...

सङ्कलनात्मकमूल्याङ्कनम्-२ ... कक्षा-दशमी (२०१२-२०१३) ... संस्कृतम्

by user

on
Category: Documents
153

views

Report

Comments

Transcript

सङ्कलनात्मकमूल्याङ्कनम्-२ ... कक्षा-दशमी (२०१२-२०१३) ... संस्कृतम्
1
सङ्कलनात्मकमल्
ू याङ्कनम ्-२
कक्षा-दशमी (२०१२-२०१३)
समय:- होरात्रयम ्
अङ्का:-९०
संस्कृतम ्
अस्स्मन ् प्रश्नपत्रे चत्वार: खण्डा: सस्तत ।
(क)खण्ड:- अपठित-अवबोधनम ् ( अङ्का:-१० )
(ख)खण्ड:- रचनात्मकं काययम ्
(ग)खण्ड:-अनुप्रयुक्तव्याकरणम ्
(घ)खण्ड:-पठित-अवबोधनम ्
( अङ्का:-१५ )
( अङ्का:-३० )
(अङ्का:-३५ )
(क)खण्ड:-अपठित-अवबोधनम ् (अङ्का:-१० )
अधोललखखतम ् अनच्
ु छॆ दं पठित्वा प्रश्नान ् उत्तरत ।
तल
ु सी केन वा न ज्ञायेत ? भारते प्रततगह
ू यते भक्त्या ।
ृ ं सा भवेत ् एव । प्रततठदनं सा पज्
केषचु चत ् ववलशष्टे षु प्रसङ्गेषु तस्या: ववशेषपज
ू ा अवप । बहूनां रोगाणाम ् इव पररसरमाललतयस्य
तनवारणेऽवप सा उपकरोतत इतत वदस्तत वैज्ञातनका: । तस्या: एतत ् वैलशष््यम ् एव एषु ठदनेषु
ताजभवनस्य संरक्षकाणाम ् अवधानम ् अवप आकृष्टवत ् अस्स्त । पररसरमाललतयकारणत: ताजभवनस्य
सौतदयं यत ् ववनश्यत ् अस्स्त तस्य तनवारणाय तद्भवनसंरक्षकै: चचस्तततं यत ् तल
ु स्या: साहाय्यं
स्वीकरणीयम ् इतत । अत: इदानीं ताजभवनपररसरे सहस्रश: तल
ु सीसस्यातन आरोप्यमाणातन सस्तत ।
तल
ु सी आचधक्येन आम्लजनकम ् उत्पाद्य हातनकराणाम ् अतनलानां प्रभावं तयन
ू ीकरोतत इतत तु
प्रमाणलसद्धं सत्यम ् ।
१.एकपदे न उत्तरत ।
२
(क) भारते प्रततगह
ृ ं का भवेत ् ?
(ख) तल
ु सी आचधक्येन ककम ् उत्पादयतत ?
२. पण
य ाक्येन उत्तरत ।
ू व
(क) केन कारणेन ताजभवनस्य सौतदयं ववनश्यत ् अस्स्त ?
(ख) तल
ु सी ककमर्यम ् उपकरोतत इतत वदस्तत वैज्ञातनका: ?
२
2
३. यर्ातनदे शम ् उत्तरत ।
४
(क) गह
ृ ं गह
ृ ं प्रतत- इत्यस्य समस्तपदं ककम ् ?
( प्रततठदनम ्, प्रततगह
ृ म ्, वैलशष््यम ्, प्रततगह
ृ े )
(ख) प्रततठदनं सा पज्
ू यते भक्त्या- अत्र (सा) इतत पदं कस्यै प्रयक्
ु तम ् ?
