenige hooge waterstanden;
in verband
hiermede te letten op de laagsgewijze samenstelling. De lagen vertoonden
verschillende
kleuren: wit en lichtblauw
en de Boven-Merwede weder dicht zouden gaan zitten, werden op2û Januari de België en de Waal
;)
in dienst genomen. Deze ijsbrekers werden te Moerdijk gestatiorinecrd. Zij hadden tevens tot opdracht
het randijs op genoemde rivieren zooveel mogelijk op te ruimen. De België bleef in dienst tot en met
22 Februari en de Waal tot en mot 28 Februari, beide met een korte onderbreking tusschen 30 Januari
en 3 Februari. De afvoer van het gebroken en losgekomen ijs kon hierdoor regelmatig plaatsvinden.
Op de Wa~l werden meerdere ijsdammen en ijsverdikkingen ontmoet. Zoo stieten, op' 26 -Ianuari;
de ijsbrekers in den benedenmond van de Waal; even boven de separatie bij Woudrichem, op cen
zeerzwaren ijsdam. Dehoogte van dezen dam was 8 3.9 m. Hij stak ongeveer 'lm boven het water
uit. Om ruimte te verkrijgen voor den aanval werd de rivier beneden den dam over ongeveer 250 m
ijsvrij gemaakt.
De ijsdammen enjjsverdikkingcn
kondigden zich als regel aan door een niet meegeschoven
ijskorst er beneden. Aangezien zij niet over de gchcelevrivicrbrcedtc
dezelfd~ dikte hadden,
werden zij op de zwakste 'plaats aangevallen. l\[oèilijkheden werden ondervonden doordat. de stroom, '
als gevolg van de opstuwing, beneden de ij~dammen en ,ijsverdikkit~gen zeer sterk was el1 verder,
doordat zich daarbeneden zand op den rivierbodem nederzette,waardoor
de beschikbare diepte
voor de ijsbrekers meermalen onvoldoende werd. .
Óm het oponthoud, dat de ijsdammen' en ijsverdikkingen veroorzaakten, zooveel mogelijk te
beperken, w~rd, de gemaakte geul plaatselijk zoo smal mogelijk gehoudenvVerdere verbreeding werd
dan overgelaten aan de kleinere ijsbrekers, terwijl ook getraeht is met springmiddelen het ijs verder
op te ruimen, in het bijzonder op de ondiepten, waar de ijsbrekers niet konden komen.
Ter opruiming van den dam te Woudriehem werden door de Torpedisten 4 ladingen trotyl"
totaal 173 kg, tot ontploffing gebracht. Het resultaat was matig.
Ter plaatse van een aangebrachte lading trotyl ontstond een soort krat~r met een middellijn
van 8 à 10 m. Buiten dien krater bleef het ijs geheel intact .. Scheurvorming bleef uit. ,De massa's
op te~ ruimen
ijs waren voor deze wijze van opruimen te groot. Het schijnt, dat trotyl voor ijsopruiming
.
een te brisant springmiddel is. Een minder brisant springrniddel, als buskruit, zou wellicht scheurvorming in het ijs tot resultaat kunnen hebben. De Torpedisten beschikten verder over onvoldoende
middelen' om de ladingen op groot ere diepte aan te brengen. Door middel van bijlen werden vrij
, ondiepe gaten voor het aanbrengen der ladingen in het
gehakt. Beter schijnt het, om gaten' in het
ijs te' boren op dezelfdewijze, als dit bij steengroeven geschiedt.
'
.In verband met de groote rivierlengte, welke geleidelijk aan moest worden opengehouden, werden
op 16 Februari nog 2 ijsbrekers in dienst genomen, n.l. de Eem en de Duilschland, 'terwijl de militaire
autoriteiten de Zijpe ter beschikking stelden. Zij werden 'tc Gorinchem gestationncerd.
Op 20 Februari werd even boven de haven van Deest een zware ijsdam ontmoet. Aan de zuidzijde
reikte deze tot den rivierbodem. De 'totale hoogte van den ijsdam was daar 8.'10 m. Aan den noordelijken .
oever was de dam minder zwaar. Een zeer sterke stroom kwam hier onder het ijs uit. Op dit minder
.
.
, zware gedeelte werd de ijsdam aangevallen. De sterke stroom en zandneerzcttingen bemoeilijkten
het werk.
Ter opruiming van het zuidelijk gedeelte van den dam werd de hulp van de Torpedisten ingeroepen .
. Zooals reeds is vermeld, heeft de afvoer van ijs na inval van den dooi op regelmatige wijze plaats
gevonden. Behalve het breken van het ijs, heeft hierin ook de goede toestand, waarin do rivieren
verkeeren, een groot aandeel gehad. Wat do Nieuwe Merwede betreft, heeft het in de laatste 'jaren
wegbaggeren van ondiepten een zeer gunstigen invloed gehad.
.
-
\
ijs
-)
§ 3.
KUNSTl'rIATIGEIJSOPRUIl\UNG Ol' DE BENEDENRIVIEREN
De ijsopruiming op de benedenrivieren werd hoofdzakelijk verzorgd door de vereeniging Comité
voor IJsbestrijding te Rotterdam, welke de handels- en scheepvaartbelangen vertegenwoordigde.
Het Rijk bepaaldode volgorde der werkzaamheden.
De kosten werden.gelijk verdeeld .. Zij bedroegen in totaal rond f 23 ,100.
51
'.
/
Er werd gebruik gemaakt van tie volgende ijsbrekers:
Ilooqendorp
Breezaiul
Urk
Brasmus
Amstel
IJsbreker
België
Waal
Adriana'
1
vermogen 300 ipk
200
"
"
180
,"
"
"
"
"
"
"
ISO
"
"
"
"
"
"
170
200
225
150
300 pk
gedurende
(motor)
Totaal
"
"
"
"
"
"
"
22 dagen
28
21
3
"
3
"
18
,1 "
I
2
"
"
,.
102'ijsbrekerdagen
Nadat het ijs zich in'de Beneden-Merwede had vastgezeten de afvoer langs dien weg in de richting
van Dordrecht en Rotterdam werd gestremd, besloot de vereeniging Comité voor IJsbcstrijding,
na overleg met den Rijkswaterstaat, te trachten de verbinding van Dordrecht, via de Oude Maas
naar zee, open te breken en zoo mogelijk open te houden. Aanvankelijk werd daarmede succes geoogst,
, zoodat de vaart, zij het' op gebrekkige wijze, nog ecnigen tijd voortgang ,kon vinden. De ± 30 km
lange Oude Maas vindt in de beide bruggen bij Barendrecht en Spijkenisse echter een tweetal obstakels
voor den jjsafvoer, welke bij doorgaande vorst het openhouden van deze rivier tot een kostbare
. onderneming maken. De 'scheepvaart is cr' bovendien zoo gering, dat zij het ontstaan 'van een vast
ijsdek, tijdens de stroomkcnteringcn, bij eenige vorst niet kan voorkomen.
,Toen dan ook op de rivier voor Dordrecht de ijsopruiming zoover was gevorderd, dat de scheepvaartverbindingvia
de inmidd?ls opengebroken Noord weder mogelijk .was, werd het breken op
d~ Oude, Maas bij de optredende strenge vorst gestaakt.
De Noord is sedertdien bevaarbaar gebleven (zie bijlage 20), zoodat Dordrecht steeds langs
, dien vaarweg bereikbaar bleef.
.Do op 15 Januari l!HO intredende belangrijke temperatuursverhooging verleidde de vcreeniging ,
tot een poging; om de vastzittende Lek tot Vreeswijk open te breken. Die pogingwerdop 16 Januari
ondernomen, doch (jp het verzoek van het Departement van Defensie gestaakt, toen de ijsbrekers
tot Lexmond gevorderd .waren. Eerst op 7 tot en met !). Februari werd gebroken tot Vreeswijk en '
aldaar de Beatrixsluis bereikt.
De toenemende afvoer van de bovenrivieren veroorzàaktc, bij de bestaande ijsbezetting, belangrijke
waterstandsverhoogingen te Culemborg, waar op 12 Februari een peil van 5.23 m + N.A.P. werd
bereikt.Hct gevaar dat daardoor, bij mogelijk kruien van het ijs, bestond voor een aantal onder het
Departement van Defensie ressorteerende vaartuigen, welke daar in, de haven gemeerd lagen, werd voor
dit Departement aanleiding, om over te gaan ,tot het openbreken van de Lek van 'Yreeswijk tot
Culemborg, welke plaats op 15 Februari werd bereikt.
Het ijsvrij maken van de Dordtsoho Kil bleek zeer bezwaarlijk, wanneer de windrichting zuid
tot west was. 'Wanneer de wind daarbi] eenigo kracht van bctcckenis had; was het zelfs onmogelijk,
omdat de vloed dan meer ijs van het Hollandseli Diep aanvoerde dan de eb afvoerde.
Nadat men er aanvankelijk in slaagde de Kil mi het Mullegat los te maken, zoodat vaart met
sterke sleepbooten mogelijk werd, moesten de pogingen tot openhouden van deze rivieren 'op
26 Januari 'worden gestaakt.
De noordelijke tot oostelijke windrichting was echter gunstig. voor een' hernieuwden aanval
op ,30 Januari, welke aanval met succes werd bekroond. '
Op 2 Februari kon worden gezegd, dat de vaarweg Rotterdam-Antwerpen'
open was. Het is
daarna mogelijk gebleken, om den weg Rottordam-i-Hollandsch Diep zonder' groote kosten ijsvrij
te houden.
De Oude Maas tenslotte werd definitief .van ijs bevrijd op 22, 23 en 24 Februari.
52
.
.
Vat men de resultaten en ervaringen van de afgeloopen ijsperiode samen, dan valt het moeilijk .
daaruit leering voor de toekomst te trekken.
'lIfen is te 'zeer afhankelijk van weer en wind om niet d~ kans te loopen, onvruchtbaar werk te
verrichten,
In het algemeen kan men zeggen, dat het Waterst.aatsbelang niet gediend wordt door een intensieve.
ijsbestrijding op de aangeduide riviertakken, alvorens de dooi doorzet: Doch het handels- cn.verkccrsbelang' vraagt reeds spoedig om' ijsopruiming op groote schaal. _
Gelet op de ervaringen gedurende den afgeloopen. winter, is het ijsbreken
op de Oude lIfaas bij
.
doorgaande vorst te ontraden. Zoodra men crin geslaagd is, het ijs voor dé stad Dordrecht te doen
afvloeien, kan men l!et best de rivier de Noord openhouden. De Dordtscho Kil blijft een onberekenbare
factor ijl de ijsbestrijding. De beslissing, om deze rivier' open te breken, zal telkens naar de gegeven
omstandigheden moeten. worden overwogen. Van groot belang . is het gebleken, dat de op de' Waal
werkende ijsbrekers te allen tijde Dordrecht en Rotterdam konden bereiken' en dat materieel uit.
die plaatsen, ter versnelling van de ijsbestrijding op genoemde rivier, langs de Noord en de Dordtsoho
lGI, kon worden aangevoerd:
53
,HOOFDSTUK
7
IJSBEZETTING LANGS DE KUSTEN DER' NOORDZEE, OP WADDENZEE EN
IJSSELMEER
§ 1.
LANGS DE KUSTEN DER NOORDZEE
Er zijn voor den winter 1939-1940 waarnemingen beschikbaar van de volgende stations-]:
Schien,nonnikoog NZ, AmelandNZ, Terschelling NZ, Vlieland, NZ, Eijcrland N (Texel), Hoek van
, Holland, Westkapclle, Wielingen. De voo:naamste gegevens zijn uit de bijlagen 3, ·1 en {)af te lozen.
Daaraán kan nog, het volgende worden toegevoegd.
Langs de Waddenêilanden werd het eerste ijs in den loop van Januari gezien, bij Eijerland eerst
den 28en.
'
",
Langs Vlieland en Terschelling zette zich ijs tcgen de Noordzeekust vast; welke ijsbezetting
'geleidelijk in omvang toenam, zoodat na enkele dagen langs deze eilanden een ij~vel~ ter breedte
'van '± {)mijl werd aangetroffen. Op dagen met oostelijken of zuid-oostelijken wind dreef dit ijsveld
voor een belangrijk deel weg.
,
Nabij Ameland was de scheepvaart 10 dagen gesloten. Voorts was voor Schiermonnikoog en
, Vlieland de scheepvaart 2, resp. {),dagen alleen mogelijk voor kr~chtige stoom- of motorvaartuigen.
Het ijs bereikte op vcrschillende plaatsen door opschuiving en- opspatting een dikte van 2 m,
Tc IJmuiden werden geen wanrnemingen met betrekking top de Noordzee verricht; llit de
waarnemingen van het Noórdzeekanaal blijkt, dat de zeevaart gedurende den geheclen winter
onbelemmerd kon doorgaan.
Te Hoek van Holland was in totaal gedurende 22 dagen de zeilvaart gesloten.
Van de stations Westkapelle en de Wielingen, nabij den mond der Westerschelde, werd alleen
te Westkapelle ijs gezien: in de Wielingen werd geen ijs gemeld.
§ 2.
WADDENZEE
Inde TexelstroOln'en ten zuiden van Vlieland werd in de vorstperiode van 17-23 December
1939 geen drijfijs waargenomen: bij Terschelling ZZ vertoonde zich 18 December het eerste ijs.
Tóen tegen het einde van het jaar de vorst opnieuw intrad, begon de ijsvorming i~lden Texelstroom
op {) Jamiari en reeds 3 Janua~i op diverse plaatsenvan
de Wadden.
}n het thans bedoelde gedeelte der Wadden vormde zich een gesloten ijsveld; slechts de Texel.
stroom en de diepere geulen, als het Schuitengat, de Vliestroom en de Vliesloot, bleven, tengevolge
van de werking der getijstroomen, gedeeltelijk vrij van ijs.
De ijsbezetting duurde hier tot 26 Februari.' Zoodra de dooi inviel, werden de ijsvelden door'
golfslag en stroomwerking geleidelijk gebroken, waarna liet ijs bij eb naar zee werd afgevoerd.
De dikte van het ijs, heeft in 'deze gedeelten der Wadden gemiddeld ongeveer 0..10 lil bedragen,
terwijl onder invloed van wind en stroom ijsbergjes werden gevormd, welke een hoogte van ongeveer
4m bereikten.
Voor zoover bekend, werden vanaf de eilanden Texel, Vlieland en Terschelling geen tochten
over het ijs naar derîvasten wal ondernomen .
. Vanaf II Januari is de scheepvaart tu ssehen Den Helder en Üude Schild op Texel vrijwel
onmogelijk geweest.
Wcl hecff in de periode van' 11-27 Januari de postboot de verbinding met den vasten wal,
1) Van do, vaste stations ontbreken d~ waarnemingen van: Rotturneroog KZ., Kijkduin (voor Texelsoho
Gaten), Petten, Egmond aan Zee, IJmuiden, Scheveningen.
54
o
•'
)
zij het in beperkte mate, kunnen onderhouden. Op 28 januari was het ijsveld voor de kust vanTexel
zoozwaarten
brecdigcworden .. (ongeveer 1 \ km), dat de haven van Oude Scldld niet kon worden
bereikt.
_ In verband hiermede werd op 2()Januari getracht de boot aan te leggen tegen den zeedijk van
liet Horntje, aan de zuidpunt van het eiland, wat inderdaad mogelijk bleek.
:Met dit punt vim Texel heeft bedoelde postboot, met veel moeite, tot 13 Februari Lx per dag
een verbinding kunnen onderhouden. Van H-21 Fcbruarl maakte de.postboot 1)" 2 reizen per dag
'v.v., welk aantalwegens
het afdrijven van het ijs door den westenwind na. dien datum geleidelijk
kon worden opgevoerd, zoodat op 27 Februari de die~st weer no~maal verliep. Op 28 Februari was
'de, beurtvaart en op 1 Maart, de zeilvaart op den Texelstroom weer mogelijk
, De bootverbindingen Vlieland-IIarlinfJen en Tcrschdlinq-s-Ilarlinçen, welke onderscheidenlijk
worden onderhouden door één motorboot en twee stoomschepen, zijn slechts korten tijd geheel
gestremd geweest. Bij slecht zicht echter was het reeds spoedig onmogelijk de reis van of naar de'
eilanden Vlieland en' Terschelling te ondernemen, tengevolge van het verdwijnen van vele tonnen.
In verband hiermede verliepen de bootdiensten in het tijdvak van 18 Januari-2û Februari ongeregeld
en werd de reis op meerdere dagen slechts in één richting uitgevoerd, terwijl op 25 Januari, 2 tot
en met 8 Februari en oplû, 17, 21 en 23 Februari niet kon worden gevaren.
Gedurende' den tijd, dat geen verbinding. mogelijk was, is de post tweemaal naar Terschelling
vervoerd door een oorlogsschip, 'dat van den Helder via de Noordzee het eiland kon bereiken.' Ook
in omgekeerde richting is tweemaal van deze gelegenheid gebruik gemaakt, :Metingang van 27 Februari ,
konden de diensten weer volgens de dienstregeling worden gevaren,
.
De verbinding IIoln;erd-AlIleland werd op '5 Januari verbroken, terwijl bij. een op û Januari
gedane poging, om van Ameland naar Holwerd te varen, de veerboot op het wad in het ijs vastraakte en op 7 . Januari de veerdam te Holwerd bereikte.
'.
'
De vaart bleef gestremd tot 28 Februari, op welken dag van, Holwerd naar Ameland werd
gevaren. Op 2(} Februari, toen zoowelvan Holwerd als van Ameland een boot vertrok" gerankten
beide schepen in het ijs op het wad vast. Den Ien ~raart gelukte liet, met 'èellldeiilC motorboot de
reizigers van de schepen af te halen, doeh-eerst den ',ten kwamenbeide schepen los, waarna de veerdienst weder geregeld werd onderhouden.
De veerdienst tusschen Üoslmohoni en Sehiermonnikooq was gestremd van () Januari2(} Februari.
'.
§ 3.
iJSSELTllEER
De ijstoestanden op het IJsselmeer voor een aantal karakteristieke punten zijn op de bijlagen
3, ·1'en 5 aangeteekend,
_
,
De hieraan ten grondslag liggende data van eerste ijs gezien, van het intreden van zwaar drijfijs
'en van vast ijs, alsmede van de data, tot welke deze toestanden aanhielden, zijn verzameld. in den
volgenden staat.
Aantal
W aarncmingspunt
Komwerderzand.
Den Oever .
Enkhuizen
Hoorn
Amsterdam.
Harderwijk .
Keteldiep .
Lemmer
"
Eersto ijs
gezien
18 Dcc.
18
"
18."
10'
16
16
21
17
"
"
"
"
"
Begin
zwaar
drijfijs
ro
Dcc.
10
10 -""
18
18 "
18 "
22
22
"
"
"
Begin
-vast ijs
Einl!~
vast ijs
3 Jan.
1 )Irl.
20 Febr.
6 Mrt.
'0
-
11
"
Dcc.
27
3 Jan.
6
ij
5
28
"
"
"
"
4
11
1
12
"
"
"
"
"
Eindo
Laatste
zwaar
ijs
gezien
)Iinstens
licht
drijfijs,
14 Mrt.
8
88
82
83
82
82
92
87
03
drijfijs
13 )Irt.
5
"
0 .. "
0
6 "
13 "
12 "
13 "
"
o
0
6
16
16
18
"
"
"
"
"
"
"
dagen
)linstens
zwaar
drijfijs
Vast ijs
86
78
70
50
50
40
80
80
87
82
70
,
'
(H
50
07
57
71
~
55
Zooals bijlage 4 aangeelt, behoort h~t aantal ijsdagen op het IJsselmeer tot de grootste, die
dezen winter zijn voorgekomen .
. Bij de Friesoho kust, spoedig nadat te Lemmer
en Stavoren het eerste ijs was gezien op 17 en
Hl December H139, nam dit in hoeveelheid en zwaarte toe; op' 18 December was de zeilvaart te
Lemmer en op den Iflen te Stavoren gesloten, terwijl voor stoomschepen de va~\rt te Stavoren en
te Lemmer op 22 December wen(gestremd.
Do veerdienst Enkhuizen-e-Slacoren. werd op 22: December- gestaakt.
'fot-2 Januari 19-10bleef de vaart voor speciaal voor de vaart'door ijs ingerichte schepen mogelijk.
Na dien dag" was de scheepvaart volkomen gestremd.
_
Deze toestand duurde tot 11 l\Iaart. Den 12en 'was de vaart voor krachtige stoomschepen weer
mogelijk. Den 13en werd de scheepvaart niet meer door ijs gehinderd -en den Hen Maart verdween
het laatste ijs.
.
Bijzonderheden hebben zich met betrekking tot den. ijstoestand niet voorgedaan .
.Nabij de Noordhollandecho kust ving de jjsvorming aan op 15 December 19:30en deze had een
zoodanig snel verloop,. dat binnen enkele dagen de scheepvaart niet meer mogelijk was.
Op 15 en 16 Januari is het ijs op verschillende plaatsen, gedurende korten. tijd, .iu beweging
geweest. Op eenige punten vormden zich op die data vrij groote opeenhoopingcn van zware ijsschotsen,
o. m, op eenige leidammen van het Krabbersgat, op het Kooizand bij Enkhuizen en langs de zuidzijde
vanMarken. Zij bereikten op de genoemde leidammen een hoogte van 8 à 10 m.: terwijl te ~Iarken
de ijsschotsen' zich over; een afstand van ongeveer I km op de kruin en het buiten beloop van de
oniringkado, alsmede op enkelepunten van het binnenbeloop dezer kade, vastzetten. De ijsmassa's
reikten hier tot (à 2' m boven de kruin der kade.
.
.
Het ijs in het IJsselme'cr had een dikte' van 0.30 à 0.80 m.
In het driemaandelijksch Bericht der Zuiderzeewerken (Jaargang XXI N°. 2, April 19-10)
komt een serie dagkaartjes voor, die den ijstoestand op het IJsselmeer van dag tot dag weergeven.
(Verslag van~ Waarnemingen betreffende de ijsbedekking van het IJ~selmeer.)
De scheepvaart was gedurende langen tijd voor alle stoom- en motorvaartuigen
'Deze stremming duurder
te
te
.te
te
Medemblik van 2-l December-5 Maart;
Enkhuizen en Hoorn van 27 Decembcr-6
Marken van 2 Januari-11
Maart;
Urk van 2 Januari~i8
~raart.
gestremd.
:;Uaart;
De teerdienst Bllkhui::en-Slawren
was gestremd van 22 December tot en met 1~1Maart, de '
postbooulienstUrlc-s-Kanipen.
van 6 Januari tot en met I:l\Iaart, depostbootdienst
Bnkhuizen-s-Url:
van 27 December tot en met II l\Iaart en de llostbootdienst Jlarl.:en-J[onnikclldam
vim 2 Januari
tot en met 7 Mnart,
.
Schade. Ernstige beschadiging van de oevers door het ijs is nietvoorgekomen, Îliet uitzondering
van een beschadiging aan de beide havenhooiden van de haven van Elburg. De kosten van herstel
zullen ongeveer f 3000 bedragen.
Voorts is op ongeveer 52 31' N. B. en 0 ~1i':W! O. L. ·op 16 Januari het passagiersvrachtschip
Friesland, teebehoorende aan de N. V. Rcederij Koppe te' Amsterdam, in het ijs komen vast te zitten
en gezonken. Dit schip is op 25l\Iaart door belanghebbenden gelicht en ter herstellingnaar Alnsterdam
gevoerd.
,
Voorde buitenhaven van Blokzijl begon het ijs op 6)Iaart te kruien, waardoor vrij ernstige
'schade werd aangericht.
,
0
'56
0
HOOFDSTUK 8
\
.,
IJSBEZETTING OP EENIGE BELANGRIJKE KANALEN
In de volgende inhoudsopgave zijn genummerd de kanalen, waarvan in dit hoofdstuk in diezelfde'
volgorde een beschrijving wordt gegeven. Van de kanalen, aangeduid mct'), komen gegevens voor
III l;et schematisch overzicht,' bijlage 31.
'
Vaarweg- Groningen---"'Lcmmer 1)
Vaarweg Harllngcn-c-Lccuwarden 1)
1. Meppelerdiep
2. Willemsvaart 1)
Apèldoornsch kanaal 1)
3. Twenthekanalen 1)
,1.' RiJkszeehaven Het Nieuwe Diep
5. Ncordhollandsch kanaal 1)
G.Noordzeekanaal
met zijkanalen 1)
Vaarweg Amstcrdam-c-'s-Gravcnhagc 1)'
. Delftsche Schie 1)
Vaarweg Amsterdam-c-Gouda 1)
" 7. Keulsehc vaart en Vecht
.8. Morwcdckananl Amsterdam-c-Vrecswijk 1)
0: l\ferwedekanaal Vianen-Gorinchem 1)
10. Kanaal door Voorne
11. Kanaal door Zuid-Boveland 1)
12. Kamlar' door Walehercn 1)
13.: Kanaal van Terneuzen 1) ,
l\faas-Waalkanaal1)
H. Noordbrabantsohc kanalen 1)
15. Zuid-Willemsvaarten
kimaal Wessëm-Ncderweertl)
ro. Julianakanaal t)
17. Kanaal Luik-1Iaastricht
In de beschrijvingen zijn niet' nao?r vermeld de gegevens van dag tot dag, die ontleend'
zijn aan de telegrammen van oen IJsinlichtingsdienst
en waarnaar bijlage 31 in hoofdzaak is
samengesteld.
Van alle genoemde kanalen komen de data van eerste ijs en laatste ijs, het totaalauntal ijsdageii
en het aantal dagen vast ijs, ook voor op de nlgomeene bijlagen 3,·1 en 5. Daarop zijn bovendien
nog gegevens vermeld van kanalen, dio noch' in dit. hoofdstuk, noch op bijlage 31 voorkomen.
Voorts kunnen de bijlagen 3, ·1 en 5 wordengeraadpleegd
ter vergelijking van de ijsbezetting
op de kanalen met die op oe open wateren, kusten en Waddonzee.
1. ,r,leppelerdiep
Na 17 December lû30 was de vaart met zeilschepen onmogelijk. Hoewel de zwaarte van het
ijs' gestadig toenam, werd tot ·1 Januari JOJO met -behulp van een sleepboot een vaargeul' opengehouden, waardoor de vaart met mechanisch gedreven vaartuigen mogelijk bleef. Op ,1 Januari
was do scheepvaart geheel gestremd tot en mot -28 Februari. Op 20 Februari werd een vaargeul
opengebroken met behulp van een sleepboot; 5 ilIaart kon weer normaal worden gevaren. '
57
-/
2. \Villemsvaart
Van 2 Januari tot en met 29 Februari is er ijs voorgekomen. Op û Januari en van 9 Janunrl tot en
met 25 Februari was alle scheepvaart gestremd; op 291i'ebruari was scheepvaart wcer normaal mogelijk.
Door de ijsbeweging op den IJssel werden een remsto~l C1i. een d~lkdalf voor de sluizen te Katerveer
ontzet. Herstellingskosten' ongeveer f 1000.
3. Twenthekanalen
.J
De scheepvaart is gestremd geweest van 2 Januari tot 27 Februari à ,1 :l\Iaart.
Hef ijs is gebroken door de, van een 'ijsplo~g voorziene, ongeveer 180 i P k sterke sleepboot
.
.
Nark: De kosten, groot f 2500, werden door, belanghebbenden gedragen.
Ter voorkoming van schade aan de oevervoorzieningen is het kanaal Zutphcn-c-Enschcdo
aanvankelijk gesloten gehouden voor de vaart bij nacht en werd de maximum vaarsnelheid, op
plaatsen met -zwaar drijfijs, gesteld op 5 km/ho
Op 5 Maarf werden deze beperkende bepalingen ingetrokken ..
4. RIjkszeehaven
Het Nieuwe Diep
Gedurende de vorstperiode van 1910heeft het ijs in het Nieuwediep niet vastgezeten, in tegen. stelling tot 1928:-1929, toen men het Nieuwediep te voet kon oversteken.
Wanneer thans eenige kans op vastraken bestond, werd vanwege de Marine met een van een
ijsploeg voorziene sleepboot door de ijsvelden gevaren, waarna het ijs door den stroom werd afgevoerd.
5. .Ncnrdhollandsch kanaal
Het ijs in het kanaal, van Amsterdam tot Deri Hclder, werd op 8 Januari gebroken door een
diesclclectrisclien
ijsbreker, met 540 ep k vermogen,. de IJsbeer, vanwege de. Amsterdamsoho
Verecniging tot Lfsbcstrijding, voor het kanaalgedeelte Amsterdam-s-Purmerend,
en door . de
Voreeniging tot IJsbestrijding in Noordholland benoorden het Noordzcokanaul, IJsstrijd te Alkmaar,
voor het kanaalgedeeIte Purmerend-Alkmaar-Den
Helder.
Doordat in den nacht 8/9 Januari weer vorst intrad, IoverdeIiet ijsbreken weinig nut op. Er
werden toen reeds ijsdikten gemeten van 23 cm bij Ilpcndam, l!) cm bij Purmerend en 12 cm bij
Alkmaar, Deze afneming indikto is vermoedelijk toe te schrijven aan naar het noorden toe groot er
wordend zoutgehalte van het kananlwater.
Op 22, 23 en 24 Februari werd het ijs in het kanaal wederom gebroken en- thans, wegens
invallenden dooi, met blijvend ~ueces. WederOIn geschiedde het breken door den ijsbreker IJsbeer
in samenwerking tusschcn bovengenoemde verccnigingcn, Daarbij werden ijsdikten gemeten ,-,"an
- 30 à 50 cm ten zuiden' van Purmerend, bij Spijkerboor 33 em, bij Kogerpolder 27 cm, bij Alkmaar
22 em, bij' Stolpen 20 cm en bij Den Hèlder 17 em.
6. Noordzeekanaal met zijkanalen
Vanwege do Vorecniging voor Algomeene Schoopvaartbolnngen
to Amsterdam werd, in,verband
met de op I Januari opnieuw ingevallen vorst, op 5 Januari begonnen met ijsbreken op het hoofdkanaal door den IJsbeer.
,Den lOen Januari werd ook do hulp van de IJsbrekers I en I I van genoemde
-vcreeniging
:
.
. \.
ingeroepen, want toen werd zelfs op het hoofdkanaal het ijs hinderlijk voor do binnenscheepvaart.
Sinds' dezen datum waren de meeste zijkanalen gesloten' voor de scheepvaart.
Het was noodzakelijk, dat do ijsbrek~rs in de vaart bleven ..Tot 28 Januari werd, indien dit noodig
bleek, èen partieuliere sleepboot gehuurd,. om te beletten, (Jat het ijs voor de kleine- en spuisluis te
IJmuiden zou vastraken 'en opkruien. Van 29 Januari af was de IJsbeer bij elk' spuitij behulpzaam
bij het ijsbreken tijdens het spuien te IJmuiden; dit duurde tot 4 Februari. Do IJsbrekers I en IJ;
58
evenals het sluispcrsonecl, deden al het niogclijke om het ijs gangbaar te houden bij het spuien, doch
menigmaal faalden de pogingen. Alleen de IJsbeer was bij machte om liet ijsvanelka~r te scheuren,
waardoor het ijsspuien weer voortgang kon hebben.
.
.
Den ûen Februari werd, wegens den ingevallen dooi, order gegeven om de westelijke en oostelijke
. Rijksbinnenhavcns open te breken door den IJsbeer.·
, . Op9 Februari heerschte weer strenge ,:orst. Het kanaal-bleef vol ijs tot 19 Februari; dit werd
door den IJsbeer geregeld stuk gevaren en z~oveel mogelijk weggespuid. De windrichting was vaak
van groeten invloed, want het door wind en spuistroom opeengepakte ijs vroor z~er spoedig tot een
compacte massa samen.
Op den .lcn i\L'lart was het ijs van het hoofdkanaal en de zijkanalen geheel verdwenen en was
de scheepvaart weer 'normaal.
Gedurende dezen strengen winter is gebleken, dat, met behulp van ijsbrekers en ijsspuien; het
Noordzeekanaal bevaarbaar is te houden. De-zeevaart kon dan ook altijd voortgang vinden.
De dikten van het ijs variëerdon van 30 tot "10 cm.
.
.
.
'.
-
7. Keulsche vaart van Nigtevecht tot den Omval toAmsterdam
.de sluizen te l'rluiden
.
\
en Vecht beneden Wees~ tot
.
,
. De 'door het afvoeren van water, wegens hooge watcrsta;lden op Vecht- en Merwedekanaal.veroor •.
zaaktè stroom belette een snell~ ijsdckvorming, doch toen deze eenmaal was begonnen, nam de dikte
van het ijs snel toe en kon de Weespertrekvaart nog slechts worden bevaren, nadat het ijs door
ijsbrekers was gebroken. Dit vaarwater kon, aangezien het jjsbreken uitsluitend plaats vond door
en voor rekening van belanghebbenden, met het oog op het kostcnbezwaar, tijdens het aanhouden
van de vorstperiode, niet langer worden opengehouden.
..
.
..
Na 27 Februari werd eenige dagen met behulp van ijsbrekers ge,aren.
.
.
.
De Vecht van' Nigtevecht tot i\Iuiden werd zoo lang mogelijk Opengehouden door de N. V.
Ams'terdamscl;e Ballast Maatschappij te Amsterdam, ten behoeve van de zandtransporten voor
Defensie. Op I) Januari moest de vaart worden opgegeven tot U Februari.
Door het loozen van Vechtwater te Nigteveoht op' het i\Ierwedekanaal ontstond op de Vecht
'een. vrij sterke stroom, welke het afnemen van het ijsdek bespoedigde.
'.
!
8. l'rIerwedekanaal Amsterdam-Vreeswijk
De ijsliezetting op het i\Ierwedekanaal, tusschcn Amsterdam en Vreeswijk, heeft in hoofdzaak
. plaats gehad. op de reeds verbreede gedeeIten,tusschen
het begin van het Morwedekanaal en het
pontveer bezuiden de Diemen en tussehen de Industriehav~n te Utrecht en Vreeswijk.
Ook in het oude l\Ierwedekanaal, tussehen de brug in den Vleutenschewcg te Utrecht en de
kruising met het Amsterdam-Rijnkanaal
te Jutphaas en. van dit punt tot Vreeswijk. was het ijsdek
spoedig van een zoodanige dikte, <ht er zonder hulp van ijsbrekers niet kon worden gevaren:
Do Keulsoho vaart (Vecht), van de.Liesbosoh bezuiden Utrecht ,tot Nigtevecht, is van 5 Januari
tot en met 23 Februari onbevaarbaar geweest, wegens een dik ijsdek.
Het gedeelte van het Merwedokanaal, tusschen de Industriehaven te Utrecht en het pontveer
bezuiden de Diemen, is zeer lang bevaarbaar gebleven, zonder dat zelfs liet éénrichtingsverkeer voor
de scheepvaart behoefde te worden ingesteld.
Dit was in hoofdzaak het gevolg van de groote hoeveelheden warm water, welke 'door het
Provinciaal, en Gemeentelijk Utrechtseli Stroomleveringa bedrijf te Utrecht bij de Industriehaven
op het Merwedekanaal werden geloosd, alsmede van de omstandigheid, dat door de gunstigeweersomstandigheden te IJmuiden krachtig kon, worden gespuid. .
.
Door water in te laten te Vreeswijk en het overtollige Vechtwater via. de sluizen te Nigtevccht
op het ~Ierwedekanaal te Ioozen, werd een zoodanige stroom op het Merwedekanaal veroorzaakt,
dat veel ijs kon worden afgevoerd.
59
•
:i\fet het slapper worden van de scheepvaart werd er echter geleidelijk aan minder ijs stukgevaren
en werd het ijsdek dikker en dikker. .
011 10 Januari is daarom, op verzoek vim de Amsterdan~sche Commissie tot Llsbcstrijding,
opdracht gegeven om het l'Icrwedekanaartot Vreeswijk te breken, doch de daarop volgen do periode
van strenge vorst maakte, dat hiermede geen resultaat werd bereikt.
Toen het zich op 8 Februari liet aanzien, dat de vorstperiode teneinde was, werd opnieuw door
voornoemde Commissie de ijsbreker Wilhelmina Gocdl:oop het kanaal opgezonden om het ijsdek te
breken. '
Op dezen dag werd het ijs grondig gebroken tusschen Amsterdam en Nigtevecht, hoewel tusschcn :
.. het pontveer, bezuiden de Diemen én Nigtevecht het ijsdek niet veel te beteekenen had, en volstaan
kon worden met op dit gedeelte slechts eenmaal heen en weer te varen.
Op het gedeelte van Amsterdamtot vorengenoemd pontveer moest echter viermaal heen en weer
worden gevaren om het ijs voor afvoer geschikt te maken, daar alles door de sluizen te Zeeburg '.
moest worden afgevoerd. Als het ijs niet voldoende klein was gemaakt, liep het in de doorvaart.
.opening van deze sluizen klem en', veroorzaakte weer een opstopping.
.
Aan het einde van den dag was een' behoorlijk resultaat bereikt, terwijl den volgenden dag
zooveel ijs was afgevoerd, dat van de sluis te Zeeburg af geen ijs in het Morwedekanaal meer te zien was.
Op 0 Februari is de lVilhelmina Goedkoop wederom het kanaal opgegaan om het gedeelte van
Utrecht naa~ Vreeswijk open te breken. Hier was het ijs zwaarder dan onder Amsterdam, met een
minimum dikte van 25 cm, terwijl op de eerste reis van Utrecht naar Vreeswijk deze sterke ijsbreker
niet minder dan 17 maal daarin bleef steken en eerst ,achteruit en daarna weer volle kracht vooruit
moest gaan, om de reis te vervolgen,
's Avonds om 8h was de 'boot van haar laatste reis na ar Vreeswijk inUtreeht terug en heeft ze
de terugreis naar Amstcrdalll. ondernomen, waar zij des nachts om 0.20h 'arriveerde.