( तल
ु स्यै, ताजभवनाय, रोगाय, भक्त्यै )
ग) ववलशष्टे षु प्रसङ्गेष-ु अत्र ववशेषणपदं ककम ् ? ( गह
ृ े ष,ु प्रसङ्गेष,ु ववलशष्टे ष,ु मागेषु )
(घ)) ववनश्यत ्- इतत पदे क: प्रत्यय: प्रयक्
ु त: ? ( क्त, शत,ृ शानच ्, यत ् )
४. अस्य अनच्
ु छे दस्य कृते उचचतं शीषयकं ललखत ।
२
(ख)खण्ड:-रचनात्मकं काययम ् (अङ्का:-१५ )
१.भवत्या: नाम नीता। भवती जनकपय
ु ां वसतत। भवत्या: सखी अपणाय संस्कृतं पठितुं भवत्या: परामशं
इच्छतत। सा जम्मन
ू गरे वसतत। तां प्रेरतयतुं ललखखतम ् इदं पत्रं परू तयत्वा पन
ु : उत्तरपस्ु स्तकायां
ललखत।५
११५-बी,(१)---------------------नई ठदल्ली-११००५८
ठदनाङ्क:----------------------वप्रये(२)----------------------------------- ,
नमस्ते ।
भवत्या: पत्रं प्राप्तम ्। भवती संस्कृतभाषां पठितम
ु ् इच्छतत(३)------------------पठित्वा मे
प्रसततनताया: सीमा नास्स्त। एषा भाषा सवायचधका(४)--------------------। संस्कृतम ् अस्माकं दे शस्य
प्रततष्िा। वेदा:, उपतनषद:, रामायणम ्, महाभारतं,(५)--------------------------,महाकाव्यातन,
कर्ासाठहत्यम ् इत्याठदकं सवं(६)------------------अत्यततं मागयदशयकं,ज्ञानवधयकं, प्रेरणाप्रदं च अस्स्त। (७)-----------------संस्कृतं पर्
ु तधम ्। संस्कृतेन सम्भाषणम ्
ृ क् कतुं तर्ैव न शक्यते यर्ा पष्ु पेभ्य: सग
अस्माकं हृदयेषु गौरवं वधययतत, हीनभावनां च नाशयतत। अत: त्वम ् अवश्यं संस्कृतं पि, पठित्वा
च(८)-------------------कुरु। एवं वयं भारतमात:ु सेवां कृत्वा धतया: भवाम।
सवेभ्य: अग्रजेभ्य: मम प्रणामा:,अनज
ु ेभ्य: च आशीवायदा: ।
भवत्या: वप्रयसखी
3
(९)-------------------सेवायाम ्
कु. अपणाय
३५, गास्तधनगरम ्
(१०)--------------१८०००४
मञ्जूषा
वैज्ञातनकी, प्रचारम ्, जनकपरु ीत:, वाङ्मयम ्, नीता, भारतीयसंस्कृते:, अपणे, जम्म,ू इतत, परु ाणातन
२.अधोदत्त्तं चचत्रं दृष््वा मञ्जूषाया: शब्दानां साहाय्येन संस्कृते पञ्च वाक्यातन ललखत ।
१०
मञ्जष
ू ा
गोपरु स्य,स्तम्भा:,कुमद
ु ातन,वक्ष
ृ ा:,जलं,स्वच्छम ्,उतनता:,आकाश:,नीलवणय:,प्रततबबम्बं,तडाग:,अस्स्त,सस्तत
दृश्यते,दृश्यतते, तङ्
ु गम ्, सत
ु दराखण, शीतलम ्
अर्वा
“ग्राम्यजीवनम ्”-इतत ववषये संस्कृते पञ्च वाक्यातन ललखत ।
ग्रामीणा:,कृषका:,सस्तत,कषयस्तत,रोपयस्तत,धातयातन, शाकादीतन,क्षेत्राखण,बीजातन,वपस्तत,पररश्रमशीला:
(ग)खण्ड:-अनुप्रयुक्तव्याकरणम ् (अङ्का:-३०)
१.सस्तधं/ ववच्छे दं वा कुरुत ।
(क) कतयाकुमारी (पौ+अनं) तीर्यस्र्ानम ् अस्स्त।
५
4
(ख) तत्र (सवेऽवप) जना: गततम
ु ् इच्छस्तत ।
(ग) तत्र (अतयत ्+अवप) दशयनीयं स्र्ानं वववेकानतदस्मारकम ् अस्स्त।
(घ) संस्कृतस्य (वाक् +मयं ) अनप
ु मं वतयते ।
(ङ) राजहं स: (सरस्तीरे ) ववहरतत स्म ।
२. समस्तपदं / ववग्रहवाक्यं वा ललखत ।
६
(क) को भेद: (वपककाकयो: ) ?