Hoewel' ook de Lek' op dezen dag tot Vreeswijk was gebroken, hád het werk, door het opnieuw
invallen van strenge vorst, 'niet tot resultaat, dat de scheepvaart hervat kon worden.
Wel hebben cr nog een zestal schepen gebruik van gemaakt om van Utrecht naar Vreeswijk
of omgekeerd te Immen' en heeft voorts nogeen enkel schip, dat door de'vorst verhi~derd was geweest
Amsterdam te bereiken, de reis kunnen volbrengen.
Nadat in het laatst van Februari definitief een einde aan d~ vorstperiode was gekomen, hetgeen
gepaard ging met een Ilinken stroom door spuiing van het Merwedekanaal, kwamen, als ge"olg van
de omstandigheid, dat er veel vraag naar scheepsruimte Amsterdam-Üott~rdam
v. v. was, do
stoomslcepbootcn, voorzien van ijsploegen, het kanaal opvaren en bewerkten de ijslaag zoodanig,
dat deze spoedig werd afgevoerd en de vaart weer geheel vrij was.
Van 20 Februari af begon de scheepvaart gestadig toe te nemen.
Ook do vaart op de Vecht was spoedig normaal, lietgeen in hoofdzaak ook kon worden toegeschreven aan den flinken stroom, welko doo~ spuiïng werd veroorzaakt. '
9. 1tlerwedekanaaIVianen-:"Gorinchem,
Merwedo
met zijtak van Schotdeuren
langs de Linge naar do
De scheepvaart werd door ijsbezetting gestremd op 5 Januari en bleef dit tot 20 Februari, toen
het ijs, van' particuliero zijde, werd gebroken.
'
Op den zijtak van Schotdeuren langs de Lingo naar de Merwede is do scheepvaart gestremd
gO\~'eest van 6 Januari tot en met 26 Februari.
, ,
Op 23 Februari werd van' militairo zijde met het ijsbreken begonnen, hetgeen op 27 Februari
gereed kwam.
.
. Op 10 Januari, toen do scheepvaart op de Morwede werd gestremd, bevonden zich in de vlucht'haven te Gorinchem 135 vaartuigen, met een laadvermogen van ruim 50000 ton en vakken van
militaire pontonbruggen tot een oppervlakte van 17000 rn".
60
....
,
.
10~ Kanaal door Voorne
Het eerste ijs werd waargenomen op 21 December; tot II Januari bleef het kanaal bevaarbaar
voor krachtige 'stoom- en motorschepen. Het ijs werd op Hl Januari gebroken. door den ijsbreker
Siberië, ten behoeve van een, voor Rotterdam bestemd, convooi schepen. Daarna ish~teerst weer
op 2!) Februari door een sleepboot gebroken .. Het laatste ijs werd waargenomen op 6 Maart, "
. De grootste dikte van het ijs Iiepuitcen van 28-'-35 cm:
'11.
n
(j'
Kanaal door Zuid-Beveland
Het eerste drijfijs werd op .1:Januari gezien. Van 5 tot en met 7 Januari wns op het kan~al
licht drijfijs, dat de zeilvaart belemmerde. Op 8 enIl Januari was de hoeveelheid ijs dermate afgenomen, dat de zeilvaart weder' mogelijk-was. '
l\fetingang van-Iû Januari werd de zeilvaart en op 12 Januari de vaart met stoom- en motor.
vaartuigen onmogelijk.
Op 13' Januari was het kanaal dichtgevroren.
Door het Departement van Defensie werd het ijsdek van het kanaal en de buitenhavens op
15 Januari opengebroken en na dien"datum opengehouden. Hierdoor werd de scheepvaart voor groote
schepen weder mogelijk.
!n de buitenhavenswas, afhankelijk van de stroom- en de windrichting, meer of minder drijfijs. '
De toestand op het 'kanaal. bleef vrijwel onveranderd tot 23 Februari, toen het ijs op het kanaal
losraakte.
, Op 2·1:Februari was in het kanaal de scheepvaart met kleinere motor- en stoomvanrtuigen
weder mogelijk. De toestand van de buitenhaven te Hansweert was voor die vaartechter nog weinig
gunstig;
,'"
Na,25 Februari ondervond de scheepvaart weinig hinder van het nog aanwezige drijfijs.
De buitenhavens en het kanaal waren op 2,8 Februari ijsvrij.
12.
Kanaal door Walcheren
-Heb eerste drijfijs werd waargenomen op 4 Januari. DiJ zeilvaart was gestremd van 5 Januari26 Februari. .
.
Door' een vaartuig van het Departement van Defensie werd een geul opengehouden, .waardoor
do scheepvaart. met groot ere stoomschepen mogelijk was.
De buitenhavens waren van 11 .Januari-21
Februari afwisselend geheel of gedeeltelijk met
meer 'of minder. zwaar drijfijs bedekt.
De zeilvaart was in deze periode gestremd; de stoomvaart bleef mogelijk, hoewel deze in de
buitenhaven te Veere groote .mocilijkhcden ondervond.
Het laatste ijs werd op 3 :Maart in het kanaal gezien.
13.
Hanaal van Terneuzen
Op het kanaal kwam ijs voor tussehcn 22 en 27 December; deWestkanaalartn
en de Middenkariaalarm te Terneuzen geraakten dicht, doch overigens vormde ditijs geen beletselvoor de scheopvaart,
Van 2"':'-8Januari was wederom ijs in hetkanaal, Alleen de Westkanaalarm was in deze periode
voor" de zeilvaart onbruikbaar. ,
1
Op 13 Janunriwas op het geheelo kanaal de zeilvaart zeer bezwaarlijk.'
Van 20 Januari-l
Februari was het kanaal slechts voorgroote -stoom- en .motorvaartuigcn
bevaarbaar. Daarna verminderde de ijsbezetting, zoodat het ijs op 5 Februari niet meer hinderlijk
was voor de séheepvaart..·
~
Op 13 Fcbrunriwns het kanaal weder voor de zeilvaart gestremd. Den Iûen was het Hoofdkanaal
echter weer ijsvrij.
.
Hot laatste ijs werd' op 26 Februari waargenomen.
61
"
..
14.
Opxlo Noordbrabantsche kanalen was de scheepvaart
gestremd als volgt:
Gekanaliseerde Dieze
. 12 Januari
Zuid·WilIemsvaart.
.12
,,2,1
"
,,26
"
30 December,
"
"
26
29
11 Januari
"
25
"
"
.. ,
i\Iark en Dintel . .
8
Rooscndaalsche en Steenbergsoho Vliet
8
Wilhelminakanaal
boven Tilburg.
Wilhelminukanaal
beneden Tilburg en Markkanaal .
15. Zuid-Willemsvaarten
. .
'tJm U Februari
"
"
"
kanaal Wessem-Nederweert
Vanaf 21 December 1939 heers ehte matige vorst, doch de scheepvaart op de Zuid-Willemsvaart,
het kanaal Wessem-Nederwcert
en de Noordervaart ondervond hiervan geen hinder, aangezien
de ijsbezetting slechts licht en plaatselijk was.
Op 28 December maakte ijsbezetting van de Noordervaart verdere scheepvaart aldaar onmogelijk..
Op 4 Januari 1940 waren het kanaal Wessem-Nederweert
en de Zuid-Willemsvaart, beneden
.sluis 16, wegens ijs gestremd.
boven sluis 16, tot de
'.
Vanaf 5 'Januari was ook het gedeelte van de Zuid-Willerusvaart
: Belgische grens gestremd.
.
' ,. .
Gedurende de maandon Januari en Februari, dat deze vorstperiode duurde, werd van militaire
zijde in het ijs van ~e Zuid.'VilICillsvaart, vanaf sluis 15 tot de Belgische grens, een geul van
ongeveer 3 m breedte gemaakt en onderhouden. Door groote en snelle wateraflating heeft men
getracht groote langsscheuren evenwijdig aan den oever te doen ontstaan, teneinde langs de oevers
onbetrouwbaar witjjate vormen, dat bovendien, door de scherpe- schotsvorming op de beloopen,
hetoverstekeil
van vijandelijke 'troepen zou kunnen belemmeren.
.
Deze wateraflatingen, welke plaats vonden tot een peil van 0.70 m-=1.50 m onder het kanaalpeil
en geschiedden aan de sluis in deNoordervaart, sluis pànheel en sluis 15 van de Zuid-Willemsvaart,
hadden weinig succes, aangezien de ijskorst, welke inmiddels te Weert een dikte had bereikt van
0.26.1ll en te Panheel van 0.32 m, met het water meezakte en, behalve een Iangsscheur, slechts
dwarsscheuren vertoonde, zonder dat de gewcnschto verbrokkeling van de ijskorst volgde, vermoedelijk, doordat de aflatlngcn niet plotseling een verlaging van den waterspiegel tengevolge
hadden, doch dit uiteraard slechts geleidelijk kon geschieden.
De stremming wegens ijs op de Zuid-Willemsvnnrt was, voor hebgedeelte van sluis 16 tot de
Noordbrabantscho grens, opgeheven op 27 Februari en, voor het gede?lte van de Belgische grens
tot sluis 16, op 25 Februari.
.
. De met het voedingswater afdrijvende' schotsen belemmerden nog steeds de vaart op het
gedeelte van de Zuid-Willemsvaart beneden sluis 15 tot sluis 13 enden' bovenmond van het k~naal
·'Vessem-Nederweert.
Om ten slotte de vernietiging van de ijskorst op het kanaal Wessem-Nederweert
en den afvoer
'van drijfijs op bovengenoemd kanaalgedeelte der Zuid-Willcmsvaart te bespoedigen, werd aan de
- sleepboot Elda te Maasbracht opdracht gegeven, om het kanaal Wpssem-Nederweert
open te
breken, hetgeen op 29 Februari geschiedde.
Wel ondervonden daarna, tot 5 Maart, krachtige stoom- en motorvaartuigen nog last van'
samengedrongen schotsen en ondervonden, van 5-10 Maart d.a.v., ook de stoom- en motorschepen
met gering. vermogen nog eenigen last, doch op 11 Maart was de vaart over het geheele kanaal
'Vessem-Nederweert
voor alle scheepvaart weder .open, evenals voor de Noordervaarb.
De totale stremming voor de scheepvaart heeft dus geduurd: voor de Zuid·Wi1Iemsvaart
beneden sluis 16, M dagen, boven sluis 16, 51 dagen; voor het kmiaal Wessem-Nederweert
56 dagen
en voor de Noordervaart 74 dagen.
62
.\
Voeding Zuid- Willenismart
,Met de voeding van de Zuid-Willeinsvaart nabij sluis Hl is eenige hinder ondervonden, toen de
stuw te Borgharen wegens de vorst geopend was en dientengevolge in h~t Voedingskanaal een lage
waterstand voorkwam:
Aangezien de besteding 'van het uitbaggeren van het Voedingskanaal in het najaar van 1939
in verband met de abnormale tijdsomstandigheden was uitgesteld, bevond zich in dat kanaal vrij
veel slib. Derhalve is uit de hand een geul moeten worden gemaakt, om de voeding zooveel mogelijk
op peil te houden:
Tevens werd hinder ondervonden van het voor den voedingsduiker opeenhocpen van stukken
ijs, welke moesten worden stuk geslagen.
16. Jullanakanaal
In het staatje is een overzicht gegeven van de werking van de stuw te Linne en van de sluizen
te Maasbracht, Róósteren en Bom.
Stuw Linno
3 Januari
9
11
"
6 Februari
open
gesloten
open
gesloten'
14
open
Sluis Bom'
Sluis Roosteren
Sluis Mansbracht.
3-8 Januari' gesloten I, 3 Januari gesloten
1 5 Januari gesloten
9 'en 10 Januari open
9 en 10 Januari' open
9 en 10 Januari open
11 Januari-6
Februari: scheepvaart op het kanaal gestremd
6-11 Februari: breken vim ijs op het. kanaal
11-Februari open
8 Februari open _
6 Februari open 14-22 Februuris breken van ijs ophctr kananl
,
23 Februari open
22 Februari open
22 Februari open
29 Februari: einde hinder door ijs
-
I
I
I
I
I
I
Het schutten door de sluizen te Maasbracht en te Roosteren werd voor do eerste maal gestaakt
op 3 Januari, aangezien de stuwen op de gekanaliseerde Maus beneden Maasbracht werden
gestreken, waardoor de vaart op de Maas gestremd werd .. Het schutten door genoemde sluizen
.' ondervond toen nog geen hinder door de vorst.
Het schutten te Born werd ten behoeve va:n"de vaart tussehen de berghaven til Born en de haven
te ,Stein voortgezet tot 5 Januari, op welken dag het schutten wegens ijsafzetting op de loopwielen
van dehefdeüren en het vastvriezen van de drijvende bolders moest worden gestaakt.
Op ~ Januari werden de stuwen beneden Maasbracht weder gesloten, zoodat op dien dag werd
getracht ook het schutten op het Julianakanaal te hervatten.
Rij de sluis te Born werd evenwel zooveel hinder ondervonden, tengevolge van de vorengenoemde
oorzaken, dat in den namiddag van dienzelfden dag het schutten weer moest worden .gestaakt.
Het schutten met de sluizen te Hoosteren en Mnnsbracht ondervond eveneens hinder van
ijsafzetting tegen de boplating van {Je benedendeuren en kon alleen op onderscheidenlijk 9 en
10 J1muariplaats
vinden.
.
Op 11 .Januarl werden de stuwen beneden Maasbracht opnieuw wegens de toenemende vorst
gestreken, zoodat . de scheepvaart '~'eder geheel gestremd was.
.
.
Nadat op (j Februari de stuwen beneden Maasbracht weer gesloten waren, werd door de Staatsmijnen, uitgaande van de haven te Stein, een ijsbreker te' werk gesteld. Deze bereikte de sluis te
Roosteren op 8 Februari en de sluis te Maasbracht op 11 Februari, zoodat op dezen dag het schutten
kon worden hervat:
Reeds op 14 Februari werden de stuwen beneden Maasbracht wegens toenemende vorst
andermaal gestreken, waardoor de scheepvaart opnieuw gestremd was,
Nadat op 22 Februari de stuwen beneden' Maasbracht weder waren gesloten en het ijs op het
Julianakanaal was gebroken, kon het schutten met de sluizen te Born en Roosteren op 22 Februari
en het schutten met de sluis teMaasbracht
op 23 Februari weder worden hervat. Tot ongeveer
29 ~ebruaii werd bij het schutten nog hinder van drijfijs ondervonden.
()
63
Voedin(J 'l:an liet Julianakanaal
Op 13 Januari kwam voor het eerst drijfijs op de :;\Iaas te Maastricht voor. (Zie voor de
temperaturen van het Maaswater de grafiek op blz. 35.)
Met het oog op de voeding van het Julianakanaal is de, stuw te Borgharen zoolang mogelijk
gesloten gehouden en ,,:erd het drijfijs over de ijskleppen van de stuw afgevoerd.
Aangezien op 17 Januari zich op het wateroppervlak voor de stuw een ijslaag begon te vormen
en het drijfijs snel vermeerderde, werd het raadzaam geoordeeld tot het openen van de stuw over'
te gaan.
Op 20 Januari, toen geen drijfijs op de :i\Iaas voorkwam e~ de temperatuur iets milder was,
werd de stuw weder gesloten, teneinde de panden van het Julianakanaal weder op peil te brengen.
Op 29 Januari moest evenwel, om dezelfde redCll~n als op den 17en, de stuw opnieuw worden
geopend. Deze toestand duurde- voort tot.31 Januari op welken dag 'de~tiiw, tengevolge van de
mildere temperatuur .cn het niet voorkomen van' drijfijs, weder in werking kon worden
gesteld.
VanS-U
Februari was de stuw geopend wegens het stijgen van de Maas boven stuwpeil tengevolge van den dooi.
, Op H, Februari moest de' stuw' opnieuw buiten werking worden gesteld, wegens de weder
opgetreden vorst.' Op 19 Februari kon de stuw weder worden gesloten,
Het openen en sluiten van de stuw in de onderscheidene vorstperioden heeft geen aanleiding
gegeven tot moeilijkheden. in. de vorstperiode van 19~5 werd het bezwaar ondervonden, dat het
ijs, na onder de schuif van de scheepvaartopening te zijn doorgegaan; tengevolge van de achter de
.schuif gèvormde neer, tussehen het constructiewerk van de s.ehuif werd gedreven. Om zulks in den
vervolge te voorkomen, is in 1939 de achterzijde van de schuif van een roosterwerk voorzien, welke
constructie aan haar doel heeft beantwoord. In do schuif is alleen w(tt licht ijs gedreven, hetwelk
gemakkelijk kon worden verwijderd.
Gedurende de tijdvakken van geopende stuw, was als voedingswater voor. het Julianakanaal
alleen beschikbaar het water van do Geul, dat door opstuwing bij den duiker te Itteren op het
kanaal kon worden gebracht. De hoeveelheid aldus verkregen water was juist voldoende om.Iiet
pand van Maastricht tot Bom op peil te houden. .
De panden Bom-Roosteren en Roosteren-:;\Iaasbracht
waren dus geheel van voedingswater
verstoken. De waterstanden op die panden daalden dientengevolge onderscheidenlijk ongeveer
o cm en 15 cm, per etmaal.
•Het was een gelukkige omstandigheid, dat do vorstperiode telkens werd ondcrbroken idoor
dooiperioden 'van korteren of langeren duur, gedurende welke degclegonlieid bestond om de kanaal.
panden tot eenigszins boven het normale peil op te zetten,
Het op peil brengen van het pand Bom-Roosteren
is, hoewel de .bovendeur van de sluis te
Bom niet kon worden gebruikt, op bevredigende wijze kunnen geschieden, door een tweet'al in .1939
in de deur aangebrachte schuiven. Voor het op peil brengen van het pand Roosteren-:i\Iaasbraeht
werd gebruik gemaakt van de rioolsehuiven.Het schutten met de sluizen in het Bosscheveld en te Sint Pieter,in hoofdzaak ten behoeve
vUI{de scheepvaart tusschen de overlaadhaven in het Bosscheveld en de Enei, kon, gedurende do
tijdvakken, dat de stuw gesloten. was, zonder hinder van betcokenis worden. voortgezet.
17. Kanaal Luik-Maastricht
De'0scheepvaart in het "kanaal Luik-c-Maastricht, "tussehèn Sint Pieter en het Bassin, en in de
Zuid-Willemsvaart, tu ssehen het Ba~sin en' sluis 19, is gedurende de geheelc vorstperiode gestremd
geweest.
De voeding van het kanaal Lulk-i-Maastrichb Iunctionnccrde normaal; lage wate~stand is niet
voorgekomen.'