(वपकं च काकं च तयो:, वपकस्य
च काकयो:, वपकस्य च काकस्य च, वपके च काके च )
(ख) बक: (स्स्र्ता प्रज्ञा यस्य स: ) भवतत।
(स्स्र्रप्रज्ञ:, स्स्र्तप्रज्ञ:, स्स्र्तप्रज्ञा,स्स्र्तप्रज्ञम ् )
(ग) यचु धस्ष्िर: (साश्चययम ् )पच्
ृ छतत।
( आश्चयेण सह, आश्चयं प्रतत, आश्चययस्य समीपम ्, आश्चयेण सा )
(घ) प्रच्नतनभाग्य: न (यर्ाकालम ्) आगत: ।
(कालं यर्ा, कालम ् अतीत्य, कालम ् अनततक्रम्य, कालं पररत्यज्य)
(ङ) धमयव्याधस्य (माता च वपता च ) वद्ध
ृ ौ आस्ताम ्।
(मातरौ, मातावपतरौ, भ्रातरौ, मातावपते )
(च) (पीताम्बर:) सवेषां मनांलस हरतत।
( पीत अम्बर यस्य स:, पीतम ् अम्बरं यस्या: सा, पीतम ् अम्बरं यस्य स:,पीतम ् अम्बरे ण य: स: )
३.प्रकृततप्रत्ययौ संयोज्य/ ववभज्य वा ललखत ।
(क) प्रच्छतनभाग्य: मागे (क्रीडत:) बालकान ् अपश्यत ्।
(ख) गरु
ु ं (सेव ् +शानच ् ) छात्रा: अनग्र
ु हं लभतते ।
(ग) जतमभम
ू े: (महत्त्वं) सवे जानस्तत एव ।
(घ) जलस्य (शीतल+ तल ् ) तापं दरू ीकरोतत ।
५
5
(ङ) एषा (कुमारी ) सश
ु ीला अस्स्त ।
४. मञ्जूषात: अव्ययपदातन चचत्वा ररक्तस्र्ानातन परू यत ।
५
(बठह:, श्व:, यदा-कदा, सम्प्रतत, ह्य: )
अहं ---------------------मस्तदरं गच्छालम। मस्तदरात ्--------------------एक: चम्पकवक्ष
ृ : अस्स्त। -----------तस्स्मन ् वक्ष
ु ातन आसन ्। -----------------------कुसम
ु ानां सङ््या ववरला जाता। --------ृ े अनेकातन कुसम
ककमवप कुसम
ु ं न भववष्यतत इतत मे चचतता।
५.उचचतसङ््यावाचचपदै : ररक्तस्र्ानातन परू यत ।
४
(क) दशम्यां कक्षायां (४०)--------------------------छात्रा: सस्तत।
(चतद
ु य श, चत्वाररदश, चत्वाररंशत ्, दशचत्वार:)
(ख) तेषु (२५)----------------------छात्रा: ठहतदीं पिस्तत।
( ववंशपञ्च, पञ्चववंशतत:, द्ववपञ्च,पञ्चद्वौ )
(ग) अतये (१५)-----------------छात्रा: संस्कृतस्य छात्रा: ।
(पञ्चदश, पञ्चाशत ्, दशपञ्च, पञ्चैकम ्)
(घ) एतेषु (३)--------------------बाललका: श्रेष्िा: भवस्तत।
( त्रय:, ततस्र:, त्रीखण, त्रीन ्)
६.अधोललखखतवाक्येषु अशवु द्धसंशोधनं कृत्वा पन
ु : ललखत ।
(क) वयं सवे केतरीयववद्यालये (पिस्तत )।
(पिर्, पिाम:, पिाव:, पित: )
(ख) अत्र (सवेष)ु कक्षासु पञ्चाशदचधका: छात्रा: सस्तत।
(सवायस,ु सवयस्स्मन ्, सवे, सवायणाम ्)
(ग) ववनम्रा: छात्रा: सदा (लशक्षकेभ्य: ) नमस्तत ।
( लशक्षकाय, लशक्षकात ्, लशक्षकान ्, लशक्षकै:)
(घ) लशक्षका: तु (छात्रान ्) स्स्नह्यस्तत। ( छात्रेभ्य:, छात्रेष,ु छात्राणाम ्, छात्रस्य)
५
6
(ङ) अस्माकं प्रधानाचायाय अतीव (कतयव्यपरायण:) अस्स्त।
( कतयव्यपरायणा, कतयव्यपरायणम ्, कतयव्यतनष्ि:,कमयकर:)
(घ)खण्ड:-पठित-अवबोधनम ् (अङ्का:-३५)
१. गद्यांशं पठित्वा प्रश्नानाम ् उत्तराखण ललखत ।
कालोऽहम ्। अहं खलु काल:। ववश्वस्य आत्मा अहम ्। कलयालम गणयालम जगत:
आय:ु प्रमाणम ्। सततं चक्रवत ् पररवतयमान: भत
ू ं वतयमानं भववष्यदवप च वीक्षमाण: अहमेव साक्षी जगत:
उत्पत्ते: ववकासस्य प्रलयस्य च। इदं जगत ् तु पन
ु : पन
ु : जायते ववलीयते च। परमहं सवयदा ववद्यमान:
अस्य सवं कक्रयाकलापं पश्यालम।
(क) एकपदे न उत्तरत ।
२
१.अस्स्मन ् गद्यांशे वक्ता क:?
२.काल: कस्य आत्मा भवतत?
(ख) पण
य ाक्येन उत्तरत।
ू व
१
काल: केषां साक्षी अस्स्त ?
(ग) यर्ातनदे शम ् उत्तरत।
२
१. “तनरततरम ्”-इत्यर्े अनच्
ु छे दे ककं पदं प्रयक्
ु तम ्? (खल,ु सततम ्, पन
ु :, साक्षी )
२. “ववश्वस्य आत्मा अहम ्”-अत्र अहं शब्द: कस्मै प्रयक्
ु तम ्?
(ववश्वाय, आत्मने, कालाय, चक्राय)
२. पद्यांशं पठित्वा प्रश्नानाम ् उत्तराखण ललखत ।
त्यक्त्वा धमयप्रदां वाचं परुषां योऽभ्यद
ु ीरयेत ्।
पररत्यज्य फलं पक्वं भङ्
ु क्तेऽपक्वं ववमढ
ू धी: ॥
(क) एकपदे न उत्तरत।
१. ववमढ
ू धी: कीदृशं फलं पररत्यजतत?
२. बवु द्धमान ् कीदृशीं वाचं वदे त ्?
२
7
(ख) पण
य ाक्येन उत्तरत।
ू व
१
मख
ू :य कीदृशीं वाचं अभ्यद
ु ीरयेत ् ?
(ग) यर्ातनदे शम ् उत्त्तरत ।
२
१. “ त्यक्त्वा”-इतत पदस्य समानार्यकपदं चचत्वा ललखत ।( वाचम ्, धमयप्रदाम ्, पररत्यज्य, परुषाम ् )
२. “फलं पक्वम ्”-अनयो: ववशेषणपदं ककम ्? ( फलम ्, पक्वम ्, अपक्वम ्, पररत्यज्य )
३. ना्यांशं पठित्वा प्रश्नानाम ् उत्तराखण ललखत।
बक:-(प्रववश्य, स्वपक्षौ अवधूय) कर्ं मामवप अचधक्षक्षपलस? ककं ते महत्त्वम ्? वषयतौ मानसं पलायसे।
अहम ् एव अत्र वष्ृ टे : अलभनतदनं करोलम। कीदृशी तव मैत्री? आपत्काले सरांलस त्यक्त्वा दरू ं व्रजलस।
वस्तत
ु : अहमेव शीतले जले बहुकालपययततम ् अववचलं ध्यनमग्न: “स्स्र्तप्रज्ञ” इव ततष्िालम। दग्ु धधवला
मे पक्षा:। न जाने कर्ं माम ् अपररगणयतत: जना: चचत्रवणयम ् अठहभज
ु ं मयरू ं “राष्रपक्षी” मतयतते।
अहमेव योग्य:----(क) एकपदे न उत्तरत
२
१. क: वषयतौ मानसं पलायते?
२. अलमत्रम ् (हं स:) आपत्काले कातन त्यजतत?
(ख) पण
य ाक्येन उत्तरत ।
ू व
१
जना: कीदृशं मयरू ं “राष्रपक्षी” इतत मतयतते?
(ग) यर्ातनदे शम ् उत्तरत ।
२
१. “सपयभक्षकम ्”-इत्यर्े अत्र क: शब्द: प्रयक्
ु त:?
(बहुकालपययततम ्, अववचल:, अठहभज
ु म ्, दग्ु धधवला: )
२. “अहमेव योग्य:----------अत्र
“अहम ्”-शब्द: कस्मै प्रयक्
ु तम ्?