64
)
-
~"-",;,\'
BIJLAGEN
.'
,'I
i.
l
;
.. ..
'" ..
METEOROLO~ISGH
NAAR
I
.
5
10
IS
ZO
D
30 I
U
'0
m
5
\5
ZO
Z5
1
'
1-4-t-++-++++++'d-H~--H-f1'\*'+H-+H++-!-t-N-li-/-I--H-+-H'
H-t-H-HA+-H-fH-1c\J-Hl1/-+-H1\
wf-1/++-+k-N-t-+-1;;+-1 H-f/-ttH++-:bl;.Il--t-H-t+H-t-+-T-lff\+-t-1
11
:;
Il' 1/
J
III
\1
1\
I
\
,:ac 760 Ho.v~HI+H-/H1I(1\i:++-i-R-+H-++H-++HJ+r-:Hr+\.V'll-+;,r+/~-H-t++++irt+\1
.' ~ ,
!
I
'SB
I
5
+fH'
1
"'-R-t1t-/pj-l\
-+-t-H-++-t-H-+-tf'
1\ 11
;I
~1H-+-t7I1H-+~1 ~':-,
t
\1
'm
15
,,10
1
1
I.
25
S
10
15
Z5
al
I
1
sr
.. ,
',,
,I
I
,
I
1
I
I'\~I!I-Ijrl-H-++-HII
~,I\
~r:-
H-:iI,\+H /H1'rt
\1J~-lJrl-+Tt.lrl-ffi,
1
\
I
I'
v
' IV
f\,-;-'+'
1\
1/
I1 \
~
Ij(
1
I1
'
'
IJl
\
\
.
1'I
~50
l
H-+-:--+i-++++-t-++-t++++-H-++-H-++-;--Iril
--+--i-+-++++-H-+++-t-t+~-tH-H-+-H-H-++-HI\i
H++-t-l
I,
IVI~
III
I
I'
H-++-H-++t-+++H-++-H-+++-t-++-H-++H-++H-++H~+-+++-HH+++t-H-t+++ttiH+++-tI--j-1
+-HH-++-H-++-t-H-++H-t++-H-++-H-++-T+-t-H-H-t~t--t"++H-++--t-HTi-t++++-H,
7-40 ..
~
, ,4
I
::::::1=:
~:~,+-l,I'..:,';.<.,.-t-,-+:::::-~'!!l-H,,+-+~:,
~:
!
u
_I:
M:; ~
r~"
'r.:;
H-++-H-+-~H-+++++-Hi'
, ~
H'+-+-H-H~-+-,+t-++-t-f-J-+-:::::I:I
~'~I
I· ": I I
t~~
f"-+"::H~~-+-~~-F'~\!i=i::j:'f5:':"
II'
~
.
::I,-+-:tf-+è+-iH'+~+-ilE:'+~'~ttt!~-+-lÛHIU-+-!'~HI-+-8f-+' J-+-r1f-+'L+-i:tH-b+-i'~'+~-+--7+'-;-+'
;;;d I
)-+-:
HWÄ;~?q}+-+7'l,;lt1S-+-~::::::r;<+"
H.•,-t:J
'+,-H.-t:,::H~:"Po;'.:~:ii;:;;-::'; ,..f--t;;i-,.'i
1
~~r,
'},~"I ~~_!;~ ~6;4r I!1: ""il ~~
I N1I 11
" t;, I
" bL~l;7m
",~:~,';r
:',I,,~
--f"I;iOfT ;;:r;o".",~,;:,~:t':i,',:;::;r.~J;+-i:
::f~;;'[I I
~';};';;>':;~;:~;";'i
11"
I:
".
",'
740 H++-l\Ht+++-+-++H-++-H-H-H-+++-+-++-H-++H-++-t++++-i-++-1-H++-H-++-H--H-tti
..J
'
HuH 76.0".'
'
,11
I
Hf\
I
Hl!
/-++1 "l't-1\Mi'!
<, '
710
VI
i\ '
+-:Y\l--H-"f+t-Ht-H7+~;;;H--++-t-tftTH-++-HH++-HH+"
\1
~
J -+-'I!-t-H~H"++H~+++++-H:++ffll"lt/+l\+-H-tl,-ftll
,'rJ
\1 )
v
,780
k.
++-t-H-H-t--HfT+t--1I-+++++++-t-+4-H-+-f-H-++-!--+++++++-t
1\
+-H;d-H-i+1 +++1++-il'-+-+-I
H-++++++-t-+-+-H-+-tMl ,.-t-t-H-+-+++tH-t+H-++t-+-+++++++++-i-+++-++-++++++-i
, ,~ 7S0
5
I
MAART~
Lu d HT 0 RUK K fr'l G' H-++++-+-H1i-+1
i-+"I"'+t-\r+t--t--+-+-+-l
.ll.l]
~
j'
i
1+-H,--j-\\H-+1
~,770
FEBR.
11
,
.
"
,
I
780 1-H-t+++H+H-+4-I++-t++-H-++H+-Hr-t-t--H +-Hr+t--+-tI+-H
-, .
,
DE BILT,.
JAN.
1939 1940
'DEC.
', 1."
WAARNEMINGEN
TE
"
BtJLAGE .1,:
OVERZICHT
'
. ,".
,
:,I---:f::}:::i---H :::
1
<
~T
1
::5
_I: .
1 '
DEC.
,
19391940
JAN.
FE8R~
MAART
'
.
'.
..
:
..
.
':
l
.
,.
· HET VERLOOP VAN DEN WINTER
DEèEMBER
20
lil
:J
l/)
i
S
10
19!91~O
20
iS
25
30 i
FEBRUARI
JAN.UARI
iO
5
iS
20
....
IÜ
25
30 i
5
iO
i5
MAART
20
25
5
10
zo
iS
III
,
iO Hc;++++-!-I-Ht-t--t++++-t-H-Ht-t--t+++++-H-Ht-t--t++++++-t-+-t-t--t++++-t-Ht-t--+-++-t-/
.J
BULAGE 2
GEMIDD~L.DE I TEMPERATUUR
~E OE BI LT +-t+t-+++-H-+-t-++++-t-+-t-t--+-+++.d-lt-t--t-++++-t-Ht-t--II~,:+-+-H-JF.!Id-
/\
I
25
30
i\.
....
+....
-WI"-t'.l+I-\I-+-++-t-f 10
I
,.
'U
z:
o
0
IÜ·
~~ ~
Q
~-'iO
u
zo
~~...
~~ J"'Ij
H-t++++++++-t-H-H-hH-H-t+++++++++-H-H-H-hH-H"'F+-H-+f"Hi!f-t-iWu'
l\i
'.
~~
~
t'TË'EELDE
l./SkELMEER
I'USSEL
t
1
t
HEVIGE
UZEL
t
HEVIGE
SNEEUWVAL
EERSTE
~ROOTE SNEEUWVAL
DUUR VAN DEN WINTER: G8 DAGEN WAARVAN62VORSTDAGEN
USBEZETTIN~
VAST
HERWEDE - WAAL
IMAAS
DOOI MET
KERSTMIS,
VAST
..R·U..N-V·'A·S·T----------NIEUWE
~
- i0
ZIE BUl.AGÉ
1
KANALEN
ZIE 8ULA~E
31
USSEL
.N
10
VOLLEDI<~ METEOR., OVERZICHT
VAST
GROOT~ KANALEN
-----------·L·E·K-J·~oiNoiEÎiDÎiE·R·-
1
-241
·--------------iiii-"---------------- ..--'"- - - -_.
-----
BEGIN
OP 15 DEd ••
~tJj
H-t++-til+++-t-H-t-f-++++++-t~,..,.,,:'=;l·
~(IM7.-IN!:-:-._'-;IG~)-H-++-H-HH--I-++-+++++-H-HH--H-+-+++-H-H-l-H-+-+++-H-f
t
NE.DER~R:JN-LEK
VAST
WAAL
VAST'
HEVIGE
UZE.L
U~ IN
BEWEGING
MAAS
t
EINDE
VORSTPERIODE.
VERONTRUSTENDE
WAS DER
RIVIERE.N
EN 38 USOAGEN (MAX.
E.NZ.
ONDER 0
11
1213
BULAGE 5
I
WINTER - 1940
OVERZICHT
I
VAN
DE
U5TOE.5TAND
A
BE.GIN
E.H EJNDE. DER
(DR:lF:J5
EN
USPERIODE.
VA5T
:I:>]
.!
;
••
J
.j
; .
/
-
/.
:
I
i
t
~
'N
o
o
t, .........
I
( ..- ......,_ .........
' ......"'i-V",·
;
,
I
t.......?
.~
.,
U-1'2· a,V')
.•
.
......\ t,l
'
.............
-
....
I
···h
. ~
;
\
,...1
.....
1
.•.•
l~~.~~}
K977
B~LAGE 4
r
WINTER - 1940
OVERZICHT
VAN
DE
:JSTO~STAND
-B
'~b.:rr
-7;~
74
TOTAAL AANTAL DAGEN
DRUF~5 + VA5TU5
8f>
\lIN
.
.
---------
f'
83
"
.
.
.
,
;
-';ft' .
,.
,
N
..
,
o
o
........
..... ,I
r
LJ
",
1•••••••
· ••
..
. " ~.~
VOOR UITVOERIGER
OP DE.
EGEVEN5
~.....
'
.......
................ ~:
......
1'.977
BULAGE 5.
I
WINTER -1940
OVERZICHT
I
VAN
LJ5TOE'.5TAND
DE
c
AANTAL
VA~T U&
DAGEN
~CHEE:PVAART
C;~TIIEHD
N
...........
0.
s
:"
o
r::'
o
.........
..,.
57
-
..... \0,
,..-/o"""'\ •.•J'
..~
." ....... \ ..- t.•••~.:.
'..... :
;
frcl1~
o
-\
",
I
..
..
..........-
:..
~ ~~
.,'
..
,,~
............
••••
.......
..
......
.......
, "
lL
VOOR UITVOE.RIGER
op.
DE
I
GEGE.VEN:)
KAtIALJN
..
G
GEHERKT
E
DER :.J55EZETTING
e ZIE
B:JLAGE
~1
10
U:':'E:l!
"
IIEDERRUIl·
.,
.,
flOYEN}UN'
HAA:'
LEK
t t :
I
"
.
:J OPENCEHO
DEN
- WAAL
DOOR OEFE.N[)IE·
1Z
13
......... -,
"
..'
r ...
o·
VA:.t
~ib
.
..
"
o
BULAGE 6-
-
4 O.L G..... wlcl.
I
r
J
I
,
I
I
I
I
I
1
I
I
I
_,
I
I
I
I
1
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
:
I
I
II
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
\
1\
-,
I
I
['
I
52
12
10
I
-
----:;--------+- ----I
I
I
I
I
I
-------l--I
I
I
I
----- ----
-
r ---
1
I
I
I
I
I
I
..r......
I
,.
I
'-""'1""--
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
1
I
I
I
1
I
I
I
I
1
1
I
I
---1--I
I
I
1Î
I
I
I
I
I
I
I
I
,r
I
I
I
-+I
1
I
1
I
I
I
I
I
I
I
I
,-,
r
I
G
a
.12"
,
J
-
\
1..
Bijlago 7
TABEL DER l\lAXIMUM TEMPERATUREN
Do
I
2
3
·1
5
7
8
'!l
10
Il
12
13
J.1
Mnns-,
trieht
13.0
13.2
8..1
6.7
6.7
·1.7
\ 01.1
·1.6
s.o
o.o
lö
------
I
13.0
11.8
8.3
6.5
.'j.!l
5.0
5.7,
3.8
'6
'16
17
18
I!l
20
21
22
23
2·1
25
26
27
28
29
30
31
nus
1
-
-
-
8.0
7.!l
1.3
1.2
IA
0.8
1.2
3.5
0..1
1.0
:2..1
1.1
1.8
0.2
3..1
2.8
5.1
, 2.7
10..1
o.a
2.3
2.3
2.7
2.3
1.5
:-.1.3
2.8
2.0
0.9
0.1
1.7
3.0
1.0
1.0
1.0
2..1
2.8
-
I
Barnquo
::\liehol
10.2
7.5
7.6
3.5
2.3
1.7
1.7
- 0.3
3.5
·1.8
5.5 '
-
3.0
2.7
'1.7
2.3
2.1
3.5
.:- 1.8
Cl'
umay
0..1
3.0
'2.9
3.U
'"
0.0
o.o
-2.0
5.7
5.8
2.8
-
I
Basol
13~h
10.0,
11.0
5.6
6.0
·1.3
3.8
·1.0
3.1
7.1
9.1
8.6
0.2
0.2
0.7
0..1
0.3
':- 1.3
2.7
8.0
0~9
1.0
1.9
'6.2
t.8
r.o
0.0
2.0
·1.2
01.1
3.2
l.l
0.2
1.5
I
-
1.1
2.8
2.0
0.2
0.1
·1.2
3.0
1.0
Fobruari
Januari
December
I
Zürich
13~h
13
13
6
13
II
7
'7
·1
3
3
·1
·1
,3
3
3
1
o
·1'
6
·1
3
1
·'2
-
I
o
-
I
o
o
1
I
-
I
o
o
o
-
I
I
-
2
-
2
~
3
-
2
-
I
-
2
3
,I
J-
-
2
I,
-
I
-
ü
-
3
-
3
1
2
-10
6
-
o
-
6
-
-
1
0'
-
I
'1
o
D o B'lt
1
-
0.1
4.5
0..1
0.1
1.0
O.!l
0.8
0.8
- 2.!l
- 3.2
~3.2
- 2.!l
0.0
0.8
2.3
2..1
6.2
- ll.l
6.5
- ·1.0
- 6.5
-!lA
3.3
,0.6
- 0.1
0.0
- l.l
1.1
1.5
- 3.7
01.0
I
::\raas~
t richt,
-
,
Bernquo
::\liehel
1.7
2.2
2.2
2.6
1.!l
3.0
4.1
-
:U)
3.0
·1.0
- 3.3
- 5.2
- 5.0'
-'- 3.1'
·1.8
- 0.8
- 2.6
-'- '3.3
1.8
- 3.3
-,3.3
~ 0.0
1.0
o.n
-
1.6
1.0
5.1
·1.6
3.2
-
5..1
-
I
3.1
!l.6
1.0
1.5
-.2.5
0.5
0.6
- 2.0
- 3.1
- 3.0'
1.:1
1.!l
3.8
1.0
4.8
3.5
6.2
.s.s
-13.7
-ILO
-12.6
~ s.o .
":-8.0
9.!l
- ·1.6
- 3.7
- 0.5
IA
1.5
- 5.6
6.5
- 2.6
I
Cl'
.
nmay
-'- 0..1
- 0.7
1.2
3.2
3.1
2.3
2.0
8.1
1.5
-'3.2
-,1.5
0.0
6.0
IA
- O.!l
!..-IO.2
-,2.0
7.0
6.0
- ·1.3
8.0
6.5
1.30.8
0.0
2.1
1.2
- 3.2
1.6
1.1
I
Basol
13~h
I
Zürich
13~h
7
-
2
2
o.o
1
e.o
o
3.3
5.0
0.7
·1.70.1
5.8
6:3
3.!l
1.9
2.0
0.2
0.7
1.6
6.3
8.0
8.8
3.8
-.1.5'
0.6
O.!l
-'8.1
.I.!l
3.3
0.8
-
Ij
1
-
I
3
I
-
3
2
-
6
-
'o
-
!l
-
6
-Il
7
-
[)
-
·1
-
3
,
-3
!l
-H
-12
3
-Il'
,-11
-11
-
6
-
7
-
-1
8
-
·1
5
iJ
- 4
- [)
0-
5
2
-
1
-
3
·1
3
o
-
o
o
-
·1
1
2
·1
.:-Il
trieht
3.6
[,
-
::\ral1.s·
1.0
2.2
5..1
01.5
-
o
I
:1.5
7.3
2.·1
- 1.2
2
2
-
Do Bilt
·1
0*
-
1
-
·1
1
1
-
1;1
ol.!l
7.7
10.1
8.1
7" '
6.0
8.0
11.4
n.s
-
0..1
-
2.0
2.1
6.7
12.9
11..1
13.!l·
ILO
7.5
9'.·1
12.6
15.5
12.2
Baraquo
::\liehel
\
-
I'
Chirnay
ö.o
8.5
6.0
6.0
·1.8
8.5
10.8
I
. Basol
13~h
-
2
·1
·1
·1
r.o
o
-
6.2
3.0
2.3
Zürich
13~h
o
7
3
2
I
-1
3
11
5
1
5..1
·1.8
7.4
5.0
0.7
2.0
- 3.0
6.0,
-,!l.O
'I
1
6
1.0
3.0
7.1
.I..t
0..1
0.2
0.4
0.8
3.0
.L!
3.1
·1.8
2.1
0.3 '
6.2
~ :1.2
-12.7
-14.5
!l.2
6.7
·1.8
..:... 5.3
0.2
,2.·1
0.7
6.0
-,
-
7
3
1
1
!l
S
·1
-
o
-
2
-
5
-,4
o
,1
o
-11
9
7
2~2'
o
1
5.3
2.1
8.3
9
6
3
5
o
.c.s
6
ILO
S
148
6
Il
13
12
o.o
8.6
s.o
s.o
13.7
S.6
2
-1
8
11
10
5
9
Il
12
TABEL DERMINIMUlil
Bijlage 8
TElilPERATUREN
I"
.Dccombcr
Do nilt
8..1
7.6
·1.8
.3.8
1
2
3
.1
5
6
7
8
0
10
U
12
13
1·1
15
16
17
18
10
20
21
22
23
2-1
25
26
27
28
20
30
31
-
-
2.~
1.2
2.3'
0..1
2.7
.1.1
0.1'
0.·1
0,01
0.2
1.2
4.7
:......7.7
7.5
3.3
7..1
7.8
-10.6
6.3
0.2
0.8
0.0
-.2.5
.4.8
- .G.l
3.G
0.3
I )[~Uls.
I Barnquo
Cl'
)[jehol I ~
trJcht
umay
11.1
8.3
4.6
3.7
3.1
0.1
0.1
1.6
3.3
5.8
2.0
0.0
0.7
1.2
1.4
2.8
4.3'
1.3
-.1.2
·1.0
3.0
-
6.1
.1.7.
:-
.l:
0.1
0.7
0.0
1.3
3.5
3.0
3.3'
1.7
1.·1
5.2
·1.7
·1.3
·1.3
5..1
8.8
8.0
1.3
7.2
8.3
0.2
G.7
G.l
6.3
.1.1, 8.2
3.7 4.1
0.3 2.0
0.6 -:- ·1.7
0.7 0.0
-11.2
4.G
-15.2
7.3
-7.6
0..1
-
7.1
2.8
2..1
2.0
1.0
0.1
0..1
0.1
·1.6
2.6
-
i.o
-'
-
1.2
0.0
1.2
1.0
·1.2
·1.2
2.7
3.6
5.0
6.0
6.1
G.O
6.0
G.O
1.0
1.0
'6.0
-;-11.6
-11:0
...:..-·1.0
I
·1 Busel
7!h
.