( बकाय, मयरू ाय,हं साय, काकाय )
४. भावार्े ररक्तस्र्ानातन परू यत ।
(क) परमापद्गतेनावप नैव तात त्वया रणे।
इदमस्त्रं प्रयोक्तव्यं मानष
े ु ववशेषत: ॥
ु ष
४
8
अस्य अयं भाव:-हे वत्स! अत्यतत-आपस्त्तसमये अवप त्वया(१)---------------इदम ् अस्त्रं ववशेषत:(२)------न एव प्रयोक्तव्यम ् ।
(ख) य इच्छत्यात्मन: श्रेय: प्रभत
ू ातन सख
ु ातन च।
न कुयायदठहतं कमय स परे भ्य: कदावप च ॥
अस्य अयं भाव:- य: आत्मन: श्रेय: अनेकातन(१)---------------च इच्छतत, स: परे भ्य: (२)--------------कमय कदावप न कुयायत ् ।
मानवेष,ु सख
ु ातन, यद्ध
ु े, अठहतकरम ्
५. अतवये ररक्तस्र्ानातन परू तयत्वा पन
ु : ललखत।
४
य: सप्तराज्येषु ववभासमान:, तरङ्चगणी यत्र च लोठहता्या ।
’ईटा’ ठह यस्यास्स्त परु ी प्रधाना, सस्
ु वागतं भो! अरुणाचलेऽस्स्मन ् ॥
अतवय:- य: सप्तराज्येष(ु १)--------------------, यत्र लोठहता्या (२)----------------------च, यस्य प्रधाना
परु ी (३)-----------------------ठह, अस्स्मन ् (४)---------------------सस्
ु वागतम ् भो!
६. प्रश्नतनमायणं कुरुत ।
४
(क) ब्रह्मण: आय:ु (शतं) वषायखण ।
(ख) (“ओररया” इतत ) पवयखण अरुणाचले कृवषभलू मपज
ू नं सामास्जककायं भवतत।
(ग) (साधन
ू ां) चचत्ते वाचच च सरलता भवतत ।
(घ) धैयम
य ् (आपदां) तरखण: ।
७. घटनाक्रमानस
ु ारे ण वाक्यातन पन
ु : ललखत ।
(क) दष्ु टबवु द्ध: लमत्रस्य धनागमवत्ृ ताततं अशण
ृ ोत ्।
(ख) प्रच्छतनभाग्य: दष्ु टबवु द्ध: च लमत्रे आस्ताम ्।
(ग) ववषधर: तमेव दष्ु टबवु द्धम ् अदशत ् ।
(घ) तौ चौयं कतुं ग्रामाततरं प्रस्स्र्तौ आस्ताम ्।
(ङ) दष्ु टबवु द्ध: लमत्रं मारतयतुं कलशं गह
ृ ाभ्यततरे क्षक्षप्तवान ्।
४
9
(च) बालकस्य वच: श्रुत्वा प्रच्छतनभाग्यस्य चक्षुषी समत
ु मीललते।
(छ) स प्रयत्नं कृत्वा प्रभत
ू ं धनम ् अस्जयतवान ्।
(ज) गह
ृ म ् आगतं प्रच्छततभाग्यं तस्य पत्नी आश्वासवचनातन उक्तवती।
८. प्रसङ्गानस
ु ारे ण उचचतम ् अर्ं चचत्वा ललखत ।
(क) (अश्वत्र्तरुमल
ू े) सव
ु णयपरू रत: कलश: ववद्यते।
( वपप्पलवक्ष
ू े, अश्वे स्स्र्त:, आगालमठदवसे, भवनस्य अध: )
ृ स्य मल
(ख) आपदां (तरखण:) धैयम
य ्।
(तरणतालम ्, सततानम ्, तल्
ु यता, नौका)
(ग) मम (केकारवं) श्रत्ु वा कोककल: अवप लज्जते ।
( काकस्य शब्दम ्, मयरू स्य ध्वतनम ्, कुक्कुटस्य शब्दम ्, बकस्य ध्वतनम ् )
(घ)
(रौखणना) मे पत्र
ु ा: भ्रातरश्च हता: ।
( रोणाचायेण, रोणलशष्येण, रोणपत्र
े , ववरोठहणा )
ु ण
४
Fly UP