U
2
.6
5
3
2
2
-
.•-1
-=.
3
1
3
6
0
1
zü~ich
7!h
D
10
3
5
3
·1
2
1
3
1
2
5
-'- 1
2
_.
-:- r'
--:.1
1
1
1
1
2
3
3
1
·1
·1
4
G
6
--:-
5
-
5
-15
8
3
2
2
3,
3
2
3
3
3
G
G
0
;1
7
-12
-
i;
J=~i
0
mu
I
·1.5
-10..1
-12.5
6.8
-11.8
0..1
IA
-,2.0
7.1
r: 11.6
-11.6
-12.0
':""'IÜ
8.1
-:- 0.1
8::1
-12.2
0.2
-13.8
-.16.3
0..1
-IG.3
-101.·1
-10.7
-10.8
5.6
·1.3
5,01
0.2
8.5
7.·1
I
"'[uus·
tricht
I Barnquo
I Cl'umay -,
)[jchol
3.7
8.0
-10.3
3.0
5.8
5.2
2.8
1.3
4.1
8.3
-10.6
-11.0
-10.5
8.0
0.0
6.5
-12.0
0,01
-10.7
-16.5
-10.0
-15.1
,
-17.6
7.·1
-101.0
-lU;
·1.3
8.2
- '8.5
6.5
G.3
5.7
-11.6
-10.2
I:~
0.0
-'- 2.6
-
~"
J._
IA
5..1
-;--12.3
-13.·1
-12..1
-10,01
·1.8'
---:-.. u.5.
5.8
-18.7
-10.6
-101.2
-17..1
-.13.2
-10.0
-21.1
-10..1
-10.2
-11.3
.:- '7.G
0.0
-12..1
-H.l
0.2
-lUl
-11.2
-.6.0
2.5
0.8
0.·1
0.8
Basol
7!h
-
3
'0
-
8
·1
·1
·1
-
[)
1
8.2 .. . 1
-10
0.6
-15
-11.0
-13.3
-12
-13
·1.3
'-12
7.5
3.1
-12
-lof.O
-10
.....:.
11.0
4
-101.0
-18
-17.0
-20
-16.0
-17
-12.6
-10
-18.8
8
-13.2
-13
-U.2
-17
O.G
-10
6.0
6
4..1
·1
3
7.0
---:- 6.6
3
5.1
- 3
-2.i
Februari
.
-
G
I
Zürich
7!h ,
Do Bilt
-
-
2
7
7
1
1
-
2·
-
2
1
1
0
-15
-12
-10
7
6
5
4
-'-16
-16
-14
-10
-7
0
. ~IO
-
6
6
2
1
·1
·1
2
7.5
0.6
8.6
6.3
0.7
-1.0
1.3
0.7
----:--5.2
I Manstricht
-
0.8
0.1
3.1
1.1
3.8
3.3
3.3
3..1
1.5
-10.3
7.6
0.5 7..1
-11.3
-11.7
-16.7
-15.0
-16.7
-16.6
6.1 6.0
5.0
6.7
5.2
6.2 _·{).o
-101.1
2.5·
.3.7 7.2 1.1
2.2
0.6
1.0 1.6
2.0 6.8
7..1
3.0
3..1
1.0
0.0
1.1
G.3
2.0
G.O
O.O.
2.0
0.·1
IBaraquo
Michol
3.0
3.6
1.0
-'2.3
1.6
0.3
1.5
0.2
1.6
-U.8
-13.0
-17.0
-20.1
-21.0
-17.:1
-13.8
-10.3
-1·1..1
-·0.2
5.6
3.0
0.1
2.3
3..1
2.0
0.7
0.8
1.0
3.7
I
Cl .
umay
0.1
0.7
0.8
0.7
3.0
3.0
2.0
2.1
0.8
6.0
8.7
-11.3
-16.6
--.:17.0
-!G.7
-'
0.0
5.6
-12.0
-r-r
4.0
0.0
1.0
1.0
·1..1
1.·1
2.3.
2.3
I·
2.0
G.2
0.3,
I
Busol
7!h
-
-
0
0
1
1.
0
0
0
6
0
1
1
0
-14*
-14
-10
·1
6
2
--...:.5
-
1
2
2
0
1
1
2
1
6
G
I
.
Zürich
7!h
-
-
-
1
2
0
1
1
1
1
·1
1
1
·1
0
-13
..:-15
-10
5
-10
1
1
1
.-:-
3
2
2
1
0
1
-
1
·1
·1
. Bijlage 9
'> .
TABEL VAN NEERSLAG IN MM
...,
:::l
~
...,...
0
Cl
a
>=I
0
'"
1
O.·t
2.0
2
0..1 0.2
3
O.·t
2.1
1.0
·t
2.7,
u
1.0
0.2
0.3
6.
7
.0.1
0.8
8
0
11.6 I Lu
10 '
1.0
l.·t
U.3 14.8
11
'0.1
12
0.0* 0.0"
13
0.0*
1·1
. lu
0.0*
16
17
18
19
20
0.0* 0.0*
/21
0.1
0.0*
22
0.1
23
2·1
'.
25
0.2
0..1
20
0..1 1.·1"
27
0.2
28
20
4.7*
30
O.O·
31
6.·1" 0.7"
·
·
...,
.g
bsn
es
.....
"
,-,
.>,
""... "
- .§"
0'0
d'-
72
'Q
d
~'"
:=
N
d
~
0.6
3.4
2.6
0.1
1.3 . 3.3
2..1 7.2'
·Lu
3.0'
2.0
1.6
0.3
u.u
7.5
3.7
0.3
2.0
10.0
6.3
·
0.0,
u.5
·
.'
·
0.5
1.·1
11.8
6.4
..
··
·
··
··
2.6
0.6
3.8
2.6,
0.0*
0.8*
0.0
··
0.6
-
1
1
3
3
6
'7
12
14"
3
I
17
6
5"
2
1·1
. 2*
8
8..1
U.O.
7.u
0..1
··
"
1.3
.'
0.0
o.o·
'
'C
,-
·L·l
·
·· ·
2.7
0.9" 12.0"
O.U* 1.0"
0.5* 0.2*
0.0"
0.0"
·· "
··
I"
···
·
.
.. ··1*
.I"I" 2"
..
~
G"
·.
...
5"
·· ··
4
1
1
·u 1
20'
·1*
6
6
16
2
u1
20
6
2
··
·
...,
~
Cl
>=I
.:::
...,...
OE'"
0
>,
fo
~
0
'Q
d
'"d
~
;n
~
·
·
0.1
· · ·1
· . .. ·
1
0.0
·
·
1.7
1.6
·
1.2
3.1 11.5
7.0
0.6
·
9*
2.0
1.6
0.0
·· · .
· ·
·
··
·
·
· ··
· 0.0 1.1"
O.u
0 ..7"
0.0"
0.3
· -
;
"
1.2* 0.8*
3.1* 2.3"
3.1" 2.0"
2.0~ 2.3"
'0.2" 0.1"
01
1 3.1* 8.0' ,3.6*
·1.0* 5.0* 2.7"
0.3' O.U" 0.2*
0.0" 1.7" '0..1"
0.0" 0.0
0.3
6*
·1" ·1.1* u.u* 4.0"
38
0.50.3"
·
&ë>
d'-
2.3
3:0*
6.2*
12.5"
" .
Cl,
Cl
"... "- "8
..=:
û
..." ~~
'"ac
en
·
.' ·
··
·
. ·· 0.1*
0.6* 10.3"
2.3" 0.6"
1.8* 1.7"
·
11.2'
1..1*
0.8*
2A*
·
··
2.5*
.\.
5.5*
1.0"
3.0'
3.u*
1.5*
1.0*
0.1*
2.8'
1.0*
3.u"
0.3"
5.0
u.8*
·LI"
1.0*
1.7" 2.2*
1.3* IA
."
N
.'·~
~
~
"
G.
Û
? "
1*
·
2
1-
. o-
·
·1"
~
I
3*
'.·1-
;:ï
...,...
0
Cl
a
>=I
0
'"
.g
OB
·al
d
..=:
,-,
0.1"
0.7*
0.0*
4.6* 1.·1
1.0* 3.1"
1.6* 0.0
·LO
I.O
0.1
4.2
0.2
2.0
'1.2
.
5.5
0.2
·
3.0
0.1
0.3
Cl
(~(j
S~
d'Ç::j~
1.0*
..
0.0
7.·1
0..1
8.6
4,.1 UA
4.7
Cl
>,
d
>:I
.::1
e
- -~
~
Eo
0
m
d
2.8*
1.6
0.1
1.6
0.8
!!.O
2.6
8.0 10.5
O.U
0.1
3.2
3.2
2..1 O.U
2,.1 0.3
.
1-
.1
6.0
u.3*
·12
Ol
31
02
·13
68
78
·18
28
28
41
.l{)
·10
20
U2
107
-
50
73
-
51
57
u3
103
Ol
-
38
62
'Q
'C
'Jj()
53
-
Februari
...,
·
· ,
·· 0.1* ·· ·· 0.3"
1.·1" O.O·
0.6* 1.0* 0.7* 0.8* 1.3"
·· .0.8*
2.0* 3.·1* 1.6* ·1.0* 2.2* 1.2*
4.0* u.u* 2.0* 3.0*
· 0.7" 3.6*
0.6* l.u*
0.7" 0.·1"
· ..I" ·3" ·I" 0.0*
2.0" 1.4" 0.2" Lu" 5.7" U.O"
3.1" 7.1" 6.6" 0.6' ,
· 2' 2~ "'.I" 1.8' 2.u·· 7.5'
0.0" 10.5' 10.0
·
0.1" 3.0
2.5
·1* .2* ·2' ,1"
··
· ..
· 2.1
· I"
··
·03.6
7.8
9.2
2.1
1.9
·
0.2
0.0
·
·
·
0.0
.'
·I" I" ·
1.0
· , 32· u.2 3.8·· 2.7 ·1.6 2.9
8
0..1
0.0
31" 42"
14" 12· · O.U 1.0 0.3
·2" 2"I" 10*
0· 4" 0" 9-
1.0*
.
Norm.
;n
.g
0
û
·· · .
·
0.1
0.0
0.0
· · 0.3 7.6"
0.9: 0.·1"
·· 0.0 ··
3.3*
-17
fo
-
.Januari .
...,
Cl
Cl
~~
··
·
··
Som
-,
December
,
o
.~
1
3
2
I'
"
··
··
I
2*
I"
···
6"
.:::
'"
'C
."
N
6
en
...
..:l
.:::
2
0
.I
u
.
3
I
3
·1
3
2
,0*
2·1"
1
1
1
1
u*
u*
1*
1*
·1"
U"
16"
5'
2. 19*?
2
1
··
·
··
2
·
"
Q
·
··
·
I
I"
~ 2!'
0*
·
·u*
·3"
7"
60
8
3*
37*
·1*
Û
F"
·
·
·
87
07
33
38
6·1
u7
·11
20
78
1·18
50
-
83
42
H
83
71
-
·12
56
-
69
USBEZETTING
JAN.
880
890
DIEREN
900
910
920
ZUTPHEN
930
940
·· ... ·:' :'.
·
:: :-;':-:::0:
··...
... . ·· .
...
··." ",· ·
·,·~.
:.
··., '",
··
"'I
15
FEBRUARI
ZO ""25,.
30
1
lOt
5
5
ZO
km
25
880
890
e . '"
•
'"
,
•
,
• .•
"900
'",
910
920
"
e . '
930
,
,
940
"
950
960
WUHE
970
KATERVEER
o
5
'
DEVENTER
OL5T
1940
'
DE. 5TE.EG
DO~BURG
FEBR.
JANUARI
km
WE5TERVOORT
EN
ro
BULAGE
OP DE US5EL
950
%0
""
970
980
990
980
"
;
I1
""
990 .
KAMPEN
1000 ++-:-~i--li-HH-it-+IH--t-++t+-f-Hf-HH-H-++-H---H-HH-H--I-++-t--H--j-jH-H--I-++-t+-f-HH-iH-+-'~
KE.TELMONO
:I
1000
I
o
5
BLAN
us
VA~T
. 15
WATER
MET
20
~ ••••••••••
OPEN VAKKEN
25
DRUFLl5.
30
10.
VA5T
U5
15
ZO
25
29
BULAGE 11
OP DE NEDER- RUN EN LEK
~SBE.ZETTING
FEBR. 1940
ARNHEM
lt'
BRUG'
LEK:>KEH5VEER
GREBBE
REMMEROEH
Ec;K EH WIEL
W. b~DUUR5TEDE
CULEMBo"RG
%0
,,:.
:
10
5
30
.'; :
•
.':
- f-
970
bTREEFKERK
980
..
870
'--t-tHi-H
890.
e .
380
.'
"
:
:.,'
•
':1::''''
.
·:1 ':'
•
:.
::
9 ZO
930
• .
· :-::.','
910
. .:
I-+-+-~'-'_"-';~--!-.-W~''i-t
..,·r-;-I-·t-+-+-+-+-t-lHl-I-+-++.-+-+-t-lHI-t-t-+-++-+-+-t-JHl-I..•
900··
..
-t-I-t-t-t-t-t-t-t-l
~
- - f- -
-
:i
.•
.
94-0
-t-t'-'I-:-t-t-·f-l-·l-~-..;-;-L.~+-j
f- f- f-
....
.•
.• .•
•
-:-h~++-!--1t--"::'---'f-;;--~"!":----i;--~:-=-:-:~
:: .::
::
1-+-+-T-7-~-;"·-i--i--i:;H:~I-I-"-I--t-++-t-t-lHI--t-f-+-i-l-f-+-+-+-.t-''''+-f--+-f-lH!---!--.;......;-: ::
::
; : : : ::
• .,
.'
•
'1" I
SCHOONHOVEN
.
i'
t-'I~+-i--1--t-iH~t-~+-++-+-~--t4f-lH!-
::. :
km
25
20
I.. .T!
. . !. .! .I'!. !.
. ..
.
·15
• • :-:-1-+-1-1-"
,
~- ,
:I :
':: .: ::.
930
JAARSVELD
~
. -:: ~
.
·.
920
940-
'.." .'
..
25
20
~t-t- ..
'-;-;';-,'~~'
~~:---;;-,,~:-':-:--:-It-++-+-t-iHl-t-I-I-·t-+-I--t-t-iHI-I-I-
~10
950
% LEK
•
900
VRE.E5WUK
KRIMPEN
I:.
8110
890
15
5
870
PANNERDEH
FEBRUARI
JANUARI
km
1-+-+-~"""+~--!-.---i:rr·";:;-'I-I-':-~~-;'-I--I-iHI-I-f-+-++-t-t-iHl-I-t--f-+-+-+-t-l-!:-;;""'~';""': : :
i.-<.-:-~~
-!-i-ir--
e '
.
950
:
9.GO
..
:-'-!!-!!-----+--J 970
ii
: :::::
:, 980
1-+--~++~--!-·-·-T--l:::i-I~.:,~i-I--f--T-~-f--II-+-+-+-f--I--t-lHl-t-I-lHI--t-+--t--t--1-l-i-~·-·";"'~--4-",,;·.;·:-:-:-;~:-i-!~~~~-.;-+-...;...-:-:-•
989
i:
. .:
. .. !zo
15
5
BLANK
----
j:
V"ATER
:J~ VA T
MET OPEN VAKKEN
.: :. .:.:. .:
25
DR~F:J5
=
5
30
GEBROKEN
VA~T
MET
:.15
U5BREKER5
10
15
.. .
20
25
9
a~
2~km
BULAGE
OP
U~BE!zETTING
E.N ME.RWEDEN
RUN • WAAL
JAN. EN FE.eR. 1940
WAARGENOMEN
GEM.TEMPËRATUREM
C
10' :--..-..-,....;5;-........-.,.....,.~..,.......,......,......-:f'T-5:,.....,.....,.-r2"40::..,....,.......,......,..::;2
TE.
BILT
DE
C
~s.....-.--.--r=3.;:.0""",,;;-,.....,.....,.....;5'-r-......--.,.....,....:.f;..0 ..,.....r-r....-:''T-5:,.....,.....,.-r2=f.0::..,.......-.,.-r2::.r5~.....-r:,2.
9 I0 •
5'
5'
n'
I
I
II
- 5'
- 5'
-10' I-1H-+-+-l--1-~j.....:l~!..+-l--1-+-HH-II!+-l-.+-HH-+-+-l--1-~H-+-+-+-l--1-~H-+-=F
RUHRORT
fO
f5
20
25
30
1
5
2.5
15
2.0
5
1-+--1-~~..,:l-.~:-.;.;-.;:~.~.:-:. .......--!.-i,.....;~r-:-.-s•.,..
-l'H:Hi-':-~'--!'-+'+";,-!---!-!'~'~::-;:-:--1--1-+++-+--f-l,,...jI-I-'-f-+--1-+++-+-+-l-iI-I-'-+--1--l
..
740
. ..
., ..
.~·~..;...;~...A.-~-+-~c+~
.:
750
1-'-1-'-+-,;",-:-~:~~~~,;:",,;~~~r-r-~-:-~~-!-:~-!:~':-:i-:-';"'~';"'+-!-"";'';'-;-:~;''';;''''+-+--1-+++-+-t-l....,f-f-f-+-+-+..;..+-+-t....,-if-t-H
:
7C;0
I-++-~-+-~_.!-'
:.J
770
I-++-H:-++~~'~. ';";;-;"-:-.f-' +-~--!-~H-~··~~~-;..~;.....;.+.;....o--!--'IlI;m-+-H++-l!-t+H-+-t-H't!-+-lH-+H-+-I
780
I-f-+-~';"+"";"_:l-. ~·~~...c.;·;.....,l-~;.-.;....+--:--+
.....--:--:--::-;;.....~;.....;.....:.:..;.+~·!-·~-;.
......
-!c-l""""·~0iU--+-1-l'---lI-f-+-+-++++-+-t-l~:-t-+-+-+++-+--l
.
>.:
:
:
:::~
::
-
:.:
:~:
~:
••....;~....;;.;...:.:.
;..-;.'-;,-:-::-;;-;';,' ",:~.
-t-l-l-iI-I-'-+-+-++++-t-t....,'*-~7+-+-t-j....,f-t-H
: - :-
'
:
.
740
750
•...;....';'-'O'""-T-..a-.<~+~+..-;-+-H!-++-H-+-H-I-+--l-+-HH-+-H-I-+--l-l
:::
::
-10'
.FEBRUAR I
JANUARI
DU55ELDORF
... +-t-t--JH-+-t-+-t-t-HH-+-t---l
:
760
770
780
790
I-+-+-.;.;-.;;.~~;.....;.-.;....;.,.;;:~.~~:-~.;.....;..-i.~~!-.--i~~!-:-
800
1-f-+-+--!-..;.~.~~l-~.;-~:'-.~..;..-!-....;.-7~~;.....;!-;....;.;:_.
~~~..;~~ ...
: _.-!::-!-,:..:..::-;.~
_r-!.;...+-..;..
...;'!>.I)....~i:;.·-+--f-l-'-1I-I-'-f-+-++++-+--f-l~:!.!
810
1-'-t-+-,;",-r-!.~;"":;""!-~~~:~·;""';l-~T-~";"-l·H:-;"';~·"";--:~·~l-~-!:"';:"":~!-;"'~';"-::~:-!.:-;:;.....:;...+-++++-+-t-i-iH~!-~.;...;..-l:f-t-+-+-+++-t--l
820
I-f-+-.;... ..='-l. :~.~-!--;.~~-i~:f---'~!-~:.c
. ...;.--:~~:!-.+-T.-;...;~..:..::-c...;;.-:--!-.L-+~-+....:_...:_.-I--I'I-.+-!=!l-:
-+--1-+++-+-+-i-!f-·-!i~· :~~.;...-:!:!-.
-.;:;...·+-+-t-l-ll-I-'-H
82.0
8~0
I-'-I-'-f-';"-:',...
";"~--;'--:!'~-!--l:--'~l--~':-~~~;-J.-:~~i-t-:
830 .
840
1-1-t-+-~+~-+"';':"";--_:-'~~';"'4--!--;:--1;"":;""T-';"-!
EMMERIK
850
1-'-1-'-+--!-.;.."-:!-~~~~-1-~~"-:!-~...;.~-~~....;--1:!-:-.;.,-:-..;..+;..,-f--I"'-I-lHI-'-f,-f,--I--I-+++-I--!-j'---lI-I-'-f-+--!-.;....;.._:~.~--:!'~.....;~f-t-+-+-+++-+--l
850
LOBITH
860
I-I-t-T-++...;.-r...;.;-.;.!...;.....;;.....;;.....;..-;.~
;·....;:-;H
8 GO
OR50U
WEbEL
REE5
HULHUZEN
870
... .. .
..
:.:
.~
l:WUK
~OO
I-t-+-~+"""~",;,-!-::-;r--.~~}'
.••• '.' :•.• ::.
WAH'EL
DREUMEL
:
....++ ....-I-I_l-1f--I-~~--..;..~-r--7-!..:..::-I-t-+-+++-+--l
....++-+-+-I-I_lHI_I-I-
....++-+-+-I
I
......
~!-'i~·...;.-f-"-I:I-+ ... -+-t-i-1f--I-H
. . ...
:
~
•
•
•
....:.
......
:
1l0:,~UH
'40
OAHEAEH
ZUILI CHEI1
i
:.
....... -I~HHI-I-I-
HE.RW:JNEN
!lSO
:::
960
970
'ilO
km
HARDlHXVELO
PAULOWNAHOEVE
~PIERIHc:.~LUI:'
AHNA
JAC.
::
1-t-+- ..·-i.r--~·r-;.....;...;..+~_.l-"-~~~...;..._·r-r-
-
~~EUVDER~C~HT;'HH
-'"
:;
•
-:.-
.:
..
... ...
: :
..
:
."
'l~
..
::
.."
:.
.....(r-T......
-T~....;·,......>-J~h-r-7:~;-f--I-t-i
;"1
l -~
.."
.:
:
, t O.
'20
::.
."
: =
.•
::,
..:
'30
:
....-1-+ .......... -I-IHH~&--o-~-;.c--~h-"'-.;....~..J.'-0-;..."'-;..
......;-..........;-0-11:-1-+-1 9~O
..:.
:
:..
=.:
....-1-++-+ ... '-i-lHHni<:.:r'c;J't-"-~ ....-T-Y ....._·.;·
......
~1-+--i·-! ......
·....,~;..+-....-~ ....~-;-!-1f--I-H
'50
-:.-
: . ..
:
....++ ....4-1"'-1-1HHf,-I--I--I-+-1 i·~I-~7-...;::-,:~O-;.........
.;....··.....,:r-L...!--t·-;HI-!-H
..
I-t-+-~.-. .;-.~-.l-f-~+-..;..+-.;.-O-T-.L-.;...+-;.4-1-1_lI_I-I-I-
5RAKEL
ei:
~.
..~
:.
~ 00
..
1-+--1-.;..~..;..-+-;.~:~l-!~:-~f-.;.-~~~-!-~~-IHI-'-f,-t--1-
'30
840
880
. .. .
.1
ZALTBOMMEL
8 f Cl
:
--!.---.--i=c......
..;.i--'. l-r-~.;.....;:;-·....-+... -f-l_lI-I-I-I-I--1-+
••
••
so 0
870
: ..
i
I-t-+-..;..+ ......
_~ •....;._.+~..;..+_·!-;...._-!-:-..;·;......;:-:-T-~-1-+
.......... -I~HI-I-I-I--1-++
H EEREWAARDEN
5T. ANDRIE:>
KOP v.T LAND
DE.ENEPLAAT
WILLEM5DORP
·· .
·
--:!'-:~~f-+-+-+++-t--l
....-+... -I_lHI_!_·~:-· ..=_. -1:--1ï·HI-I-I- ....-1--n--!'--~~---lI--:I-t-t-i
." .: .
.
1-·
.•
•
1-+-+-+-+";':-;" ':'.f~~'-'-.+
:-1:',,"""~;.'
....;·-=-IH~f,-t--1....++.:+-I-I"'-IHH~f,-t--I-+++-i--f~-IHH~~
.....;•·~:...;·;.....;!-~~-i·~HI-f-H
.. • ,; "-:!-..;.;.-:l-;.....;.-+
•
..
•
•
•
DRUTEN
LEEUWEN
GORINCHEM
WERKENDAM
:.:::
~:,....;;""';"..:--!::-I_lHI-I-I-I-
i;...-;.
......
....;_-1i·HHI-I-I-:- I
..·· ..
· :...
880
TIE.L
...
:-:
MILLINGEN
I)EUNIHGEH
DODEWAARD
..' .
:~;-I-'-+-+-++++--l
.:.
'.
~:_·;:~·HI-f,-f,--I--I-+++-I-I-l--1f-I-+-f--r~.;.,""",;,·
::'.:
.
.
. ..,.
.-.
..
. ..'. :...
: ~ -.".
:. .
ERLECOII
NUMEGEN
:-.... . ...
790
•
.. ..
:
;
'••
. ..
'yy: :.:
: .. .. .. : ..
....
.:.
..
..
::
...
:.',".::. :: ..
..
..."
:::
..
'
:...:
.......
i:
•
:.:
960
1-t-+-_ ....
-:.!-,~i--!-.;..f.;...;.j-.-!--.;.....;..---!......;i-.~I-I--1-~f-..;..-.~~.--:-i.;..-;.:-.-~.~.-!.~.....
+...,.....;.--.-!.!-::-~;..~.-;.~ .....I-.~"'-.;.....;..........;..-.!-T-....T"+-+-l 970
. .
. . . . . .. .
. . ..
.. .
..
..
PLAA'l±:t:i:i::i::jCj:t':±~
:t:lt:~::j!:J·:t::::t:t::;::tj:t·it:±j::j:jd:t:::t::t:!::~
.
. . .::i~:fj:t:~.::i::~
. . o::j~jl0t::t:!.: :.:f':::::!:jt:::j:!::::!:::f':::::!:jt:j:t::t:!:::!:::ti:j:t:!::t:~±±~980
5
ir'
f5
2.0
25
30' .1
5
10
15
20
2.5
km
,
JANUARI
---BLANK
1I1111ltltlld
tATER
DRUVENCE GEWEE:iT.
FEBRUARI
DRUFU~
LATER
WE.ER
VA5T
VA~TGEZ.ET
'J~
*
GEBROKEN
DOOR
5PRJN~EN VAN MUNEN
U5&REKER:>
42.
BULAGE i5
EN AM E.R
U5BEZETTI Ne:. OP DE MAA5
JAN
FEBR 1940
EN
,JANUARI
o
EV5DEN
5i PIETER
5
20
EL.5LOO
30
40 '
CiREVENBICHT
50
MAE.5EUC.K
30
5
~! !
:
_,_
BORG HAREN
2S
20
I
10
MAA5TRICHT
FEBRUARI
15
:
~?:
I
. . .. ..:
:::
::~--=-:-r-:I-I--l--l-.I-.j. .... '.
."... . :··· :.. . . . ....
·· . ..
· . . . : •..
~~-+:=-+n---J-I-II-+-+-+t,..j:=~~~:~';-~';"'+'-;'-;'-'--::-:
• .; •
f- f-
15
10
20
25
..
o
ro
20
"..
.
.:.
r- - -1-i1-1-t-+--I-+++~~~-iI-~t-+-++++-+-+-i-iH
;;0
40
50
,
60
70
L1NNE
BENW.
~L.
80
ROE.RMOND
!lENED.
:>L.
~~:
:
:::
90
BELFELD
f>EHED.:>L.
Ilo
100
70
. . l-LL;-:.-.-+-~~
. . . .... _-=--:- rtrrt t:r:;::Jïj';::1i'llt:.h~ll:ttt$=;::::;~=;;=;=;z:t
.
· . .
..
i:~·~J--I--:-":"'''';''+-+-+-t--i-c::r-J--J--.I-++-+4~~~:-j-':-+-++~:::;:=:;=!=!;:::~~
bl=ob-+++'-;'-+-l"=Jd,=,"'~"":"-l-+-+_:'
~F-;:J
GO
I·
:
Ilo
: .: :.:
Ilo
:
: :~
:-+-il-t-+-,;'~---J-II-t-+-+--I-+++-+-+-'-j---,I-'"_.-!-+-+..J.'-I-+-+-+-+++-+-+-l-l
:.
••
Ilo
90
100
.
::
130
VENLO
110
-I+-+-+-+++-+-+-H'-i-:~I-+-+--i-";"'-;''-;'--;:_' ~.~~;..-;.:
-;'-=-,~:-;'-'!-~+-+++-+~-l-l-ll-+-+-';"'''';''+-;'-+~---J-'I-I-+-+-+-+++-+-+
110
ARCEN
12.0
1-+--1--1--1-++-+-++9-1-"'-_::-.:
120
WELL
130
I ::
BENED,:>L.
to.
I
•
.::
:..J
•
1r .
180
190
O:JEN
ALEM
BLAUWE:>LUI5
i
I
':l
2.50
I ':
."
i
240
KEIZER:>VEER
MOND DER DONGE
2.50
I
•
150
•
.
• •.
I
'.
~
,~-H-+-I-t-+-++-+-l
160
•
•
:
.: : : :
.
•
.
.:
•
I
180
:
190
:,
:
i·'
20 0
t-r~ffrrrrrrtTtTtTtTtt-tt-tTtT:---t-'~tT~It$$:$:$$~
: : :
:
1 '.·-+~••:~l~-li--t--t-+++-.-l-lHHI-I--t--I-++-I--I--l-'lHf-f-+-+-+-~",;,,-r~";~:-i;-:-+--I--1-+-+-+-+-+-1
•
=.'i
.
:;;
!!
5
.
:.
::
!
::
. : : .:i.
::
::::
10
15
BLANK
WATER
5TUWI
N
IN
. ...
I
: ~! ~! ,:bl':
•
:
:
230
.•
24-0
250
--I--I-++-I--I.-I.-'lH-II-.J.-l.-'lHHI-I--I--I-+-1!I-i-+-+...
:....
-i1.1-:-;"-;'-:H:-:-~+-+-+~-I--+-+---J---1
:::
20
.::
25
DR:.JFU5
WERKING
210
220
•
I:
-1+-+-+-+........
-".-+-l..jl-lI ......
-s-..~~-jc-;-: 1--:• ·1--I-+-I--I--l-'lHHI-I--I--I-++-I--l-l-IHf-O:: :_!!--;"'-;--:-+-+++-+-+-l-I-H
'1.1
-J-+-t-+--:~:
•
11 •
•
, 260
km.
•
1/,0
•
. ".
I : • :
.1
DRONGELEN
CAPELSCHEVEER
ZWALUWE
·
I--I-+-+~'-'--+--+--f-H-~-:~
2.20
130
:
I.
210
HEDEL
;
:
.:
.'
~~--ti~$$-:-:f-.
HEDIKHUIZEN
HEE5BEEN
i
I
•
c;=!~::;'~:
2.00
'
•
170
1--I--l--+--I--+--I--+---J+I~:-;':-;':-+---J~~:-~';"''':'''---;-I-I-++-I--I--l-1HHI-I--t-+-i-+-+-+-+'''''1-f--.:--·~:-;:-1·~;-·-~~f.-l:"-'I-t-+-+-+++-I---l
f'
L1TH
•
H-+-+-f--l---+--+-H++-+!-jlH-+-+-+-:~o....+-~. ~---+--l-+--+-+-+-+H-+-++-;---+--H-++-+-+H:--=-:~---.
BÈ.flED. st,,
RAVEN5TEIN
MEGEN
LAGE
•
!
170
GRAVE
I
:" .: .::..
. :.
I
_I.:.:
GENNEP
160
: : : : : : : :• :
•
:
150
M'OOK
-
•
I--I-';"--I-++--I--+-+-!-'~~;-~-I--l-.l-~.J..-'-~-';',-'-
140
..5AMBEEK
.:::::
~:-:-=-:_~-·-·:-IH-II--t--I--I-+-':i-"~+-+-+++-+-+---J-'-I;'-'';-~~+'-;'-+-.-I---J-f--I--!-+-++~
30
r :
VAST
::::
10
5
:..I:'
15
20
25
nH.l.l!JllU.l.H.1UJl!m
ur
'''ester· "Testervoort
voort
Do Steeg
(Pleij) (brug)
Datum'
.1940
'
936
926
917
908
898
.888
888
879
880
878
885
881
873
886
923
922
901
875
877
849
840
860
890
950
953
976
980
997
1000
..!J98
9!J6
I Jan.
2
3 "
.4 "
5 "
6 .""
7
8 "
9 "
10 "
'11 "
12 "
"
'13 ."
14
15 "
16 "
17 "
18 "
l!J
20
21
22
23
2·1
25
26
27
28
29
30
31
"
"
"
"
.
"
"
"
"
"
"
".
"
"
"
1 Febr.
2
"
3 ,,'
4
5 "
6 "
7 "
8 "
9 "
10 "
1I "
12· "
13 "I
14 "
15 "
16 "
17 • ""
18
19 . "
20 "
21 "
,
22
"
23 "
24 "
25 "
26 "
".
27,
28 "
29 "
_. "
.lJJ.!.U, lJ0303f.l1
1000.
1018
1035
1052
1066
1087
lIl2
lIl:l
1162
1240
1254.
1220
1204.
1160
1I31 ,
1074.
1066
1076
1062
1059
1057
1057
1\22
Il90
Il4·1
lIl2
Il03
Il02
1099
\
980
998
1015
1032
10·17
1069
1090
1O!J5
Il·1O
1215
1237
1202·
1190
11·15
1115
1055
10·15'
1055
1041
1037
103·t
1036
1103
Il74
ll34
1100
1091
1088
'1086
Does-.
burg
11i Uill
+ 1i.H.P.
Dieren' Zutphen
Doventer
~
.ou
I Kal~
veer
"'ho
.J
K~mpen
..
.
922
910
901
886
878
868
867
862
860
858
863 '
857
850
865
890
898
868
854.
84.6
825
822
838
868
929
933
957
959
975
979
!J75
973
H. 811
.751
743
736
725
714
704
702
701
700g
690
692
690
699
761
758
.738
723
68:1
675
658
6,19
639
655 "
715
. 727
750
757
767
772
770
.~ 763
765
778
792
1808
822
838
863
874
915
966
991
9il
966
910
899
.844
827
830
819
814
812
8Il
857
952
990
961
9Il
9:18
938
682
671
660
650
637
, 628
628
620
620
620
621·
634
667
594.
582
571
562
548
[).l0
539
539
537
540
5,18 .
592
640
703
662
619
610
573,.
553
512
fiI2
505
507
431
·121
407
400
387
383
397
408
409
425
472
495
461
467
450
·110
:194
363
335
:1l8
294
282
283
551
318.
562
:141
·361
577
378
583
5!J0
:188
592
395
587
3!J6
580 . :193
735
717
679
. 675
633
,620
605
579
577
587
64.4.
656
676
685
695
696
692
685
j
685
695
709
723
735
752
777
792
832
869
. 893
881
875
857
815
768
747
750
739
731
731
727
767
865
920
.899
873
865
867
~
. 577
580
597
6Il
626
6·13
670
688
736
76!J
792
788
783
772
732
688
66·1
662
652
645
64.3
639
668
760
823
825
791
77!J
'778
. 391
397·
411
·126
442
·160
485
515
563
'5!J0
618
615
6Il
601
573
536
507
_501
491
484
478
·172
482
561
643
686
65:1
628
627
312 .
30·1
291
283
283
296
32·1
3·10
350
383
415
393
360
357
350
322
:105
281
252.
238
217
202
197
202
2:19
257
271
280
290
294
291
291
293
305
317
330
3,13
366
392
439
463
480
·183
;178
·171
H8
418
387
376
371
363
359
356
363
423
503
523
55·1
510
500
215
145
206
139
196
131
195
130
211
135
236
195
255
281
301
280
316
287
318
261
295
2·10
275
219
198
.250
240
192
238'
185 '
220
171
'204
157
185
141
162
122
15:1
113
- 1:19,
102
126
93
12·1
90
13:1
93
'152
Il6
162
133
168
J.16
171
-:153
172
160
171
163
163
171
69
,61
59
57
85
12-1 ,
96
121
120
105
89
77
65
I
lil
172
175
200
235
2·18
266
290
334
360
376
:181
376
367
348
322
295
279
275
267
264
262
267
319
384
403
·145
Al!J
3!Jl
I
'161
161
166
172
182
"
1!J2
206
227
262
290
302
308
302
2!J·l
277
253
229
214
211
203
200
197
200
2·10
295
311
356
355
306
57
.58
53
47
·10
'.32-.
30
,26
21
20
. 21
34.
39
·15
49
53
57
57
57
58
62
67
73
77
85
102
125
142
155 .
(
162
162
158
B7
130
1I7
100·
97
93
90
89
90
ll5
153
169
190
229
195
H
II
II
14
31
23
l-i
22
23
20
15
12
8
6
.7
6
.5
4
3
3
'2
2
I
I
2
3
5
5.
5
5
6
6
7
.7
7
8
13
15
. 2·1·
32 "
34
42'
49
50
49
46
39
:12
27
26
2-1
22
23' .
23
31
45
53
62
78
!J3
Bijlage 15
i
I
WATERSTANDEN
OP PANNERDENSCH
KANAAL,
NEDER-RIJN
EN
LEK,
Hl Cl'rI T.O.V.
(Sh STANDEN
N.A.P.
EN H.W.
EN L.W.
DAGTIJ)
i
I
Culethborg
Datum
Pannorden
Arnhem
Lekakensveer
Rem·
merden
Grebbe
Eek en
Wiel
Wijk bij
Duurstede
:
,
I
TI.W.
I
, Vreeswijk
L.W.
TI.W.
I
Jaarsveld
L.W.
H.W. '
I
H.w.ll.
L:W.
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
-14
15 "
16 "
17. "
I
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Il
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
•
L.W.
TI.W.
I
I
L.W.
TI.W.
aId Lek
I
Datum
L.W.
I
I Jan.
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
20
30
31
Krimpen
I
HUO
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
Streefkerk
Schoonhoven
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
:Febr.
"
"
"
"
"
".
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
Elk laatste
1033
1022
1011
1002
990
983
981
9~"
I~
970
960
977
965
962
978
980
964
1000
. 973
974
933
933
051
996
1033
1051
1077
1077
1094
1095
1001
1090
1098
- 1117
1133
1152
1165
1191
1214
1215
1266
1348
1362
1306
1277
1237
'1223
1222
1216
1212
1200
1198
1196
1197
12841255
1224
1213
1209
1208
1206
874
864
85i
846
836
829
82;i
819
818
810
824
820
813
828
864
910
859
829
829
807
793
808
833
892
896
910
922
938
940
938
934
,
938
954
970
986
999
1018
1044
1052
1I0l
Il79
1240
1205
1190
Il55
1132
1077
1070
1079
106!
1062
1060
1057
1I13
1175
1096
1051
1039
1037
1033
633 .
622
614
606
597,
591
587
582
577
583
500
601
601
618
652
732
667
631
6""
612
590
597
611
666
680
702
711
723
730
729
726
728
740
757
773
788
802
829
836
865
926
1014
1002
985
945
874
804
.795
800
786
. 781 .
779
782
816
886
930
877
816
809
803
538
526
518
510
503
496
489
485
481
491
498
509
517
542
591
657
.593
553
540
533 .
508
511
408'
486 '
476
·168
459
452
449
444
-142
441
443
454
474
504
562
615
558
513
492
485
465
463
473
525
5·10
568
580
593
601
606
605
5°0
577
596
617
629·
6H
653
654
653
.
652
665
681
698
714
729
756
766
786
842
907
917
90!
870
801
727
711
713
701
693
694
697
727
800
845
831
728
718
711
605
615
630
648
663
678
703
718
732
786
852
860
856
827
767
605
674
672
663
653
652
655
680
751 _
791
809
697
675
667
437
425
419
410
400
395
391
387
377
367
357
360
436
475
539
571
510
470
449
448
447
424
438
465
495
323
310
303
296
296
292
281
273
270
287
20'6
331
391
4.t.1
' 519
495
443
402
375
364
350
344
348
380
407
·122
439
447
457
460
460
"515
529
540
540
552
551
551
560
576
592
608
620
647
659 '
670
724
768
790
784
760
702
629
601
592
583
574
578
576
596
665
712
752
625
610
607
211
190
196
182
190
188
*185
169
166
168
198
258
356
425
437
414
373
338
3H
305 .
292
284
285
305
326
338
349
354
361
363
361358
361
369
378
389
399
416
428
433
460
492
520
521
501
449
324
216
225
210
188
*186
208
221
279
314
340
367
351
344
458
462
·177
488
503
517
539
551
562
600
639
667
663
641
593
508
470
460
448
439
432
435
450
499
563
649
510
490
487
*
192
173
170
162
159
154
146
136
136
147
187
'
156
131
15-1
128
148
H9
HO
130
*123
114
153
165
168.
163
178
198
1I7
147
114
89
123
1I7
146
*124
128
142
135
136
131
135
138
,
I
8h stand;
geen getij.'
beweging
143
161
164
166
*174
192
205,
228
168
184
220
259
272
257
226
200
146
167
150
116
151
158
*161
205
219
2391)
256
253
242
1208
220
191
180
172
178
209
266
303
8hst.; geen
getijbeweg.
341
333
105
77
88
75
75
71
62
38
41
51
128
137
*144
149
163
141
101
106
81
59
65
59
63
68
82
98
100
*105
110
117
115
lB
127
134
142
152
167
185
161
98
,142
194
*oC)~
~~i)
238
231
201
159
12!
142
109
93
67
74
88
142
158
239 ')
*233
203
198
13!
107
135
109
129
131
I""
112
*103
89
98
99
III
1I4
137
166
66
119
90
62
105
100
130
*105
99
111
92
93
72
72
71
72
IlO
104
92
128
135
"128
157
128
126
163
195
207
188
167
163
105
125
122
88
134
142
157
*175
180
173
199
20!
196
*60
25
40
28 .
29
27
20
- 4
- 5
2
35
12
. 33
20
_ 21
*50
- 3
57
18
-14
6
2
7
-5
4
4
-4
-1,
*0
5
3
123
95
1241 j
100, 1I7
121
1I2
97
88
*74
92
83
101
1061
123
154
50 1
1I9 '
84
54
99
93
127
96
*88j
100
80
78
56
56
*
63
-
·u
36
50
57
53
30
69
1I6
'138
lö2
*140
129
96
60
80
50
32
20
28
37
84
84
157
123
*126
122
*15
26
0
23
15
23
52
61
65
63
49
24
54
.j4
51
40
*20
22
57
24
31
20
43
39
46
6-f,
65
70
72
59
is van het daaropvolgende
eerste morgengetij
,
door een
* gescheiden
•
1)
Geen gotijboil'eging
merkbaar;
het getal
-
III
-
-
I
is het gemiddelde
van
I
II
I
i
65
02
87
70
107
61
100 I
31
29
94
46
76
1I5
29
121
- 17
25
127
146
- 8
* IlO
- 36
104
- 10
132
24
153
37
161
·16
36
140 I
16
134
1
*17
140
85
- 19
105 I - 2
28
1091 I
66,
54
1I5 : - 62
123
- 31
1
140,
- 22
*158 i
21
163'
7
146 I
41
160 J
31
38
178j
*46
170,
J
-
-
i
avondgetij
1I6
- 65
- 64
88
27
119 *
51
93
1I2
- 40
ll-I
- 42
105
- 51
9!
- 79
87
- 87
87
- 95
*86
- 83
75
- 61
,94
- 46
96
- 87
118
- 66
150
- 66
46
- 62
- 68
116
8·1 *- 5-l
55
- 89
103
- 49
61
97
- ·u
134
100
- 70
109
- 70
99
- 81
*77
-106
75
-IlO
52
-1I7
48
-122
55
-124
1I3
86
118
92
112
1I4
105
97
87
88
*86
-
15
-
711
2
23
26
Hl40
96
94
115
150
48
122
87
57
109
104
144
105
1I6
107
" 81
78
52
50
55
*
-104
- 66
- 67
- 94
- 75
- 67
- 72
- 45
117
137
*103
98
121
139
144
122
121
133
81
100 . *
104
62
108
115
131
174
*155
136
148
169
161
*
-
-
8h en 14h•
75
65 '
92
84
68
108
109
115
134
95
*92
74
57
25
24
16
25
37
38
59
36
60
92
93
63
5-!
12
35
22
20
5
21
.
IJ.!
132
135
Il3
1I6
127
79
95
101
58
108
115
130
169
*147
126
140'
161
153
- 83
*-
I
82
67
62
51
52
- 62
- 91
-102
-108
87
- 77
- 61
- 9·1
- 70
- 76
- 87
- 74
- 9r
*-10·1
- 57
- 72
- 46
- 80
- 81
- 97
-124
-13-1
-137
-144
-148
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
. 18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
-117
* 82
- 86
-1I7
- 9·1
- 89
- 92
- 63
- 96
- 88
- 53
- 60
- 50
- 59
- 67
- 57
- 72
- 70
* 73
-109
-IlO
- 79
- 71
- 33
- 63
- 62
- 51
- 34
- 51
I
-
Jan.
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
:Febr.
2
3
4'
5
6
7
8
9
, 10
II
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
,
.
..'
. WATERSTANDEN
EN VERVALLEN VAN 21 JANUARI-24.FEBRUARI
Lobith
lcmr
Datum
862.220
cm +
N.A.P.
1010
21 Januari
22
23
2·1
25
26
27
28
20_
30
31
"
"
.
"
"
"
"
"
"
"
"
1 Februari
2
"
3
"
4
"
5
"
6
"
7
"
8
"
0
"
10
"
11
"
12
"
13
'1·1 "
"
lG
"
'16
"
17
"
18
io
'20
21
22
23
2·1
"
"
"
"
"
"
"
Normaal vor-:
val .••..
-
Vcr·
val
cm.
-
cm
cm +
N.A.P.
cm
-
-
-
-
-
20
18
60
1232
25
-
-
-
87
88
11-1
114
76
60
so
46
-
-
6!l
71
73
72
30
,13
·10
875.615
Verval
cm +
N.A.P.
62
66
65
60
66
66
65
-
Erlecom
.kmr
cm +
N.A.P. . cm
23
20
27
21
24
26
27
1301
1318
1330
13,15
1355
1302
.1·112
1536
1570
1583
Vcr.
val
870.030
1218
1230
1230
1233
1235
1230
1230
-
Hul·
huizen
kmr
867.005
2
22
1·121
1350 '
1205
126·1
1285
1283
132-1
1352
1352
13G2
. 1355
10100
1330
Vcr·
val
1006
1073
1028
1075
1210
1280
1206
1205
1302
1301
1206
1205
WOO
Mil·
lingen
kmr
-
-
1305
132,1
1422
1·156
1507
HW
1362
1313
-
-
1283
1281
127!l
1283
1361
1287
-
22
25
83
7!l
-63
51
30
30
-
-.
-
-
·10
,10
,12
,16.
26
25
26
086
H
1055
23
1112
1105
1210
76
1203
76
1212 '75
12Il
7-l
120·1
76
'78
1203
1207
77
1223
80
123·1
80
1248
82
1256
81
1283
88
1200 • 86
1330
82
1377
87
' 1·1·1·1 00
1380
'·18
1332
47
1283
·10
1243
33
1235
2·1
1275
20
26'
1282
1251
·11
12·13
GO
1211
51
1237
55
1237
57
1335
78
1262
62
63
0·12
1032
-
67
.50
-
,113,1
1127
1137
1137
1128
1125
167
16·1
16:1
.165
161
16·1
1130
lH3
115·1
1166
1175
1105
1213
1257
1200
135-1
13-11
1285
12·13
1210
12Il
166
163
161
150
1255.
1256
1210
11!l3
1I!l0
1182
1180
1257
1200
N;jmogen
.kmr
883.055
pi
cm +
N.A.P.
785
875
073
D52
053
067
063
07-1
072
067
061
064
080
003
1007
Hi·l
1021
155
10·10
1070 .
H3
130
1I27
127
1I63
13,1- 1220
80
1261
122!l
56
47
1I!l6
31
1I70
17
IUH
37
1218
42
12l-1
30
1I71
42
1I51
45
11015
52
Il30
55
1I25
82
1I75
\120
80
MI
'"LOBITH-ZALTBOMMEL
TE Sh
Ver-
val
cm
86
74
i62
108
101
188
181
170
171
172
167
160
Ew;jk
krnr
Ver803.-100 val
+
cm
N.A.P.
600
801
8Il
7501
762
770
782
705
801
705
70,1
705
.810
163
830
8,17
160
156
865
155
885
020
150
0·17
180
'000
173
17-1 10·16
1I76'
85
37
11!l2
40
1156
23
1156
1-1 1180
60
1158
72
1I42
1I00
71
80' 1071 .
Ol
105·1
1I6
10l-1
132
003
!l25.
250
101 '1016
l'iO
107
cm
60.
7-l
62
72
'.72
78
73
73
75
71
7-l
73,
75
77
77
70
82
83
88
85
8!l
82
46
4·1
83
1·15
16-1
1!l,1
248
268
330
3!l5
37!l
227
82
00
Dode·
waard
kmr
l
.
Vcr.
val
001.330
cm +
N.A.P.
630 '
727
7·10
682
600
701
700
722
726 .
72·1
720
722
735
753
770
786
803
8:17
850
!l05
057
100·1
1I·16.
Il12
1073
1035
!l0·1
0·18
852
803
715
6W
61·1
608
03,1
cm
Leeuwen
kmr
010.100
cm +
N.A.P.
45
585
00
637
62
687
65
617
6·1
626
65
636
'6H
65
72
650
73
653
72 - 652
72 .
6·18
70
75
75
78
81
81
83
88
03
102
00
13·1
137
161
23G
:130
383
35G
3·10
2H
14-1
135
052
660
678
602'
705
722
75·1
771
812
855
!l05
i.o12
!l75
012
800
Bijlage 16a
Verval
cm
'.ricl
lanr
OH.600
cm +
N.A.P.
Vcr·
val
cm
117
100
130
116
12·1
120
127
133
133
132
132
35
'37
37
37
35
37
·10
41
40
5·1
III
53
66
7-l
11";2
' 13')
!l0
055
102
505
·15
·1!l7 53
·163
51
·171
5·1
,175
IH
,170
51
5,16
5·1
_801
6·1
106
501
Verval
Znlt.
bommel
kmr
0~5.800
18
3
3,1
567
63·1
653
22
505
33
503
37
500
607
:17
617
33
622
31
621
31
31 . 617
'Sint
Andries
kmr
cm +
N.A.P.
450
534
523
470
460
470
·180
·18·1'
480
·180
485 .
03·1.600
cm
cm +
N.A.P.·
68
112
80
85
Ol
0·1
08
08
100
103
106
.382
·122
·13·1
30·1
378.
376
382
386
380
386
370
617
137
480
623
1:18
·185
lH
407
611
H6
655
500
670
151
510
151
685
53·1
'15·1 560
714
152
730
578
162
601
763
188
613
801
88·1 235
6·10
.050
331 . 628
578
00!l 331
838 .330
508
428
710
282
553361
102
520
320
101
175
260
·lH
412
160
2·13
417
177
2·10
42,1 178
2·16
428
168
260
,102 18!l
303
7·10 182
558
108
112
120
127
131
132
138
152
177
287 .
2!l3)
108
103
100
06
03
!l5
78
!l5
82
88
70
77
1I7
372
373
377
382
388
·102
422
·126
42·1
326
356
520
475
·108
332
268
23,1
1!l1
148
lG8
158
100
226
Hl .
1·1G
!l8
-
�.t J
;J
U L
• $ ~I
)"i,P
"
Bijlage 16b
WATERSTANDEN OP RIJN EN WAAL IN CM + N.A.P.
I
Datum
1040
22
22
22
22
22
23
23
23
23
23
2·1
24
/
2·1.
2·1
24 .
25
2G
27
"
"
'"
"
C"·"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
"
" .
"
"
"
"
"
"
"
Millingen
n~llhuize~'
I.
Nijmegen
Erleèo~
Ewijk
I
Dodowaard
Leeuwen
"
8h
1006
-
811
10h
12h
1012
1013
10H
1014·
-,
1·1h
16h
8h
10h
12h
Uh
lGh
Tiel
Sint Andrios
Zaltbommel
.'
.
20 Januari
21
21
21
21
21
Lobith
1015
1028
102·1
1020
1018
!OIG
01>3
-
-
01>6
-
n5i
058
060
-
-
1006
1002
007
OOI>
002
061
086
078
073
070
067
,
700
-
5!H
-
·130
312
268
781>
600
701
702
700
630
585
568
M7
567
627
610
382
40,1
61-1
622
5·17
1>60
·1110
·170
448
.J76
403
801
782
761>
727
637
716
701
637
507
71>5
77r;
713
ïü5
G77
717
630
G5G
G71
81I
7-10
737
728
710
712
G87
G81
G77
6G·1
G55
G53
G51
G·12
G3G
G20
-
0·12
030
875
850
023
017
OIr;
8·H
831>
10:12,
073
063
057
OGO
608
.
"
)
832
536
517
517
550
63·1
636
53·1
1>1>2
5·17
550
553
.132
43,1
"
425
·122
·185
40·1
478
4GG
, ,
.8h
10h
12h
1·1h
lGh
1075
IIW
1130
1138
1160
1073
1078
1085
1I1G
1I02
1055
10G3
1062·
1083
107G
11I2
1I53
1188
ll80
ll78
12h
I·lh
16h
12·15
1250
-
8h
1280
,
1218
ll05
8h
120G
1230
1210
8h
'1205
1230
1203
8h
JOh
1210 .
1223
1240
'.
1021
1010 .
10H
102·1
113:1
ooo
800
700
770
775
052 .
75·1
1000
083
(
OG5
-
762'
780.
G82
G85
,
G17
G17
.GI0
,
1105
523
525
522
520
51·1
43~1
·133
431
·128
425
,
304
G33
503
502
506
GOO
·170
475
472
471
·171
38·1
382
300
387 .
.780
60G
702
701
053
7G2
600
G2G
503
·!GO
378
1I3·1
OG7
770
701 .
G33
500
470
37G
1127
OG3
782
700
G.j.j
G07
·180
382
-
-
-
..
,
782
0511 .
.-
G27
,
.-
...
/
WATERSTANDEN
Datum
1940
I Jan.
2
3 "
4 "
5 "
6 "" \
7
8 "
9, "
10
"
II
12 "
13
14
15 "
16
17
18
19 "
20 "
21 "
22 "
23 "
Visó
beneden
do stuw
t» G.T.
27 "
28 "
.29 "
30 "
31 "
1 Febr.
2
3 "
4 "
5 "
6
7
8
9 "
10 "
11
12
13 "
14
15
16 "
17 "
18 "
. 19 "
20
4790
4791
4800
.4825
4862
4977
·1980
5004
5037
5014
4970
4925
4900
4861
4853
4840
4837
4845
4823
4887
4620
4632
4639
4659
4698
481I
481I
4835
4865
48·10
4800
4758
4724
4696
4684
4672
466ó
4666
4661
4729
24- "
25 "
26 "
"
..
..
..
..
..
....
..
"
1)
Ontbrekendo
standen
,
.
Sint
Piet cr
:llaas·
tricht
i
4658
4653
4649
4651
·1619
·1659
4636
46·12
4643
4661
4659
4659
·16·11
4693
.4659
4646
46-1!l
4631
4632
4619
4620
4615
4616
4612
4620
·1611.
.·1619
4623
4626
4626
4621
..
..
..
csr + N.A.P.
i
4823
4817
4807
4810
·1810
4810
4792
4805
4802
4823
4815
4810
4800
486·1
4823
4807
4810
4787
4784
4793
4785
4780
4791
4769
4772
4773
4781
4790
4787
4785
4788
..
....
-c,
OP DE MAAS 'IN
Eijsden
IJ
.4351
4349
4355
4346
4356
4355
4354
4350
4350
4353
4353
4359
·1360
4363
4313
4356
'·1360
4151
4153
4152
4132
4131
4128
4121 .
4136
4129
4394
4397
4400
·1154
4154
4255
4256
4256
4240
4240
4235
4234
4246
4238
4256
4261
'4375
4370
·1369
4374
4374
4386
4385
4400
4444
4413
4376
4370
4365
4364
4242
4220
4219
4207
4198
4382
4571
4536
4490
4350
4325
4325
4328
4304
,..
I
I
I
niot waargenomen
4129
4131
4129
4152
4195
4318
4342
4359
4405
4373
4332
4284
4270
4209
4215
4195
4193
4180
4173
4240
\
Linno
Borg.
haren
beneden
on
do sluis
::
::>
4169
4164
4146
4148
4152
·1139
4117
4149
4130
-!l70
4158
4149
4139
4225
4165
4141
4186
·1127
4134
4125
4113
4114
4115
4107
4120
41I4
4072
4118
4111
·1131
4131
Bijlage 17
(Sh STANDEN)
Elsloo
Grovenbieht
Mnos::I[aaseijek
bracht
6hG.T.
-
.
3601
3595
3550
3591 '
3583
3567
3545 .
3580
3564
3601
3589
3587
3567
3669
3600
3595
3571
3567
3566
3570
35-12
.3543
3540
3534,
3531
3535
3495
3533
3557
3558
3557
:::
boven
beneuen
do sluis ~ do sluis
'"
2858
2853
2813
2875
2842
2830
2813
28·10
2825
2858
2847
.28·18
2827
2932
2865
2856
2828
2828
2833
2813
2800
2807
2810
2817
2811
2803
2794
2810
2825
2829
2822
2820
3554
2823
3555
2820
3553
3575
2838
3627
2883
3015
3758
3060
3787
3802
3070
3854
3123
3095
38173776
3049
3716
2975
2947
3705
2913
36·19
.2911
3654
2885
3624
3625
2882
3592
2860
3599
2859
2878
3649
2469
2467
2406
2506
2446
2443
2416
2·143
2·138
2471
2456
2456
2426
2576
2485
2471
2·140
2439
2438
2437
2442
2442
2443
2432
2403
2390
2376
2403
2400
2450
2417
2043
2046
20n
2047
2043
2039
1900
1775
1878
1753
1868
1733
1836
1712
1837
1713
1837
1719
2032
2020
2054
2037
1862
lN7.
1830
1717
1950
1820
1850
1808
1870
1798
1844
1765
1851 . 1772
1850
1768
1849
1762
1813
1748
1810
1742
1810
1752
1818
1757
1754
1818
1751
1810
1800
1698
1832
1758
1754
1808
1775
1850
1825
1753
2·110
2·120
2417
2440
2504
26·15
2701
2703
2759
2738
2690
2616
2567
2549
2546
2516
2503
2476
2473
2488
1809
1743
1829
17·12
1858
1768
1855
1765
1894
1808
2095. 2066
2130
2080
·2120
2076
2158
2096
2088
2120
2118
2069
2080
2050
2048
2058
1938 .1830
1930
1828
1910
1812
1892
1802
1887
1795
1868
1786
1872
1780
I
I
Roermond
beneden
on
do sluis
~
:;
,..
Roer
mal\(
1)
1)
1682
1683
1665
1540
1519
1502
H86
1485
1492
1643
1669
1516 .
1486
1574
1562
I
I
1764
1786
1785
1855
1848
1800
1712
1621
1610
1609
1592
1580
1573
1565
1557
I
1665
1666
1739
1744
1692
1598
,
1456
1435
1420
1379
1324
1316
1310
1306
1320
1390
H18
13·12
1316
1438
1385
1316
1330
1338
1324
13241308
1295
1292
1292
1305
1300
1280
1290
1290
\ 1327
1310
1285
1292
1316
1313
1370
1538
1635
1637
1708
1713
1662
1568
1477
1455
1440
1425
1400 '
1375
1352
1348
,
Belfelu
::
::>
,..on
Kessel
j'
1400
. 1398
1393
1215
1I65
1I58
IH9
1I:17
1236
1359
1383
1I74
1I46
1230
1203
1159
'1167
1170
. 1I58 \
1I66
1136
1I32
1133
1I28
1I36
1I36
1I20
1I23
1I21
1126
1I26
1I00
1092
1103
1101
1143
1383
14-12
1458
1526
1540
1498
1401
1320
1286
1265
1246
1226
1200
-1181
1175
I
I
~
Venlo
beneden
do sluis
Arcen
WeIl
1148'
1136
1I:1O
1I25
1070
1056
105·1
1031
1049
1101
1I28
H08
·1056
1129
1136
105·1
1086
1095
1065
1078
1050
1035
1037
1037
1075
1I04
1100
1083
1086
1108
1I38·
1114
1I09
1092
1086
1024
100·1
1000
976
1007
1076
1091
1058
1006
1054
1082
100,1
1024
1029
1003
1005
991
974
978
992
1042
1083
1085
1065
1062'
1080
1I18
1082
1085
1076
1021
962
936
9:11
906
967
1062
1055
997
970
1016
940
951
955
920
929
!lI9
912
906
956
1022
1028
1026
1018
1021
1019
1022
1071
1069
1062
970
907
870
862
842
941
1050
1020
940
887
880
95·1
884
875
866
850
840
840
821
8·10
930
976
982
982
963
970
960
960
1135
1098
1085
1068
1097
1198
1371
1395
1458
1474
1439
1349
1258
1220
1188
1167
1145
1120
1096,
1090
1I18
1072
1059
1020
1040
1103
1314
1340
1405
1430
1388
1302
1211
1168
1130
1109
1088
1061
1043
1034
1029
1031
101·1
988
974
1022
1227
1257
1314
1344
1310
1229
1141
1088
1058
1041
1017
990
969
962
961
960
976
952
925
953
1160
1195
1246
1279
1246
1170
1081
1040
995
975
945
926
90!
893
ou
:::::>
...
on
I
I
Slmb(.ek
betden
do luis
I
~20
820
SOl
$77
81·1
760
746
750
798
750
892
840
t79
749
832
77
761
747
736
731
/372)
7122)
~85")
66")
?75")
882")
~80")
62")
872")
866")
7
r
O
")
48
849
862.
858
6
05
101I
1054
lp97
1130
li09
Ip32
p62
9l!l
862
853
828
~12
788
775
r
Box·
meer
Gennep
")
'Vaargenomen
boven
. 779
783
765
820
735
690
678
724
770
736
815
776
702
681
775
705
690
669
662
650
656
617
688
67-1
692
701
699
692
704
710
723
810
8H
791
865
801
7·16
734
748
794
746
880
829
.767
740
816
766
752
735
728
725
726
704
780
822
831
840
838
823
832
827·
835
833
835
850
851
832
795
986
1031
1069
1106
1097
1027
946
906
850
841
815
802
778
764
721
723
740
740
757
742
930
968
1007
1037
1017
958
870
835
78-1
774
754
HO
716
702
do sluis ..
.-
:
,
,
.
,
.
,
/
Grave
stad
1)
I
wegons lagen waterstand.
::I[óok
:::::>
Grave
beneden
on do sluis
Eo<
749
753
741
748
656
555
544
695
766
NO
762
640
550
544
' 600
570
530
526
510 .
555
570
565
650
665
676
677
675
654
650
6·15.
66·1
664
665
667
674
694
65·1
750
785
820
855
854
800
681
698
630
621
595
589
.577
560
I
629
661
692
726
737
679
606
Raven-
stein
-.
Datum
1940
498
498
457
510
·195
372
352
370
483
428
488
494
373
3·15
423
388
352
342
342
388
517
543
527
531
538
548
552
541
544
540
537
·f77
477
'427
472
424304
284
384
469
419
465
420
307
286
348
325
283
276
280
382
460
495
461
465
469
479
485
474.
478
47·1
476
1 Jan.
2
3 "
4 "
5 "
6 "
7 "
8 "
9
10
11
12
13
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
533
533
540
559
577
593
59·1
623
657
691
702
645
570
516
470
448
428
407
397
382
469
471
480
496
509
532
539
545
573
607
617
567
495
439
387
376
359
340
325
308
1 Feb.
2
3 "
4 "
5 "
6 "
7 "
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17 "
18 "
19
20 "
..
l4
....
....
..
"
....
.....
"
"
..
"
....
"
..
"
..
"
"
"
....
..
/"..
..
....
..
..
"
BtJLAGE 48
B~LAGE49
10
"'
12.
10
...................
!)
8
1~
14
15
tG
17
18
19
~~~~
~~
..... ~~
~~
20
21
22.
as
2.4
25
26
2.7
28
29
SO
31
,
2
3
4
5
()
7
8
~
10
1t
12
14
'15
'17
18
H)
20
2t.
2'l.
23
24
25
2G
27
26
..
..................
~.J~.~~~
/
• • •..•
9
"IöQj
.
8
r--._
HAP.
5"
0
N
W
cO
'"
C>
-c
Ol
"
.J
;:')
(!)
\0
C\J
11)
Ol
'f
'"
/11)
0lI
'"
0lI
-
Ol
0
C\J
C)
cO
"
~
~
'4'
t')
0lI
-0
Gl
cO
"
\!)
11)
""
ft)
CIS
B'JLAGE
2
5
G
7
8
9
la
ft
42
15
44
45
46
17
18
H)
20
2~
22
23
24
25
26
27
28
29
50
5i
2
3
G
5
I
7
8
9
la
ff
t2
13
14
~5
-e
47
1&
H)
20
24
22
23
24
2S
26
27
26
21
2~
!
--------j
3t
t5
12
ft
8
. __
.-1-.-........
._~.-I-.
8
7
5
2.
~.A.p.
BULAGE 22
VERHANGLUNEI'l
14m
T:JDENS
DE USSEL
OP
HET VASTZETTEN
.13
4 - 16
VAN
VAN HET US
1~400
JAN.
12.
l2.m
tl
,,
,,
10
10
tG ~AN.
8
8
7
\
7
\
\
\
\
\
G
,
'
\
\
G
,
5
5.
4
2.
. N.A.P.
2.
-:-i~--"-+--+--+----'~---i---+--I~--t---+-
NAP.
-I
-I
VERKLARING
- 2.
OPEN
RIVIER
GREffS'
HET
VAST
DRUFUS
US
-3
-3
-4
-4
l-
a:
0
0
Cl
lIJ
lii
t;
UI
~
I
870
a:
>a:
I
8&0
w
UI
cJ
.a:
:J
lil
Z
I/)
0:
lIJ
W
0
0
0,
ä
I
SOO
I
"0
I
allo
lIJ
I-
W
IU
IZ
I:
Cl.
lIJ
w
Cl!
IU
Z
:J
N
~
I-
0-
0
..J
I
I
I
9%0
930
940
t
!lSO
I
!lGO
z
w
w
I-
~
~
lil
lIJ
>
Cl:
UI
:J:
-n.
oe(
lC
I
570
-~
I
'40
I
eee
I
1000
km
111111
BULAGE 24
lE>
NEDER-RUN
LE.K
EH
V~RHAHG·EH TOP5TANDLUNEH
'IS
14
13
13
12
12
II
11
10
10
,
8
'0
,~
'.(
\
7
\
7
\,
\,
\
,
,
6
\
6
\\
5
5
3
2
N.A.P
-+---f-----l--l-+---i---'::;...+---+--+'-'..:'::....i:-,.--+--+---f--
H.A.P.
-
~~
-1
- 1
VERKLARING
-2
OPEN
RIVIER
'dRENS
MET
VA.ST
-2
DR\lFUS
• S
-3
- 3
~4
-4
\IJ
0
lol
-5
~
Ir
lol
lol
"
:>
lil
I
0
10
':Z:
1:
....
lol
X
:t:
1:
lIJ
~
11)
2
X
«
..J
IX
-5
LLI
Cl:
I
I
I
I
670
8&0
S'l)
900
I
'10
,
~I
lol
I
92.0,
!
930
540
~
::l
~
0
.J
\IJ
\IJ
LLI
0:
0/)
~
Z
\IJ
:>
0
:t:
>
2
0
0/)
«
<..,
I
I
950
9GO
'~
U
11)
I
970
990
km.
20
VE.RHAHGLUNE.N
~
OP BOVENRUN
T:JDEN5 HE.T VA5TZETTEH
19
VAN
20
oJAN.-3
EN WAAL
VAN HE.T U5
B:.JLAGE
Z5
1940
FEBR.
la
Um
17
17
IG
16
15
-
14
14
1-
\
\
'~
\?~
\
\
1:1
\
\
1;1
\\~
\
\~oj..
v
.\()
\
\
12
15
\
\
"'c"o
'\.<l",
'
\
.....-,
12
\~
\
.~~
\
\
\0
»«
11
11
" ',i',
,,
,
la
10
9'
S
Ó
7
\
7
,
\
\
G
\
,,
,
6
.\
'\
5
,,
\
5
4-
"
3
3
2-
,,
,,
,
2
,
'.........
:'.~'3
NAP.
NAP.
-I
- I
VERKLARING
-2
-2
-:
-3
-3
,
-4m
~,
0
...et
lC
:1
W
~
~
:t
:l
I
I
780
790
I
aoo
...
J:
..J
lol
0
Ir
1:
~
I
I
I
I
1110
810
850
840
Î
aso
~
ët
Z
"
a
9
I
860
I
1170
Q ..
..J
z:
<
"'11)
1&1
I
I
I
880
890
900
,
910
I
I
910
930
s
ti
~.I
5oÇO
I
9SO Km
VERHANGLUNÜf
BULAGE
OP
21""
BOVENR U N
20
VAH
EoN
8.12 EH 22
WAAL
FE5R.
1~40
\
\
ID
-
\
t 8
26_
\
\
\.
\
\
\
\
\
\
\
\
t 7
17
\
\0
'\(
'\11
\
16
16
\
\\
\,
\,
IS
15
14
14
12
12
'1
11
10
10
,
9
8
1
7
6
6
5
5
ERKLARING
R._~ER.-MET
..
O"F..oN
•
GRENS
•
1
1
DRUFU5
VAST-US
-
VA5T-~S
2
.
~
~ 1-
-t
0
D:
~
l!l0
0
-2
·3
m
4g40
IG
BULAGE
A
27
IS
-:
t4
141U
I~
13
tt
12
11
11
.
tO
9
8
7
7
~~
,,
6
\
.
0(,
~
6
\
\
\
5
,
,
\
\
5
,
\
4
4
\
\
\
'\
,
3
3
\
\
\
\.
\
,t
2
NAP.
NAP.
-t
-1
VERKLARING
,ot
-2
-3
-;5
-4
-4
-s
-5
z
Z
UIl
'0
.J
.J
0:.
UI
UI
<t
3
I
t20
I
130
~
Q.
z
I
140
z
':[
0
0
'Cl
L
UI
I
lSO
'I
IGO
-~
Z
W
Z
U
UI
UI _
J:
l-
II
1: 0
J
I
I
170
180
I
I
190 ,200
W
UI
I1
~
w
y
~
c:
1.')
Z
UI
~
I
Q.
I
220
I
230
4
'0
I
2~
0
z
0
L
.I
aso
km
LENGTE ROFIEL VAN DE ~SBEZETTING
OP 25 JAN. i940
OP DE MAAS
B~LAGE 27
B
/
7m
G
G
5
5
<,
4.12.+ ....
4
4
:5
TOTALE U5LAAG
2
,-,
'w
\
'"
--1.06+
2
-----1
NAP
-1
-2
-3
-4
UJ
0:
~
z
210
B~LAGE 28
INVLOED VAN HET
:.I:>
OP DE WATE.R~TANDEN
WINTER
-'VERLOOP-
DER BOVENRIVIEREN
1940
DER- WArER~TANDEN
OP:>TUWINC.
DOOR
ttE.r
~:>
_.
m
-,
RUflRORT
WE:>EL
I\.~=:
,I; 'do i; "
JAN
&-
\'- 't
17"
r
r
s
ro
ts
ac
FEBR,
'"
_4
\
,
""
~
EMMERIK
)
:5,
!
"0
U
Jo
2.~
rteR.
"-
,~
r~V :\
t!I
,
V
,,11_«
n
>.1
z
'-
~
\
V
il
IA
M
tO
15
2.5
JAN.
2.:'
l
.$
f"
1)
fEBR.
:)
2.
'0
l~
NRT.
- 1<977
...
.~
G
7
a
9
10
·H
12
13
14
15
16
17
111
t:>
2.0
21
111
.~
:;;l
21
':;2
2S
2"
2.7
2tI
III
BULAGE30
OVERZICHT
U5TOE5TAND
I
OP DE ~IVI EREN
OPEI'lWATER MET DRUFU~
VA5T U5 .
uxuuuxxn:
KUH~TMATI(jE U:)OPRUIMII'lG
• WE5EL
III I I
VAN DEN uStOE5TAND
. OVERZICHT.
OP. EENIGE
BELANGRUKE
KANALEN
B~LAGE: 5'1
I
WIN1iER ig40
,
I
JANUARI
DECEMBER
VAARWEG
&
20 22 24 26 28 50
2
4
6
8
fa
12 "14
....
I
.
~-.....
KANAAL
I
SéHll!
I
.
'.
I
.
K4I'1ML.
DOOR
WALCHEREN
IWlAAL.
VAN
TERNEUZEN
. MAAS _ WAAL.KANAAL
TILAUIlG
I
I
I I
I
I
I
t;
I
I
I
I
.
,"
,
.'
Y
EN MARKKAN.
~
I
:1
;I.
I
ZUII)-WILL!MSV,
~..,.,
.Z
4. G
8
fD ft
DOOR DEFENSIE
I I I1III
deHESL
DIc!HT
XUUXXX44
...
I
I
I
....,77
I
i4 fG f8
/
OPE.NdEHOUOEN
42
1
18 20 22 24 26 28 30
ot)
..
·1
1)
.lULIANAKANAAL
I
I
1)
KAN. WI!SSEM- NEDERWEERT
I
I
1)
BOVEN TILBURG
~N
fO
r
.KANAAL. DOOR ZUIDBEVELAND
DIEZE
S
I
I
dORINdHEM
d!KAN.
6
I I'
'.
. . ['DAM-V •••• ..,.JK
ID.6l!NaDEN
.4
2
I
KANAAL
AM&TERDAM-~GRAV!NHAdE
WILHELM.KAN.
26 28
,
..
MlRWIOl AAN.'
20 ZZ Z4
I
NOORDZEEI<ANAAL
AM~TIRDAM·douDA
6 fO 12 14' 16 fS
6
I
,
DELFTSCHE
.4
I
KANALEN
NOÓRDHOL~ND&èH
Z
I
.
\tJ11..1..!.MSVAART
TWItI'tTHI;
24 26 ZB 50
1
• L!I.UWARDE"
.
AP&WOOORNsëH
MAART
FEBRUARI
~8 20 22
fG
GROHINOEN '. LIMMIR
HARLINGIN
.
r
0
ZWAA
I
f
20 ZZ
DRUFUS
24 26
28 50
OF GEBROKEM
2
4
&
8.10
Dl111lWUOl·
f2 i416
fa 20 ZZ 24 26 Z8 . 2·.4
U~HT _ DRUFUS
.BLANK
6
WATER
8
fO 12